DİVAN ŞİİRİNDE CAİZE (ŞAİR-PATRON-HAMİ İLİŞKİSİ) ÜZERİNE DEĞERLENDİRMELER 1

Yıl 2007, Sayı: 18, - , 20.06.2015

Kadir Güler Kerim Yaşar

Öz

The Padishah, holding the first place, all the notables in the govemment supported artists and art in varying degrees and maintained this practice as a tradition until the last periods of the empeor. Consequently, artists clustered around some specific groups during some specific periods. The foremost environments where these artists were seen were the palace and higs officials mansions; sanjak centers, Pasha and Beys mansions. First thing for Poets was to get in touch with their tutelars for their sheltering care. This study of us called “Appreciation of Protection of Poets in Divan Poetry-I” is based on relations and contacts between poets and their tutelars as well as palace and sanjak centers where poets lived under overlordship

Anahtar Kelimeler

Divan poetry, Eulogy-ode, câize, boss, protection-protector

DİVAN ŞİİRİNDE CAİZE (ŞAİR-PATRON-HAMİ İLİŞKİSİ) ÜZERİNE DEĞERLENDİRMELER 1

Öz

Osmanlı Devleti’nde başta padişâh olmak üzere devletin ileri gelenleri, kişiliklerine bağlı olarak değişen oranlarda sanatı ve sanatçıyı korumuşlar ve bu uygulamayı bir gelenek halinde İmparatorluğun son dönemlerine kadar sürdürmüşlerdir. Bu sebeple sanatkârlar, bazı dönemlerde bazı çevrelerde kümelenmişlerdir. Sanatkâr zümresinin kümelendiği en önemli çevreler, merkezde saray ve devlet erkânının konakları; taşra da ise sancak merkezleri, paşaların ve beylerin konakları olmuştur. Şâirler, himâye görebilmek için öncelikle hâmîleri ile bir şekilde temasa geçmişlerdir. Dîvân Şiirinde Şâir-Hâmî Üzerine Değerlendirmeler adlı bu çalışmamızda şâirler ile hâmîleri arasındaki temas ve münasebetler ile şâirlerin himâye gördükleri saray ve sancak merkezleri ele alınmıştır

Anahtar Kelimeler

Divan şiiri, kaside, câize, patron, hâmi

Kaynakça

• Ak, Coşkun (2001), Şâir Padişâhlar, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara.
• Akgündüz, Ahmet (1994),“Ebussûs Efendi”, İslâm Ansiklopedisi, TDV Yay., C. 10,
• Altuner, Nuran Üzer (1989), “Safâyî ve Tezkiresi”, Yayınlanmamış Doktora
• Tezi, İstanbul Üniversitesi SBE, İstanbul. Aydemir, Yaşar (1994),“XVII. Yüzyıl Türk Edebiyatında Kasîde”,
• Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi SBE, Ankara. Babınger, Franz (1997), “Hızır Bey”, İslâm Ansiklopedisi, MEB Yay., C. 5, Eskişehir.
• Banarli, Nihad Sami (2001), Resimli Türk Edebiyat Tarihi, MEB Yay., C. 1- 2, Ankara.
• BURSALI MEHMED TÂHİR (2000), Osmanlı Müellifleri
• Çakici, Bilal (1996),“Eski Türk Edebiyatında Kasîde Nazım Şekli (XVI. YY)”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi SBE, Ankara
• Çapan, Pervin (1993), “18. Yüzyıl Tezkirelerinde Edebiyat Araştırma ve Tenkidi”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Fırat Üniversitesi SBE, Elazığ.
• Çavuşoğlu, Mehmed (2003), Dîvânlar Arasında, Kitabevi Yay., İstanbul.
• Çelebioğlu, Âmil (1994), Kanuni Sultan Süleyman Devri Türk Edebiyatı, MEB Yay., İstanbul.
• Emecen, Feridun (2000), “Sultan İbrahim”, İslâm Ansiklopedisi, TDV Yay., C. 21, İstanbul.
• Erünsal, İsmail (1979-1980), “Türk Edebiyatı Tarihinin Arşiv Kaynakları I,
• II. Bayezid Devrine Ait Bir İn’âmât Defteri”, Tarih Enstitüsü Dergisi, X-XI, s.:303-342. ------- (1984), “Türk Edebiyatı Tarihinin Arşiv Kaynakları II, Kanuni Sultan
• Süleyman Devrine Ait Bir İn’âmât Defteri”, Osmanlı Araştırmaları, IV s.:1- Eyduran, Aysun Sungurhan (1999), “Tezkiretü’ş-Şu’arâ (İnceleme-Tenkitli Metin)”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi SBE, Ankara.
• Gıbb, E. J. Wilkinson (1999), Osmanlı Şiir Tarihi, Haz.: Ali Çavuşoğlu Akçağ Yay., Ankara.
• Gökdoğan, Melek Dosay (2002), “Osman Gazi’den Mehmed Vahideddin’e
• Osmanlı Bilimi ve Kültürü”, Türkler, Ed.: Hasan Celal Güzel vd., Yeni Türkiye Yay., C.11, s.:175-209, Ankara.. Güler, Kadir (2003), Kütahya Yazıları, Kütahya.
• Horata, Osman (2002), “Lâle Devri’nden Tanzimat’a Türk Edebiyatı”,
• Türkler, Ed.: Hasan Celal Güzel vd., Yeni Türkiye Yay., C.11, s.: 573-592, Ankara. İnal İbnü’l-Emin Mahmud Kemal (1999), Son Asır Türk Şâirleri, Haz.:
• İsen, Mustafa (1980), Sehî Bey Tezkire (Heşt Bihişt), Tercüman 1001 Temel Eser Serisi,İstanbul. sen, Mustafa-Kurnaz Cemal (1990), Şeyhî Dîvânı, Akçağ Yay., Ankara.
• İsen, Mustafa (1997), Ötelerden Bir Ses, Akçağ Yay., Ankara. ------- (1999), Latîfî Tezkiresi, Akçağ Yay., Ankara. sen, Mustafa-Bilkan A. Fuat (1997), Sultan Şâirler, Akçağ Yay., Ankara.
• Karabey, Turgut (1999), Ahmet Paşa Hayatı Sanatı Eserleri, Akçağ Yay., 2. Baskı, Ankara.
• Keskin, Ayşe Gülay (1994), “Klâsik Türk Edebiyatında Kasîde Nazım Şekli
• (XIII-XIV-XV. Asırlar)”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi SBE, Ankara. Kılıç, Filiz (1994), “Meşa’irü’ş-Şu’ara (İnceleme-Tenkitli Metin)”,
• Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi SBE, Ankara. ------- (1998), XVII. Yüzyıl Tezkirelerinde Şâir ve Eser Üzerine
• Değerlendirmeler, Akçağ Yay., Ankara. KUR’AN-I KERİM MEÂLİ (2005), Haz.: Halil Altuntaş-Muzaffer Şahin,
• DİB Yay., 3. Baskı, Ankara. Kutluk, İbrahim (1997), Tezkiretü’ş-Şuarâ (Beyâni Tezkiresi), TTK Yay., Ankara.
• Mazıoğlu, Hasibe (1997), “Sinan Paşa”, İslâm Ansiklopedisi, MEB Yay., C. 10, Eskişehir. ------- (2000b), Dîvân Şiiri Yazıları, Akçağ Yay., Ankara.
• Mermer, Ahmet (1997), “Necâti Bey’in Nişan Kasidesi, İlmi Araştırmalar, c.5, İstanbul, ss: 199-218.
• Muallim, Naci (2000), Osmanlı Şâirleri, Haz.: Cemal Kurnaz, Akçağ Yay., Baskı, Ankara.
• Okuyucu, Cihan (2004), Dîvân Edebiyatı Estetiği, L&M Yay., İstanbul.
• Özgül, M. Kayahan (2006), “Şark Ekspresiyle Garb’a Sefer”, Türk Edebiyatı Tarihi.
• Öztuna, Yılmaz (1985), Türk Tarihinden Yapraklar, 1000 Temel Eser Dizisi, MEGSB Yay., İstanbul.
• Solmaz, Süleyman (1996), “Ahdî ve Gülşen-i Şu’arâsı (İnceleme- Metin)”,
• Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi SBE, Ankara. Tatcı, Mustafa (1997), Edebiyattan İçeri, Dini Tasavvufi Türk Edebiyatı
• Üzerine Yazılar, Akçağ Yay., Ankara. Tekindağ, Şehabeddin (2003), “Mahmud Paşa”, İslâm Ansiklopedisi, TDV Yay., C. 28 Ankara.
• Tolasa, Harun (2002), Sehî, Latîfî ve Âşık Çelebi Tezkirelerine Göre 16.
• Yüzyılda Edebiyat Araştırma ve Eleştirisi, Akçağ Yay., Ankara. Tuğlacı, Pars (1985), Osmanlı Şehirleri, Milliyet Yay., İstanbul.
• Turan, Şerafettin (1992), “II. Bayezid”, İslâm Ansiklopedisi, TDV Yay., C. 5, İstanbul.
• Uzun, Mustafa (1988), “Abdülbâki Ârif Efendi”, İslâm Ansiklopedisi, TDV Yay., C. 1, İstanbul.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1932), Kütahya Şehri, İstanbul. ------- (1981-1986), “Osmanlı Sarayında Ehl-i Hıref (Sanatkârlar) Defteri”,
• Belgeler TTK Yay., C.11, S.:15, s.: 23-76, Ankara. ------- (1988a), Osmanlı Devletinin Saray Teşkilatı, TTK Yay., Ankara. ------- (1988b), Osmanlı Tarihi, TTK Yay., C. 3, Ankara.
• Yorulmaz, Hüseyin (1998), Koca Ragıb Paşa, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara.