OSMANLI DEVLETİ'NİN TAŞRA YÖNETİMİNİ ŞEKİLLENDİREN “MERKEZİYETÇİLİK” YAKLAŞIMI VE GÜNÜMÜZE ETKİLERİ

Yıl 2013, Sayı: 36, - , 01.06.2013

Mehmet Boztepe

Öz

Bu çalışmada Cumhuriyet dönemi mülki idare sisteminin temellerini atan ve kalıt bir miras olarak onu biçimlendiren Osmanlı taşra yönetimi ve bu yönetime şekil veren “merkeziyetçilik” anlayışı incelenmiştir. Osmanlı devletinin kuruluş ve yükseliş dönemlerini kapsayan ve “Klasik Dönem” olarak adlandırılan süreçte taşra yapılanması; eyalet-sancak-kaza şeklinde örgütlenmiş ve yetki genişliği ilkesi çerçevesinde merkezi otorite atadığı beylerbeyi ve sancakbeylerine padişah adına yetki kullanma imkânı tanıyarak mülki hizmetleri organize etmiştir. Bu yapının bozulmasını müteakip Tanzimat sonrası gerçekleştirilen reform hareketleri de taşrada merkeziyetçiliğin yeniden hakim kılınmasını hedef alan uygulamalar devreye konulmuştur. Bu merkeziyetçi anlayış Cumhuriyet rejimine de intikal etmiş ve mülki idare sistemimize damgasını vuran ana unsur olarak etkilerini günümüze kadar sürdürmüştür

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Taşra Yönetimi, Merkeziyetçilik, Mülki Amir, Tanzimat

OSMANLI DEVLETİ'NİN TAŞRA YÖNETİMİNİ ŞEKİLLENDİREN “MERKEZİYETÇİLİK” YAKLAŞIMI VE GÜNÜMÜZE ETKİLERİ

Öz

In this study, laying the foundation of the province administration of Republican regime and forming it as a heritage, Ottoman province administration and the approach of centralism which shaped it have been examined. Reconfiguration of province in the progress which included the foundation and rising times of Ottoman empire called as the “classical era” was organized as the state, sanjak and the district. The centralism authority organized the province administration by vesting governor-generals and flag governor appointed with authority in the name of sultan by means of authority wideness. The following of spoil this construction, the reform movement after Tanzimat executed administrative laws to put the centralism in the provinces in use again. This centralism comprehension has passed to the Rebuplic regime and carried on as a main element its influence stamping on our province administration in to nowadays

Anahtar Kelimeler

-

Kaynakça

• AKDAĞ, M. (2010). Türkiye'nin İktisadi ve İçtimadı Tarihi, C. II, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• AKYILMAZ, B. (1999). “Osmanlı Devletinde Merkezden Yönetimin Taşra İdaresi”, Selçuk Üniversitesi Sosyal
• Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4:127-153. AZRAK, A. Ü (1989). “Hammer’in Gözüyle Osmanlı İmparatorluğu’nda Yönetici Sınıflar”, İÜSBF Dergisi 1: 7-17.
• BAYKARA, T. (1990). Osmanlı Taşra Teşkilatında XVIII Yüzyılda Görev ve Görevliler. Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları.
• CİN, H. (1992). Osmanlı Toprak Düzeni ve Bu Düzenin Bozulması. Konya: Selçuk Üniversitesi Basımevi.
• ÇADIRCI, M. (1989). “Türkiye’de Kaza Yönetimi (1840-1876)”, Belleten, C.III, 16, 206-242.
• DUMONT, P. ve GEORGEON, F. (1996). Modernleşme Sürecinde Osmanlı Kentleri, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• FİNDLEY, C. V. (1994). Osmanlı Devleti’nde Bürokratik Reform Bab-i Ali 1889-1892. (Çev. Latif Boyacı, İzzet Akyol), İstanbul: İz Yayıncılık.
• GERAY, C. ve CERİT, S. (1997). “2000’li Yıllara Doğru Türkiye’de Yönetsel Bölünme”. 21. Yüzyılda Nasıl Bir
• Kamu Yönetimi Sempozyumu, (Yerel Yerinden Yönetim Grubu Bildirileri, 7-9 Mayıs), Ankara: TODAİE, 1-22. GİRİTLİ, İ. (1983). Kamu Yönetimi Teşkilatı ve Personeli. İstanbul: Filiz Kitabevi.
• GÜNGÖRDÜ, N. (1988). Tanzimat ve Meşrutiyet (I-II) Dönemlerinde Osmanlı Mülki İdareleri, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü.
• HEPER, M. (1973), Modernleşme ve Bürokrasi. Ankara: Türk Sosyal Bilimler Derneği Yayınları.
• ITZKOVVITZ, N. (1972). Ottoman Empire and Islamic Tradition. Chicago: Phoneix Yayınları.
• İNALCIK, H. (1977). “Centralization and Decentralization in Ottoman Administration”, Studies in Eightcenth
• Century Islamic History (Edited by Thomas Nafl/Rocer Owen), London, 27-53
• İNALCIK, H. (1978). “The Ottoman Decline and İts Effects Upon The Reaya”, The Ottoman Empire, Conquesl,
• Organization and Economy, London, 338-354. İNALCIK, H. (2008). Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ:1300-1600. İstanbul: Yapı Kredi Bankası Yayınları.
• İŞPİRLİ, M. (1999). Klasik Dönem Osmanlı Devlet Teşkilatı, Osmanlı Devleti Tarihi. (Edt. Ekmelettin İhsanoğlu)
• İstanbul: Feza Gazetecilik Yayınları. KALAYCIOĞLU, E. ve SARIBAY, A.Y. (1986). Türk Siyasal Hayatının Gelişimi, İstanbul: Beta Yayınları.
• KARAL, E. Z. (1988). Osmanlı Tarihi, C. VI. Ankara: Türk Tarih Kurum Yayınları.
• KINROSS, L. (2008). Osmanlı İmparatorluğunun Yükselişi ve Çöküşü. (Çev: Meral Gaspıralı), İstanbul: Altın Yayınevi.
• ONAR, S.S. (1966). İdare Hukukunun Umumi Esasları, C. II, İstanbul: İsmail Akgün Matbaacılık.
• ORTAYLI, İ. (1976). “Türkiye’de Taşara Yönetim ve Yöneticiliğin Evrimi”, Türkiye’de Mülki İdare Amirliği,
• Ankara: Türk İdareciler Derneği, Bilimsel Araştırma Dizisi, Editör Kutan Fişek, No:1: 1-17. ORTAYLI, İ. (2007). Türkiye Teşkilat ve İdare Tarihi. Ankara: Cedit Neşriyat.
• PARLAK, B. (2002). “Osmanlı Devleti’nin Son Yüzyılında Taşra Yönetimine İlişkin Anayasal-Yasal Gelişmeler ve Cumhuriyet’e Yansımalar”, Akademik Araştırmalar Dergisi- Kasım 2001-Ocak 2002, Yıl:3, Sayı:11, s.37-50.
• SENCER, M. (1992). Türkiye’nin Yönetim Yapısı. İstanbul: Alan Yayıncılık.
• SHAW, S. J. (1969). “The Origins of Represenlative Government in the Ottoman Eınpire: An Introducrion to the Provincial Councils 1839-1876”, Near Eastern Round Table, 1967-1968 (Ed. R. Bayly Winder) New York,
• SHAW, S. J. (1992). “Local Administrations in Tanzimat”, 150. Yılında Tanzimat, Ankara, 33-45.
• ŞAYLAN, G. (1976a). “Cumhuriyet Dönemi Mülki İdare Amirliğinin Tarihi Mirası ve Ana Gelişme Süreçleri”,
• Türkiye’de Mülki İdare Amirliği Sistemi ve Sorunları, Ankara: Türk İdare Dergisi Yayınları. ŞAYLAN, G. (1976b). “Mülki İdare Amirliği Sisteminin Belirleyici Özelliği: Merkezcilik”, Toplumsal İlişkileri
• Açısından Mülki İdare Amirliği Sistem ve Sorunlar (Ed. Kurthan Fişek), Ankara: Türk İdareciler Derneği Bilimsel Araştırmalar Dizisi. S.27-39
• TÜRE, F. (2000). “Türkiye’de Yerel Yönetimlerin Kökeni: Osmanlı İmparatorluğunda Yerel Yönetimler”, Yerel Gündem, Sayı:5: 34-41.
• UZUNÇARŞILI, İ.H. (1988). Osmanlı Tarihi, C.I. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• ÜÇOK, C. (1944). “Osmanlı Devlet Teşkilatında Tımarlar”, AÜHFD. C.1, Sayı:4: 525-551.
• ÜÇOK, C. vd (2010). Türk Hukuk Tarihi, Ankara: Turhan Yayınevi.
• VERSAN, V. (1990). Kamu Yönetimi Siyasi ve İdari Teşkilat. İstanbul: Der Yayınları.
• YALÇINDAĞ, S. (1996). “İl Sisteminin Güçlenmesi Çözüm mü?”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, Cilt 5, Sayı 2: 3
• YAŞAMIŞ, F.D. (2001). “Osmanlı Devlet Yönetimi: Başlangıç Yılları”, Türk İdare Dergisi, Yıl 73, Sayı 432: 1-32.
• YÜCEL, Y. (1997). “Osmanlı İmparatorluğu’nda Desantralizasyona (Adem-i Merkeziyet) Dair Genel Gözlemler”,
• Belleten, C.XXXVIII, No.152: 657-708.