GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE TÜRKİYE'DE TEŞVİKLER VE ÜLKE UYGULAMALARI

Yıl 2013, Sayı: 37, - , 01.06.2013

Erdal Akdeve Erdal Tanas Karagöl

Öz

After the periods of the Republic, in order to increase investment and employment and to minimize regional development disparities, incentives systems have been applied. Until 1980, supporting incentives was applied for integrating into foreign markets. While it was given importance to liberalized foreign trade practices through the Economic Decisions of 24 Jan 1980, policies of minimizing regional disparities was adopted during 1990s. It was oriented to production of high-tech products with high return through revising the incentive system in 2000. Applying the incentive system in 2009, the range of incentive system started by dividing the conuntry into four investment regions. New incentive sytem introduced in 2012 has been the largest and most comprehensive incentive system due to its many distinctions. In this study, all investment incentive systems in Turkey are examined and applications in other countries are described. The study concludes with a general evaluation and recommendations

Anahtar Kelimeler

incentive applications, regional incentive, development, Turkey

GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE TÜRKİYE'DE TEŞVİKLER VE ÜLKE UYGULAMALARI

Öz

Cumhuriyet sonrası dönemlerde, yatırım ve istihdamın artırılması ve bölgesel gelişmişlik farklarının azaltılması için teşvik sistemleri uygulamaya konulmuştur. 1980 yılına kadar dış piyasalara entegre olmayı destekleyici teşvikler uygulanmıştır. 24 Ocak 1980 Ekonomi Kararları ile dış ticareti serbesleştiren uygulamalara ağırlık verilirken, 1990’lı yıllarda bölgeler arası gelişmişlik farklarını azaltıcı politikalar benimsenmiştir. 2000 yılında teşvik sistemi revize edilerek getirisi yüksek teknolojik ürün üretimine yönelme başlamış ve 2009 yılında devreye sokulan teşvik sistemi ile ülke dört yatırım bölgesine bölünerek teşvik yelpazesi genişlemeye başlamıştır. 2012 yılında uygulamaya giren Yeni Teşvik Sistemi ise birçok özelliğinden dolayı bugüne kadar yapılan en geniş ve en kapsamlı teşvik sistemi olma özelliği taşımaktadır. Bu çalışmada, Türkiye’de uygulanan tüm yatırım teşvik sistemleri incelenmiş ve diğer ülkelerdeki uygulamalar tanımlanmıştır. Çalışma, genel bir değerlendirme ve öneriler ile son bulmaktadır

Anahtar Kelimeler

Teşvik uygulamaları, bölgesel teşvik, kalkınma, Türkiye

Kaynakça

• Çelebi, A. Kemal & Kahriman, Hamza (2011), Avrupa Birliği Ülkeleri ve Türkiye’de Ar-Ge Faaliyetlerine Yönelik
• Vergi Teşvikleri ve Bunların Karşılaştırmalı Analizi. Maliye Dergisi, sayı 161, Temmuz-Aralık. Atay, Faruk (2001), “Türkiye Kapitalizminin Mekansal Dönüşümü”, Praksis Üç Aylık Sosyal Bilimler Dergisi 2001/2, 53
• Barbour, Paul. (2005), “ An Assessment of South Africa’s Investment Incentive Regime with a Focus on the Manufacturing Sector”, Economic and Statistics Analysis Unit, No:14 ve United Nations Conference on Trade And Development (UNCTAD) (2011), “ World Investment Report”, http://www.unctad-docs.org/files/UNCTAD- WIR2011-Full-en.pdf, erişim:26.06.2012.
• Çiloğlu, İsmail (1997), “Teşvik Sisteminin Değerlendirilmesi” Hazine Dergisi (Ekim 1997 – 8), Ankara.
• Devlet Planlama Teşkilatı (2011), İktisadi Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü.
• Devlet Planlama Teşkilatı (2006), “Dokuzuncu Kalkınma Planı(2007-2013)”, Ankara.
• Devlet Planlama Teşkilatı (2000), “Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Rekabet Hukuku ve Politikaları Özel İhtisas
• Komisyonu Raporu”, Ankara. Devlet Planlama Teşkilatı (1982), Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Yatırımların ve İhracatın Teşviki Özel İhtisas
• Komisyonu Raporu, Ankara. Devlet Planlama Teşkilatı (1989), “Altıncı Beş Yıllık Kalkınma Planı Yatırımları Teşviki Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Ankara.
• Devlet Planlama Teşkilatı (1979), Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı Yatırımların ve İhracatın Teşviki Özel İhtisas
• Komisyonu Raporu, Ankara. Dış Ekonomik İlşkiler Kurulu (DEİK), Polonya Ülke Bülteni, http://www.vatso.org.tr/sayfa_data/dosya/96246POLONYA.pdf, erişim:26.06.2012.
• Duran, Mustafa (1998),” Türkiye’de Uygulanan Yatırım Teşvik Politikaları (1968-1998),” Başbakanlık Hazine
• Müsteşarlığı Ekonoamik Araştırmalar Genel Müdürlüğü, Araştırma ve İnceleme Dizisi No: 19, Ankara. Ekonomi Bakanlığı, “Yeni Teşvik Sistemi, Yatırımlarda Devlet Teşvikleri”, Nisan 2012.
• Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar, 28328 Sayılı 19 Haziran 2012 Tarihli Resmi Gazete, Karar Sayısı: 2012/3305.
• Ekonomi Bakanlığı “İthalatın Değerlendirilmesi”, İstanbul, 14 Şubat 2012.
• Ekonomi Bakanlığı “Yeni Teşvik Sistemi, Yatırımlarda Devlet Teşvikleri”, Nisan 2012.
• Eser, Emre (2011), “Türkiye’de Teşvik Sistemleri ve Mevcut Sistemin Yapısına Yönelik Öneriler”, T.C Başbakanlık
• Devlet Planlama Teşkilatı, İktisadi Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü, 54-55. Fırat Kalkına Ajansı (2010),Yatırımlarda Devlet Teşvikleri, Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar, 27290
• Sayılı 16 Temmuz 2009 Tarihli Resmi Gazete, Karar Sayısı: 2009/15199, 3. Madde.
• Kalafat, Ahmet (2003), “Türkiye’de Ekonomik Kalkınma ve Yatırım Teşvikleri”, (Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi), İstanbul.
• Karaca, Bahar (2004), “Türkiye’deki Bölgelerarası Gelişme Farklarının Azaltılmasında Teşvik Uygulamalarının
• Etkinliği”, (Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi), İstanbul. Karakurt, Alper (2011), “ Küresel Kriz Ortamında Yatırım Teşvikleri”, 65(2).
• Karakurt, Alper (2010), “Küresel Kriz Ortamında yatırım Teşvikleri”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi: 65(2), 153.
• Kıldiş, Yusuf, “Türkiye’de Vergi Teşvik Politikalarının Gelişimi”, http://www.ekodialog.com/Makaleler/turkiyede- vergi-tesvik-politikalari-makale.html, erişim:23.06.2012.
• Lall, Sanjaya. (2009)“Sanayileşme Stratejisini Yeniden Düşünmek. Küreselleşme Çağında Devletin Rolü”, Çeviri:
• Neoliberal Küreselleşme ve Kalkınma: Seçme yazılar (Derleyen ve Yayına Hazırlayan Fikret Şenses), 497. İGEME-İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2011.http://www.ibp.gov.tr/pg/section-pg-ulke.cfm?id=Tayvan
• Invest in Poland, Polish Agency for Foreign Investment, http://www.paiz.gov.pl/index/?id=7c4121d27bf970f00f1dfdcee8f43a5d, erişim:26.05.2012.
• Rattso, Jorn ve Stokke, Hildegunn (2007), “A Growth Model for South Afrika”. South African Journal of Economics, 75(4).
• Rodrik, Dani (2009), “İktisat Politikası Refrmlarını Anlamak”, Çeviri: Neoliberal Küreselleşme ve Kalkınma: Seçme yazılar (Derleyen ve Yayına Hazırlayan Fikret Şenses), 191.
• Polonya Yatırım Teşvik Sistemi Hakkında Bilgi Notu, T.C Varşova Büyükelçiliği, Ticaret Müşavirliği, Ağustos, 20 Sarıöz, Yeşim (2006) “Türkiye’de 1990 Sonrası Uygulanan Yatırım Teşvikleri ve Ekonomik Etkileri”, (Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitütüsü Yüksek Lisans Tezi), Ankara.
• Şenses, Fikret (2009), “Neoliberal Küreselleşme ve Kalkınma: Seçme yazılar”, İletişim yayınları, İstanbul.
• Şimşek, Mehmet. “Bütçe imkan verirse istihdam üzerindeki vergi yükünü indiririz”, Erişim: 2.05.2012 http://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/19884145.asp
• Thomas, Kenneth P. (2007), “Investment Incentives: Growing Use, Uncertain Benefits, Uneven Controls”, University of Missouri-St. Louis, Geneva.
• Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar, 27290 Sayılı 16 Temmuz 2009 Tarihli Resmi Gazete, Karar Sayısı: 2009/15199, 1. Madde.
• Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar, 27290 Sayılı 16 Temmuz 2009 Tarihli Resmi Gazete, Karar Sayısı: 2009/15199, 3. Madde.
• Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar, 27290 Sayılı 16 Temmuz 2009 Tarihli Resmi Gazete, Karar Sayısı: 2009/15199, EK 3.