EARLY REPUBLICAN PERIOD’S TURKISH PUBLIC ADMINISTRATION: CONSTITUTIONAL SYSTEM, STRUCTURE OF THE ADMINISTRATION, BUREAUCRACY AND REFORM PRACTICES

Yıl 2014, Sayı: 40, 25 - 44, 20.06.2015

HARUN Kırılmaz , SELMA KILIÇ Kırılmaz

Öz

In this historical research in which Early Republican Period’s Turkish public administration has been examined, constitutional system, structure of administration, bureaucracy and reform practices take place in the process of foundation and institutionalization of Republic of Turkey. Main objective of the study is to reveal the affect of bureaucratic administration traced to Tanzimat reform era shaping the political structure and administrative institutions of Republic of Turkey. In this study, public administration has been examined in central and local administration and bureaucratic structure in accordance with essential principals of 1921 and 1924 Constitutions. Changes put into practice for the purpose of putting the new founded state on a legal and rational order basis in said period has been endeavored to be revealed within this study

Anahtar Kelimeler

Republic of Turkey, Central Administration, Local Administration, Bureaucracy, Reform

ERKEN CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK KAMU YÖNETİMİ: ANAYASAL SİSTEM, YÖNETİM YAPISI, BÜROKRASİ VE REFORM UYGULAMALARI

Öz

Erken Cumhuriyet dönemi Türk kamu yönetiminin incelendiği bu tarihsel araştırmada, Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş ve kurumsallaşma sürecinde anayasal sistem, yönetim yapısı, bürokrasi ve reform uygulamaları yer almaktadır. Tanzimat dönemine uzanan bürokratik yönetim anlayışının, Türkiye Cumhuriyeti’nin siyasi yapısının ve idari kurumlarının biçimlenmesine etkilerini ortaya koymak çalışmanın temel amacıdır. Çalışmada 1921 ve 1924 Anayasasının belirlediği temel esaslara göre kamu yönetimi; merkezi ve yerel yönetim ve bürokratik yapı incelenmiştir. Söz konusu dönemde yeni kurulan devletin yasal ve rasyonel bir temele oturtulması amacıyla hayata geçirilen değişimler ortaya konmaya çalışılmıştır

Anahtar Kelimeler

Türkiye Cumhuriyeti, Merkezi Yönetim, Yerel Yönetim, Bürokrasi, Reform

Kaynakça

• Afetinan, A. (1998a). Türkiye Cumhuriyeti ve Türk Devrimi. Türk Tarih Kurumu Yayınları, 4. Baskı, Ankara.
• Afetinan, A. (1998b). Medeni Bilgiler ve M. Kemal Atatürk’ün El Yazıları. Türk Tarih Kurumu Yayınları, 3. Baskı, Ankara.
• Ahmad, F. (2006). Modern Türkiye’nin Oluşumu. (Çev. Yavuz Alogan), Kaynak Yayınları, 5. Basım, İstanbul.
• Akın, R. (2001). TBMM Devleti (1920-1923) Birinci Meclis Döneminde Devlet Erkleri ve İdare. İletişim Yayınları, İstanbul.
• Aksu, C. (2004). Dâr-ı Şûrâ-yı Askeri (Kuruluşundan 1876 Yılına Kadar). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,
• Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara. Aktan, C. C. (2003). Değişim Çağında Devlet. Çizgi Kitabevi Yayınları, Konya.
• Aslaner, A. (2006). Kamu İdaresinde Yeniden Yapılanma Çalışmaları. Türk İdare Dergisi, Sayı: 453, Dönem: Aralık, ss. 47-67.
• Aydoğan, M. (2006). Antik Çağdan Küreselleşmeye Yönetim Gelenekleri ve Türkler II. Umay Yayınları, 6. Baskı, İzmir.
• Aykaç, B., Yayman, H., ve Özer, M. A. (2003). Türkiye’de İdari Reform Hareketlerinin Eleştirel Bir Tahlili. Gazi Üniversitesi
• İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 5, Sayı 2, ss. 153-179. Aykaç, B. (1991). Yönetimin İyileştirilmesi ve Örgütsel Değişim. Amme İdaresi Dergisi, Cilt 24, Sayı 2, Haziran 1991, ss. 81
• Başbakanlık (1962). Düstur 3. Tertip. T.C. Başbakanlık Yayınları, Ankara.
• Bilgiç, V. K. (2007). Türk Yerel Yönetimlerinin Tarihi Gelişimine İlişkin Bir Değerlendirme. Eryılmaz, B., Eken, M., Şen, M.
• L. (Ed.), Kamu Yönetimi Yazıları, Nobel Yayınları, Ankara, ss. 100-110. Coşkun, S. (2004). Kamu Reformları: Değişim ve Süreklilik. Acar, M. ve Özgür, H. (Ed.), Çağdaş Kamu Yönetimi II, Nobel
• Yayınları, Ankara, ss. 129-158. Çakan, I. (2006). Erken Cumhuriyet Döneminde Türk Kamu Yönetiminin Modernleşmesi: Merkezileşme. Amme İdaresi Dergisi, Cilt 39, Sayı 4, ss. 45-73.
• Çevik, H. H. (2007). Türkiye’de Kamu Yönetimi Sorunları. Seçkin Yayıncılık, 3. Baskı, Ankara.
• Devlet Planlama Teşkilatı (2000). Kamu Yönetiminin İyileştirilmesi ve Yeniden Yapılandırılması. Özel İhtisas Komisyonu
• Raporu, DPT Yayını, Ankara. Diyanet İşleri Başkanlığı (2012). Kuruluş ve Tarihi Gelişim. http://www.diyanet.gov.tr/turkish/dy/Diyanet-Isleri-Baskanligi
• Duyuru-8221.aspx, (Erişim Tarihi: 11.03.2012).
• Durgun, Ş. (2002). Türk Kamu Yönetiminde Bürokratik Siyaset. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 4, Sayı 2, ss. 83- 102.
• Eryılmaz, B. (2010a). Kamu Yönetimi. 3. Baskı, Okutman Yayıncılık, Ankara.
• Eryılmaz, B. (2010b). Bürokrasi ve Siyaset: Bürokratik Devletten Etkin Yönetime. 4. Baskı, Alfa Yayınları, İstanbul.
• Eryılmaz, B. (2006). Tanzimat ve Yönetimde Modernleşme. İşaret Yayınları, 2. Basım, İstanbul.
• Eryılmaz, B. (2004). Kamu Yönetiminde Değişim. II. Kamu Yönetimi Forumu, Hacettepe Üniversitesi Yayınları, Ankara, ss. 50
• Eryılmaz, B. (1998). Cumhuriyet’in Kuruluşundan Günümüze Bürokrasi-İktidar İlişkileri. Dursun, D. ve Al, H. (Ed.), Türkiye’de
• Yönetim Geleneği (Kurumlar, Sorunlar ve Yeniden Yapılanma Arayışları). İlke Yayıncılık, İstanbul, ss. 153-166. Gençosman, K. Z. (1981). Devleti Kuran Meclis. Hürriyet Yayınları, İstanbul.
• Göküş, M., (2000). Tek-Parti Döneminde Türk Kamu Bürokrasisinin Gelişimi. Amme İdaresi Dergisi, Cilt 33, Sayı 2, ss. 23-33.
• Gözübüyük, A. Ş. (2013). Anayasa Hukuku. 17. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara.
• Gözübüyük, A. Ş. (1995). Açıklamalı Türk Anayasaları. Turhan Kitabevi, Ankara.
• Gözübüyük, A. Ş. ve Sezgin, Z. (1957). 1924 Anayasası Hakkındaki Meclis Görüşmeleri. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler
• Fakültesi Yayınları, Ankara. Güler, B. A. ve Keskin, N. E. (2007). Devlet Reformunu Tarihten Çalışmak. Aksoy, Ş. ve Üstüner, Y. (Ed.), Kamu Yönetimi:
• Yöntem ve Sorunlar, Nobel Yayınları, Ankara, ss. 101-152. Gündüz, T. (1998). Türkiye'de Cumhuriyet Dönemi Din Eğitimi ve Öğretimi Kronolojisi (1923-1998). Uludağ Üniversitesi
• İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt 7, Sayı 7, ss. 543-557. Heper, M. (2006). Türkiye’de Devlet Geleneği. (Çev. Nalân Soyarık), Doğu Batı Yayınları, 2. Baskı, Ankara.
• Heper, M. (1985). The State Tradition In Turkey. Beverley.
• Heper, M. (1977). Türk Kamu Bürokrasisinde Gelenekçilik ve Modernleşme. Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Heper, M. (1974). Bürokratik Yönetim Geleneği. ODTÜ İdari İlimler Fakültesi Yayını, Ankara.
• Heper, M. (1973a). Modernleşme ve Bürokrasi: Karşılaştırmalı Kamu Yönetimine Giriş. Sosyal Bilimler Derneği Yayını, Ankara.
• Heper, M. (1973b). Osmanlı-Türk Devletinde Bürokrasinin Siyasal Rolü: Kamu Yönetimi Kuramı Açısından Bazı Gözlemler.
• Amme İdaresi Dergisi, Cilt 6, Sayı 2, ss. 29-40. Hürriyet (1998). Türk Ordusu, 29.10.1998
• Işık, H. M. (2003). 1921 ve 1924 Anayasal Düzenlemeleri Bağlamında Askeri Bürokrasinin Devlet Teşkilatı İçindeki Yeri.
• Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 3. İnalcık, H. (2004). Atatürk ve Atatürkçülük. Doğu Batı, Yıl 7, Sayı 29, ss. 83-119.
• Karaer, T. (1987). Cumhuriyet Türkiye’sinde Bakanlıkların Kuruluş ve Örgütlenmesine İlişkin Gelişimin Yasal Süreci. Türk
• İdare Dergisi, Sayı 374, ss. 39-40. Karatepe, Ş. (2001). Tek Parti Dönemi. İz Yayıncılık, 3. Baskı, İstanbul.
• Keleş, R. (1998). Yerinden Yönetim ve Siyaset. Cem Yayınevi, 3. Basım, İstanbul.
• Kili, S. (2006). Atatürk Devrimi: Bir Çağdaşlaşma Modeli. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 10. Baskı, İstanbul.
• Kodamanoğlu, M. N. (1991). Laik Devlet Düzenimizin İlk Yasal Dayanağı. Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü
• Dergisi, Cilt 2, Sayı 8, ss. 643-646. Köker, L. (2005). Modernleşme, Kemalizm ve Demokrasi. İletişim Yayınları, 9. Baskı, İstanbul.
• Küççük, Z. A. (2002). Osmanlı Askeri Salnamelerine Göre Erkan-ı Harbiye-i Umumiye Riyaseti ve Harbiye Nezareti Teşkilatı.
• Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale. Leblebici, D. N. (2005). Küresel Değişim Baskısına Karşı Türk Bürokrasisindeki Yapısal Uyum Çabalarının Yapısal Atalet
• Kavramı Açısından Değerlendirilmesi. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt 6, Sayı 1, ss. 1-14. Lewis, B. (1998). Modern Türkiye’nin Doğuşu. çev. Metin Kıratlı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 7. Baskı, Ankara.
• Nadi, Y. (1999). Cumhuriyet Yolunda. Yeni Gün Yayıncılık, İstanbul.
• Neumark, F. (1949). Devlet Daire ve Müesseselerinde Rasyonel Çalışma Esasları Hakkında Rapor. Ankara.
• Ortaylı, İ. (2000). Tanzimat Devrinde Osmanlı Mahallî İdareleri (1840-1880). Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Ortaylı, İ. (1998). Devraldığımız Miras. Dursun, D. ve Al, H. (Ed.), Türkiye’de Yönetim Geleneği (Kurumlar, Sorunlar ve Yeniden Yapılanma Arayışları), İlke Yayıncılık, İstanbul, ss. 143-152.
• Ortaylı, İ. (1985). Tanzimatdan Cumhuriyete Yerel Yönetim Geleneği. Hil Yayın, İstanbul.
• Özdicle, C. (1965). Türkiye'de Amme İdaresi ve İdarede Devrim Yapılmasını Zorunlu Kılan Nedenler. Ankara.
• Özmen, A. (2012). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Anayasalarda Merkezı̇ Yönetim - Yerel Yönetim İlişkileri. Uluslararası Sosyal ve Ekonomik Bilimler Dergisi, Cilt 2, Sayı 2, ss. 171-175.
• Pirili, M. (1992). Türkiye’nin İktisadi Bakımdan Umumi Tetkiki: 1933-1934 Yıllarına İlişkin ABD Uzmanlarınca Hazırlanan
• Rapor Üzerine Düşünceler. Marmara Üniversitesi İktisat Bölümü Yayını, İstanbul. Pustu, Y. (2007). Osmanlı-Türk Devlet Geleneğinde Modernleştirici Unsur Olarak Bürokratik Elitler. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 9, Sayı 2, ss. 197-214.
• Rustow, D. A. (1959). The Army and Founding of the Turkish Republic. World Politics, Vol. 11, No 4, pp. 513-552.
• Sanal, R. (1998). Tarihi Gelişimi İçerisinde Türk Anayasalarında Genel Yönetimin Taşra Örgütüne İlişkin Düzenlemeler ve Yönetim Desenindeki Değişmeler. Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Cilt 6, Sayı 22, ss. 173-200.
• Saran, U. (2005). Türk Kamu Yönetiminde Değişimin Genel Çizgisi: Reform Arayışlarının Karşısındaki Beklentiler ve Güçlükler. Nohutçu, A. ve Balcı, A. (Ed.), Bilgi Çağında Türk Kamu Yönetiminin Yeniden Yapılandırılması I, Beta Yayınları, İstanbul, ss. 37-55.
• Sencer, M. (1986). Türkiye’nin Yönetim Yapısı. Alan Yayıncılık, İstanbul.
• Sürgit, K. (1972). Türkiye'de İdari Reform. Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü, Ankara.
• Şaylan, G. (1983). Cumhuriyet Bürokrasisi. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, Cilt 2, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Tarhanlı, İ. B. (1993). Müslüman Toplum Laik Devlet - Türkiye'de Diyanet İşleri Başkanlığı. AFA Yayıncılık, İstanbul.
• Toprak, E. (2005). Etkin ve Demokratik Bir Devlet İçin Türk Kamu Yönetiminde Yeniden Yapılanma. Şubat Yayınları, Ankara.
• Tortop, N., İsbir, E. G., Aykaç B., Yayman H. ve Özer A. (2007). Yönetim Bilimi. Nobel Yayınları, 7. Baskı, Ankara.
• Tortop, N., İsbir, E. G., Aykaç B., (1993). Yönetim Bilimi. Yargı Yayınları, Ankara.
• Tunaya, T. Z. (1999). Batılılaşma Hareketleri II. Yeni Gün Yayıncılık, İstanbul.
• Tunçay, M. (1999). Türkiye Cumhuriyeti'nde Tek-Parti Yönetiminin Kurulması: (1923-1931). Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 3. Basım, İstanbul.
• Turan, İ. (2003). Türk Bürokrasisinde Süreklilik ve Değişim. Aykaç, B., Durgun, Ş. ve Yayman, H. (Ed.), Türkiye’de Kamu
• Yönetimi, Yargı Yayınevi, Ankara, ss. 121-144. Tutum, C. (1994). Kamu Yönetiminde Yeniden Yapılanma. Toplumsal Ekonomik Siyasal Araştırmalar Vakfı Yayınları, Ankara.
• Vakıflar Genel Müdürlüğü (2012). Tarihte Vakıflar. http://www.vgm.gov.tr/sayfa.aspx?Id=3, (Erişim Tarihi: 11.03.2012).
• Yalçındağ, S. (1970). Kamu Yönetim Sistemimizin Tarihsel Evrimi Üzerine Notlar. Amme İdaresi Dergisi, Cilt 3, Sayı 2, ss. 20
• Yayla, Y. (1982). Anayasalarımızda Yönetim İlkeleri: tevsi-i mezuniyet ve tefrik-i vezaif. İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilimler
• Fakültesi Yayını, İstanbul. Yılmaz, H. (2005). Türk Silâhlı Kuvvetleri ve Millî Savunma Hizmeti. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 54, Sayı 4, ss. 375-430.
• Yüksek Denetleme Kurulu (2007). Türkiye’de Yüksek Denetim. http://www.ydk.gov.tr/, (Erişim Tarihi: 20.11.2007).