6)BİRİNCİ VE İKİNCİ MEŞRUTİYET ANAYASALARINDA ÖNGÖRÜLEN DEVLET MODELLERİ HAKKINDA BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2014, Sayı: 42, 0 - 0, 20.06.2015

Adil Bucaktepe

Öz

The first constitution of the Ottoman Empire, called "Kanun-ı Esasi" (Fundamental Law) was adopted in December 23, 1876. Public Council composed from Senato and Board of Deputies was set up with this constitution. While the members of Senato were assigned by Sultan, the members of Board of Deputies were elected by the public with a two-grade election system. However, The Public Council were not authorized broadly. It was mandatory to get the approval of Sultan, in order to be proposed a law by the councilors. Again, the coming into force of the bills adopted by the two parliaments were attached to the approval of Sultan. Any time, The Sultan was authorized to terminate the Board of Deputies. Some changes were made in "Kanun-ı Esasi" on August 3, 1909. Sultan's authority was reduced and the powers of the Assembly of Deputies was increased by these amendments. The weight on the state management of Assembly of Deputies was increased by extending its annual study period. It was accepted that the Ministers were responsible from the government's general policy collectively and from the process of their own ministries individually, to the Assembly of Deputies. The authority of overthrowing the ministers or government through the motion of censure mechanism were given to the Assembly of Deputies. It was ensured that The Council of Ministers would be convened by the moderation of grand vizier and it would be the decision-making authority where the important internal and external issues were being negotiated and that when the decisions which were made and required approval were offered to Sultan, they would be carried out by Sultan's will. Sultan's authority to dissolve The Assembly was made more difficult. The use of mentioned authority was attributed to the condition of making new election within three months and to the approval of Senato. Uncertainty has been eliminated in the preperation of laws. New regulations on individual rights and freedoms have been introduced. In the initial state of the article 10, the immunity of the freedom of people against any kind of attack and the sentence of anybody that couldn't be given for any reasons other than determined by the law excuses had been taken under the provisions. In the revised form of the mentioned article, after having been repeated the immunity of the freedom of the people against any kind of attack, it was accepted that nobody could be arrested and punished with any excuse other than determined by the rules and laws of sharia. In addition, the article 113 which authorized Sultan for removal and deporting of the people from the borders of the Ottoman Empire had been repealed, communication privacy, freedom of assembly and forming associations had been adopted

Anahtar Kelimeler

Constitution, Parliament, Constitutionalism, Rights and Freedoms

6)BİRİNCİ VE İKİNCİ MEŞRUTİYET ANAYASALARINDA ÖNGÖRÜLEN DEVLET MODELLERİ HAKKINDA BİR DEĞERLENDİRME

Öz

Osmanlı İmparatorluğu’nun ilk anayasası olan Kanun-ı Esasi 23 Aralık 1876 tarihinde kabul edilmiştir. Bu anayasa ile Heyet-i Ayan ve Heyet-i Mebusan’dan oluşan Meclis-i Umumi kurulmuştur. Heyet-i Ayan üyeleri Padişah tarafından atanırken, Heyet-i Mebusan üyeleri ise iki dereceli bir seçimle halk tarafından seçiliyorlardı. Ancak Meclis-i Umumi’ye geniş yetkiler verilmemiştir. Meclis üyelerinin kanun teklif edebilmesi için padişahın onayının alınması zorunluydu. Yine her iki Meclis tarafından kabul edilen tasarıların yürürlüğe girebilmesi Padişahın onayına bağlıydı. Padişaha dilediği zaman Heyet-i Mebusan’ı feshetme yetkisi verilmişti. 3 Ağustos 1909 tarihinde Kanun-ı Esasi’de bazı değişiklikler yapılmıştır. Anılan değişikliklerle padişahın yetkileri azaltılmış, Meclis-i Mebusan’ın yetkileri ise arttırılmıştır. Meclis-i Mebusan’ın yıllık çalışma süresi uzatılarak devlet yönetimindeki ağırlığı arttırılmıştır. Bakanların, hükümetin genel siyasetinden kolektif, kendi bakanlıklarının işlemlerinden ise bireysel olarak Meclis-i Mebusan’a karşı sorumlu oldukları kabul edilmiştir. Meclis-i Mebusan’a gensoru mekanizmasıyla bakanları ya da hükümeti düşürme yetkisi verilmiştir. Heyet-i Vükela’nın, Sadrazam’ın başkanlığında toplanacağı, önemli iç ve dış meselelerin müzakere edildiği karar mercii olacağı, alınan ve onay gerektiren kararların arz edildiğinde Padişah iradesi ile yürütüleceği hüküm altına alınmıştır. Padişahın Meclis’i feshetme yetkisi zorlaştırılmıştır. Anılan yetkinin kullanılması üç ay içinde yeni seçim yapılması şartına ve Heyet-i Ayan’ın onayına bağlı kılınmıştır. Kanunların hazırlanmasındaki belirsizlik ortadan kaldırılmıştır. Kişi hak ve özgürlükleri konusunda da yeni düzenlemeler getirilmiştir. 10. maddenin ilk halinde kişi özgürlüğünün her türlü saldırıya karşı dokunulmaz olduğu ve kanunların belirlediği sebepler dışında bir bahane ile hiç kimseye ceza verilemeyeceği hüküm altına alınmıştı. Anılan maddenin değiştirilmiş halinde ise kişi özgürlüğünün her türlü saldırıya karşı dokunulmaz olduğu tekrar edildikten sonra hiç kimsenin şeriat kurallarının ve kanunların belirlediği nedenler dışında bir bahane ile tutuklanamayacağı cezalandırılamayacağı kabul edilmiştir. Ayrıca Padişaha kişileri, Osmanlı ülkesi sınırlarından çıkarma ve sürgün etme yetkisi veren 113. maddenin son cümlesi yürürlükten kaldırılmış, haberleşmenin gizliliği, toplanma ve dernek kurma özgürlüğü kabul edilmiştir

Anahtar Kelimeler

Anayasa, Parlamento, Meşrutiyet, Hak ve Özgürlükler

Kaynakça

• AKAD, M. (1997). Genel Kamu Hukuku. İstanbul: Filiz.
• AKILLIOĞLU, T. (1995). İnsan Hakları I. Ankara: A.Ü.S.B.F. İnsan Hakları Merkezi.
• AKIN, İ. (1971). Temel Haklar ve Özgürlükler. İstanbul: Fakülteler.
• AKIN, İ. (1992). Türk Devrim Tarihi. İstanbul: Beta.
• AKYILMAZ, B., SEZGİNER, M., KAYA, C. (2011). Türk İdare Hukuku. Ankara: Seçkin.
• ARSEL, İ. (1979). Türk Anayasa Hukuku. Ankara.
• ATAY, E. E. (2012). İdare Hukuku. Ankara: Gazi.
• DAL, K. (1984). Türk Esas Teşkilatı Hukuku. Ankara.
• DEMİR, F. ve KARATEPE, Ş. (1989). Anayasa Hukukuna Giriş. İstanbul: Evrim.
• ERDOĞAN, M. (1997). Anayasal Demokrasi. Ankara: Siyasal.
• EROĞUL, C. (1997). Anatüzeye Giriş. Ankara: İmaj.
• ESEN, B. N. (1968). Türk Anayasa Hukuku. Ankara: Ayyıldız.
• FENDOĞLU, H. T. (2002). Modernleşme Bağlamında Osmanlı-Amerika İlişkileri. İstanbul: Beyan.
• FENDOĞLU, H. T. (2000). Türk Hukuk Tarihi. İstanbul: Filiz.
• FENDOĞLU, H. T. (1995). Hukuka Giriş. Konya: Mimoza.
• FENDOĞLU, H. T. (1994). Hukuk Tarihimizde Temel Haklar. Konya: Mimoza.
• GİRİTLİ, İ., BİLGEN, P., AKGÜNER, T. (2006) İdare Hukuku. İstanbul: Der.
• GÖZLER, K. ve KAPLAN, G. (2013). İdare Hukuku Dersleri. Bursa: Ekin.
• GÖZLER, K., www.anayasa.gen.tr/kanunuesasi.htm; (02.12.2013)
• KAPANİ, M. (1993). Kamu Hürriyetleri. Ankara: Yetkin.
• KİLİ, S. ve GÖZÜBÜYÜK, Ş. (2000). Türk Anayasa Hukuku Metinleri (Senedi İttifak’tan Günümüze). İstanbul: Türkiye İş Bankası.
• KİLİ, S. (2001). Türk Devrim Tarihi. İstanbul: Türkiye İş Bankası.
• KİLİ, S. (1981). Atatürk Devrimi. Ankara: Türkiye İş Bankası.
• KOCAOĞLU, M. (1998). “Cumhuriyetin 75. Yılında İnsan Hakları ve Türk Anayasaları”, 75 Yılında Cumhuriyet ve Hukuk
• Sempozyumu, Diyarbakır. KUZU, B. (1988). Türk Anayasa Hukuku Metinleri ve İlgili Mevzuat. İstanbul: Filiz.
• OKANDAN, R. G. (1966). Amme Hukuku. İstanbul: Fakülteler Matbaası.
• OKANDAN, R. G. (1971). Amme Hukukumuzun Anahatları. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• ONAR, S. S. (1966). İdare Hukukunun Umumi Esasları Cilt I. İstanbul: İsmail Akgün.
• ORTAYLI, İ. “Mütevazi İmparatorluk”. Milliyet. 16 Kasım 2003.
• ÖZAY, İ. H. (1996). Gün Işığında Yönetim. İstanbul: Alfa.
• ÖZBUDUN, E. (2004). Türk Anayasa Hukuku. Ankara: Yetkin.
• ÖZÇELİK, S. (1983) Anayasa Hukuku Dersleri İkinci Cilt. İstanbul: Filiz.
• ÖZÇELİK, S. (1984) Anayasa Hukuku 1 Umumi Esaslar. İstanbul: Beta.
• SOYSAL, M. (1995). 100 Soruda Anayasanın Anlamı. İstanbul: Gerçek.
• TANİLLİ, S. (1981). Devlet ve Demokrasi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• TANÖR, B. (1991). Osmanlı İmparatorluğunda Anayasal Gelişmeler. İstanbul: Der.
• TANÖR, B. (2002). Osmanlı-Türk Anayasa Gelişmeleri (1789-1980). İstanbul: Yapı Kredi.
• TEZİÇ, E. (1991). Anayasa Hukuku. İstanbul: Beta.
• TUNÇ, H. (1999). Anayasa Hukukuna Giriş. Ankara: Nobel.
• TUNÇ, H. ve BİLİR, F. (2005). Anayasa Hukuku. Ankara: Gazi.
• TUNÇ, H. ve BİLİR, F. (2002). Anayasa Hukuku Uygulamaları. Ankara: Nobel.
• Türk Dil Kurumu Sözlüğü, http://www.tdk.gov.tr/index.php(31.10.2013)
• YILDIRIM, R. (2003). Devlet Yapısı ve Nitelikleri. Diyarbakır: Akader.
• YILDIZ, M. (1998) Anayasa Yargısında Geçici Tedbir Kararı. İstanbul: Beta.
• YILMAZ, E. (1992). Hukuk Sözlüğü. Ankara: Yetkin.
• This page intentionally left blank.