OSMANLI DEVLETİ’NİN SON DÖNEMİNDE VALİ ATAMALARI (1839-1908 HUDÂVENDİGÂR VİLÂYETİ ÖRNEĞİ)

Yıl 2015, Sayı: 43, 101 - 114, 20.06.2015

Muammer Değirmendere

Öz

Bu çalışmada, Cumhuriyet Türkiye’si ve Osmanlı Devleti taşra idaresinin temel aktörlerinden biri olan valilik kurumunun, Osmanlı Yönetim Tarihi içinde geçirdiği sürecin bir dökümü yapılmıştır. Bu vesileyle, taşra idaresindeki dönüşüme paralel olarak, yönetim kademesinde meydana gelen değişiklikler tespit edilmiştir. Tanzimât’ın ilanından itibaren Hudâvendigâr Vilâyeti’ne yapılan vali atamalarıyla ilgili ayrıntılı bir inceleme yapılmış ve istatistiki sonuçlara ulaşılmıştır. İlgilenilen dönemde gerçekleştirilen vali atamaları, Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde bulunan belgeler ve Vilayet Salnameleri gibi Osmanlı Tarihi’nin temel bilgi kaynakları kullanılarak analiz edilmiştir. Valilik kurumuyla ilgili bu spesifik incelemeyle, sadece atama iş ve işlemlerinin gerçekleştirilmesi süreci gibi sınırlı bir durumda bile ortaya çıkabilen tarihi verilerle, ciddi çıkarsamaların yapılabileceği ortaya konmuştur

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Taşra İdaresi, Vali Atamaları, Hudâvendigâr Vilâyeti

GOVERNOR ASSIGNMENTS IN THE LAST PERIOD OF THE OTTOMAN EMPIRE (1839-1908 HUDÂVENDIGÂR PORVINCE CASE)

Öz

In this study, the process related to the governorship institution in the Ottoman Administrative History, which is one of the main actors of the provincial administration, both in the Ottoman Empire and The Republic of Turkey is presented. By this way, besides the transformation in the management of the province, the changes that occured at the board of the administration have been determined. A detailed research on governor assignments in Hudâvendigâr Province since the declaration of the Edict of Tanzimât has been done and statistically results have been gained. The governor assignments of the period have been analysed according to the main sources of information of the Ottoman history such as the documents in the Ottoman Archieves of the Prime Ministery and The Provincial Yearbooks. With the specific search about the governorship institution, it has been revealed that, serious inferences can be carried out with the historical datas gained even in a limited situation like the process of the assignment period

Anahtar Kelimeler

The Ottoman Empire, Provincial Administration, Governor Assignments, Hudâvendigâr Province

Kaynakça

• BAŞBAKANLIK OSMANLI ARŞİVİ (BOA) BELGELERİ: Babıâli Evrak Odası (BEO): 1019-76400 / 12.Ca.1315
• Dahiliye, Mektubi Kalemi (DH.MKT.): 2177 / 01.Za.1316
• İradeler, Meclis-i Mahsus (İ.MMS.): 6-193 / 27.Z.1271
• İradeler, Meclis-i Vâlâ Tasnifi (İ.MVL.): 68-1301 / 14.N.1261
• Yıldız, Esas Evrakı (Y.EE): 43-8 / 09.C.1295
• Yıldız, Hususi Maruzat (Y.A.HUS.): 222-6 / 01.C.1306, 373-107 / 28.M.1315
• Yıldız, Perakende Evrakı Arzuhal Ve Jurnaller (Y.PRK.AZJ): 32-63 / 21.Ca.1313 SALNAMELER:
• Salnâme-i Vilâyet-i Hüdavendigâr, Def’a 34, Matbaa-i Vilâyet-i Hudâvendigâr, 1325
• KİTAP VE MAKALE VE TEZLER: Akyıldız, A. (2009), Osmanlı Bürokrasisi ve Modernleşme, 3.Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul
• Akşin, S. (2009), Siyasal Tarih (1789-1908), Sina Akşin (Yay. Yön.), Türkiye Tarihi içinde, Cilt 3, ss.77-188, 9. Basım, , Cem Yayınevi, İstanbul
• Aslan, S. ve Yılmaz, A. (2001), “Tanzimat Döneminde Osmanlı Bürokratik Yapı ve Düşüncesinin Değişimi”, Cumhuriyet
• Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt 2, Sayı 1, Doç. Dr. Feramuz AYDOĞAN’ın Anısına, ss.287-297
• Burke, P. (2005), Tarih ve Toplumsal Kuram, 3. Basım, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul
• Carr, E. H. (2006), Tarih Nedir?, 9. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul
• Çadırcı, M. (1985), “Osmanlı İmparatorluğu’nda Eyalet ve Sancaklarda Meclislerin Oluşturulması (1840-1864)”, Yusuf Hikmet
• Bayur’a Armağan içinde, ss.258-277, Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara Çadırcı, M. (1991), Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapıları, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara
• Çadırcı, M. (1993), “Osmanlı Döneminde Yerel Meclisler”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, Cilt 2, Sayı 5, ss.3-12
• Çadırcı, M. (2011), “Tanzimat’ın Uygulanması ve Karşılaşılan Güçlükler”, Halil İnalcık, Mehmet Seyitdanlıoğlu (Ed), Tanzimat içinde, ss. 197-207, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul
• Davison, R. H. (1963), Reform in the Ottoman Empire, Princeton University Press,New Jersey, USA
• Efe, A. (2009), “Tanzimat’ın Eyalet Reformları 1840-64: Silistre Örneği”, Karadeniz Araştırmaları Dergisi, Cilt: 6 , Sayı: 22, , ss.87-113
• Engelhardt, E. P. (1999), Tanzimat ve Türkiye, (Çev.Ali Reşad), Kaknüs Yayınları, İstanbul
• Eryılmaz, B. (2010), Tanzimat ve Yönetimde Modernleşme, 3. Baskı, İşaret Yayınları, İstanbul
• Findley, C. V. (1980), Bureaucratic Reform In The Ottoman Empire, Princeton Universitiy Press, New Jersey, USA
• Halaçoğlu, Y. (2002), “Klasik Dönemde Osmanlı Devlet Teşkilatı”, Hasan Celal Güzel v.d. (Ed), Türkler içinde, Cilt 9, ss. 795- 838, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara,
• İnalcık, H. (2011), “Tanzimat’ın Uygulanması ve Sosyal Tepkileri”, Halil İnalcık, Mehmet Seyitdanlıoğlu (Ed), Tanzimat içinde, ss. 169-195, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul
• İpşirli, M. (1999), “Klasik Dönem Osmanlı Devlet Teşkilatı”, Ekmeleddin İhsanoğlu (Ed), Osmanlı Devleti Tarihi içinde, Cilt 1, ss. 139-279, IRCICA, İstanbul
• Karal, E. Z., Büyük Osmanlı Tarihi, Cilt 2, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara Kaynar, R. (1991), Mustafa Reşit Paşa ve Tanzimat, 3. Baskı, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara
• Kaya Kılıç, S. (2009), “Tanzimat’ın İlanından 1864 Düzenlenmesinin Uygulanmasına Kadar Geçen Dönemde Valilik Kurumu”,
• Ankara Üniversitesi Dil Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt XXVIII (45), ss.43-62
• Kılıç, O. (2002), “Beylerbeyilikler/Eyaletler, Kaptanlıklar, Voyvodalıklar, Meliklikler (1362-1799)”, Hasan Celal Güzel v.d.
• (Ed), Türkler içinde, Cilt 9, ss. 887-898, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara Kırmızı, A. (2008), Abdülhamid’in Valileri, Osmanlı Vilayet İdaresi, 1895-1908, 3. Baskı, Klasik Yayınları, , İstanbul
• Lewis, B. (2010), Modern Türkiye’nin Doğuşu, 4. Baskı, (Çev. Boğaç Babür Turna), Arkadaş Yayınevi, Ankara
• Ma’oz, M. (2011), “Tanzimat’ın İlk Yıllarında Modernleşme Hareketinin Suriye Siyaseti ve Toplumu Üzerindeki Etkisi”, Halil
• İnalcık, Mehmet Seyitdanlıoğlu (Ed), Tanzimat içinde, ss. 265-285, (Çev. Hayrettin Pınar), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul Mehmed Süreyya (1996), Sicill-i Osmani, c.I-VI, (Yay. Haz.Nuri Akbayar), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul
• Mustafa Nuri Paşa (1992), Netayicü’l-Vukuat (Kurumları ve Örgütleriyle Osmanlı Tarihi), Cilt III-IV, 3. Baskı, (Sad. Neşet Çağatay), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara
• Mülazım Abdülkadir (2012), Bursa Tarihi Kılavuzu, 3. Baskı, Haz. M.Fatih Birgül, L.Ali Çanaklı, Bursa İl Özel İdaresi Yayınları, Ankara
• Ortaylı, İ. (2008), Türkiye Teşkilat ve İdare Tarihi; 2. Baskı, Cedit Neşriyat, İstanbul
• Ortaylı İ. (2009), İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, 29. Baskı, Timaş Yayınları, İstanbul
• Ortaylı İ. (2011), Tanzimat Devrinde Osmanlı Mahalli İdareleri (1840-1880), 2. Baskı, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara
• Önen, N. ve Reyhan, C. (2011), Mülkten Ülkeye-Türkiye’de Taşra İdaresinin Dönüşümü (1839-1929), İletişim Yayınları, İstanbul
• Özkaya, Y. (2002), “XVIII. yy.da Taşra Yönetimine Genel Bir Bakış”, Hasan Celal Güzel v.d. (Ed), Türkler içinde, Cilt 13, ss. 699-709, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara
• Parlak, B. (Kasım 2001-Ocak 2002), “Osmanlı Devleti’nin Son Yüzyılında Taşra Yönetimine İlişkin Anayasal ve Yasal
• Gelişmeler ve Cumhuriyete Yansımalar”, Akademik Araştırmalar Dergisi, , ss. 37-50
• Satıcı E. (2008), 19. Yüzyılda Hüdavendigar Eyaleti, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı,
• Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Sencer, M. (1984), “Osmanlı İmparatorluğu’nda Tanzimat Sonrası Siyasal ve Yönetsel Gelişmeler”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt 17, Sayı 3, ss.46-71
• Seyitdanlıoğlu, M. (2002), “Yenileşme Dönemi Osmanlı Devlet Teşkilatı”, Hasan Celal Güzel v.d. (Ed), Türkler içinde, Cilt 13, ss. 561-575, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara
• Shaw, S. J. ve Shaw, E. K. (1977), History of the Ottoman Empire and Modern Turkey, I-II, Volume II, Cambridge University Press, New York, USA
• Tosh, J. (2005), Tarihin Peşinde, 2. Basım, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul
• Tural, E. (Nisan 2004), “1861 Hersek İsyanı, 1863 Eyalet Teftişleri ve 1864 Vilayet Nizamnamesi”, Çağdaş Yerel Yönetimler
• Dergisi, Cilt 13, Sayı 2, ss.93-123
• Tural, E. (2005), “1864 ve 1871 Vilayet Nizamnamleri ve 1876 İdare-i Umumiyye-i Vilayat Talimatnamesi”, Çağdaş Yerel
• Yönetimler Dergisi, Cilt 14, Sayı 1, ss.71-91
• Yaman, T. M. (1939), “Osmanlı İmparatorluğu Mülki İdaresinde Avrupalılaşma”, İdare Dergisi, Sayı 138, , ss.967-982,
• Yaman, T. M. (1939), “Osmanlı İmparatorluğu Mülki İdaresinde Avrupalılaşma”, İdare Dergisi, Sayı 139, ss.1047-1070