I. Dönem TBMM’de Menteşe (Muğla) Mebusu Dr. Tevfik Rüştü Bey’in (Aras) Faaliyetleri

Yıl 2020, Sayı: 65, 195 - 210, 24.07.2020

Selahattin Bozkurt

Öz

I.Dönem TBMM Türk Parlamento tarihinin belki de en önemli meclisidir. Yeni Türk Devletinin kuruluşunu gerçekleştiren bu meclise TBMM'nin I inci Dönemi için yapılan seçimlerde Menteşe Milletvekili olan Kurmay Yarbay Mahmut Bey'in Düzce'de ayaklanmacılar tarafından şehit edilmesi üzerine, yerine 17 Haziran 1920’de Tevfik Rüştü Bey (Aras) seçilmiştir. Atatürk’ün Dışişleri Bakanı olarak da bilinen Tevfik Bey, özellikle II. Dünya Savaşı öncesi izlediği dış politika ile Türk diplomasi tarihinde derin izler bırakmıştır. Osmanlı Devleti’nin I. Dünya Savaşından yenilgiyle ayrılmasıyla, Eskişehir-Afyon bölgesine gelerek milli mücadeleye katılmıştır. Mecliste oldukça aktif rol oynayarak ülkenin kurulma aşamasında önemli görevler üstlenmiştir. Dönem içerisinde 32’si gizli oturumlarda olmak üzere kürsüde 130 konuşma yapmıştır. Bu çalışmada I. Dönem TBMM açık ve gizli celse toplantı tutanakları kullanılarak Tevfik Bey’in biyografisi ve I. Dönem TBMM’deki faaliyetleri ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

I. Dönem TBMM, Menteşe, Muğla, Tevfik Rüştü Bey

Activities of Menteşe (Muğla) Deputy Dr. Tevfik Rüştü Bey (Aras) in the First Term TBMM

Öz

The first term of Grand National Assembly is perhaps the most important assembly in the history of the Turkish Parliament. In the elections held for the 1st term of the Turkish Parliament, which established the new Turkish State, Tevfik Rüştü Bey (Aras) was elected on June 17, 1920 in the place of Staff Lieutenant Colonel Mahmut Bey, who was martyred in Düzce by insurgents. Tevfik Bey, also known as Atatürk's Foreign Minister, left deep traces in the history of Turkish diplomacy, especially with the foreign policy he pursued before the World War II. With the defeat of the Ottoman Empire in the World War I, Tevfik Bey came to Eskişehir-Afyon region and joined the national struggle. Playing an active role, he assumed important tasks in the assembly and during the establishment of the country. During the period, he gave 130 speeches on the bench, 32 of which were in secret sessions. In this study, the biography of Tevfik Bey and his activities in the 1st Term Turkish Grand National Assembly will be discussed using the minutes of the first term Turkish Grand National Assembly’s open and secret session meetings.

Anahtar Kelimeler

The First Term TBMM, Menteşe, Muğla, Tevfik Rüştü Bey, National Struggle

Kaynakça

• AAhmet Tevfik Rüştü Bey Dr. (Aras), Hal Tercümesi, TBMM Arşivi, Sicil No: 333,
• Aras, T. R. (1945). Görüşlerim- I. İstanbul: Ömer Lütfü Kitapevi.
• Arıkan, Z. (1985). Tanzimat ve Meşrutiyet dönemlerinde İzmir basını. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye ansiklopedisi içinde (C.1).
• Aybars, E. (1998). İstiklal mahkemeleri, C. I-II, 1920-1927. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi AİTT Enstitüsü Yayınları.
• Bayar, C. (1997). Ben de yazdım, milli mücadeleye giriş. İstanbul: Sabah Kitapları.
• Çoker, F. (1995). Türk parlamento tarihi, TBMM I. dönem, C. III. Ankara TBMM Vakfı Yayınları.
• İleri, R.N. (1994). Atatürk ve komünizm. İstanbul: Sarmal Yayınevi.
• Tınal, M. (2002). Atatürk’ün Dışişleri Bakanı Tevfik Rüştü Aras. Türkler içinde (C. 16, s.691-700). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Gülekli, N. C., & Onaran, R. (1973). Türkiye birinci büyük millet meclisi 50. yıldönümü. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Tunaya, T. Z. (2000). Türkiye’de siyasal partiler, C. 2. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Tunçay, M. (1994). Türkiye’de sol akımlar-II. İstanbul: BDS Yayınları.
• TBMMGZC. (1985). I. Dönem. C. 2. Ankara: İş Bankası Kültür Yayınları.
• TBMMGZC. (1985). I. Dönem. C. 3. Ankara: İş Bankası Kültür Yayınları.
• TBMMGZC. (1985). I. Dönem. C. 4. Ankara: İş Bankası Kültür Yayınları.
• TBMMGZC. (1985). I. Dönem. C. 21. Ankara: İş Bankası Kültür Yayınları.
• TBMMGZC. (1985). I. Dönem. C. 22. Ankara: İş Bankası Kültür Yayınları.
• TBMMGZC. (1985). I. Dönem. C. 23. Ankara: İş Bankası Kültür Yayınları.
• TBMMZC. (1961). I. Dönem. C. 1. Ankara: TBMM Matbaası.
• TBMMZC. (1981). I. Dönem. C. 2. Ankara: TBMM Matbaası.
• TBMMZC. (1981). I. Dönem. C. 3. Ankara: TBMM Matbaası.
• TBMMZC. (1981). I. Dönem. C. 4. Ankara: TBMM Matbaası.
• TBMMZC. (1958). I. Dönem. C. 17. Ankara: TBMM Matbaası.
• TBMMZC. (1959). I. Dönem. C. 19. Ankara: TBMM Matbaası.
• TBMMZC. (1959). I. Dönem. C. 21. Ankara: TBMM Matbaası.
• TBMMZC. (1959). I. Dönem. C. 22. Ankara: TBMM Matbaası.
• TBMMZC. (1960). I. Dönem. C. 23. Ankara: TBMM Matbaası.
• TBMMZC. (1960). I. Dönem. C. 27. Ankara: TBMM Matbaası.
• TBMMZC. (1961). I. Dönem. C. 28. Ankara: TBMM Matbaası.