1 Numaralı Kütahya Şer’iyye Sicili’ne Göre 18. Asrın Başında Kütahya’da Gayrimüslimlerin Mülk Edinme Meseleleri ve Ticari Faaliyetleri

Yıl 2021, Sayı: 68, 1 - 16, 29.04.2021

Özlem Soyer Zeyrek

https://doi.org/10.51290/dpusbe.745887

Öz

Başlangıçtan itibaren Osmanlı toplumunun bir parçası olan gayrimüslimler, kendi iç nizamlarında hukuki alanlarını düzenleyebilme ve uygulayabilme serbestliğine sahip olmalarına rağmen çoğu zaman Osmanlı hukukuna yani şer’iyye mahkemelerine başvurmuşlardır. Bu çalışmada Kütahya’daki gayrimüslimlerin mülk edinimleri ve yürütmekte oldukları ticari faaliyetleri 1 Numaralı Kütahya Şer’iyye Sicili üzerinden ele alınmış, onların bu konularda şer’i mahkemeye taşıdıkları meselelerinin neler olduğu ve nasıl çözümlendiği incelenmiştir. Çeşitli başlıklar altında değerlendirdiğimiz hükümler, Osmanlı hukuk sisteminin gayrimüslimlere yaklaşımına dair örnekler sunmasının yanında, 18. asır başlarında Kütahya’daki gayrimüslimlerin ticari yaşamına dair kıymetli bilgiler ihtiva etmektedir.

Anahtar Kelimeler

KÜTAHYA, gayrimüslim, ticari faaliyetler, mülk edinimi, mahkeme kayıtları.

Property Acquisition and Commercial Activities of Non-Muslims in Kütahya at the Beginning of the 18th Century, According to the Kütahya Şer'iyye registry No.1

Öz

Although non-Muslims, who were a part of the Ottoman society from the beginning, had the freedom to regulate and apply their legal fields in their internal order, they often applied to Ottoman Law, namely the Sharia courts. In this study, the property acquisitions and commercial activities of non-Muslims in Kütahya were handled over the Kütahya Şer'iyye Registry No.1, what were their problems having been brought to the Şer’i Courts and how they were resolved were analyzed. Besides the provisions we have evaluated under various headings offer examples of the approach of the Ottoman Legal System to non-Muslims, they also contain valuable information on non-Muslims about their commercial life in Kütahya at the beginning of the 18th century.

Anahtar Kelimeler

Kütahya, Non-muslim, commercial activities, property acquisition, court records

Kaynakça

• BOA, Meşihat Şer’iyye Sicilleri, 1 Numaralı Kütahya Şer’iyye Sicili.
• Akyüz, Ş. (1999). İslam hukukunda şüf’ a hakkı, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı, İslam Hukuku Bilim Dalı, İstanbul.
• Aslanapa, O. (1949). Osmanlılar devrinde Kütahya çinileri. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınlarından Sanat Tarihi Enstitüsü: 5, İstanbul: Üçler Basımevi.
• Bayartan, M. (2009). Osmanlıdan günümüze şehrin yapı taşları: Mahalleler. İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Coğrafya Dergisi, 18, 57-70.
• Bostancı, A. (1999). İslam kamu hukukunda gayrimüslimler (Hz. Peygamber devri uygulaması temelinde).Yayımlanmamış doktora tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı, İslam Hukuku Bilim Dalı, İstanbul.
• Çakır, A. (2016). Osmanlı Devleti'nde İslam miras hukukuna uymayan tereke paylaşımları üzerine bir çalışma. II. Türk Hukuk Tarihi Kongresi Bildirileri, (Uluslararası Türk Hukuk Tarihi Kongresi), C.1, 115-137.
• Çakır, İ.E. (2016). 17. yüzyılın ikinci yarısında Kütahya Kazası. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(1), 243-274.
• Dağlı, S. (2004). 1 numaralı Kütahya şer’iye sicili (1. Bölüm) transkripsiyonu ve kritiği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Dumlupınar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Kütahya.
• Dalkılıç, E. (2004). Kayseri kadı sicillerine göre zimmîler. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Kayseri.
• Dinç, G. (2005). Şer'iyye sicillerine göre XIX. yüzyıl ortalarında Antalya'da ailenin sosyo-ekonomik durumu. Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi OTAM, 17(17), 1-19.
• Dönmez, İ.K. (2010). Şüf’a. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde, (C.39, ss. 248-252). İstanbul: TDVİAM.
• Erkal, M. (1991). Arşın. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde, (C.3, ss.411-413). İstanbul: TDVİAM.
• Erkan, N. (2015). 18. yüzyılın ilk yarısı Üsküdar sicillerine göre müslim-Gayrimüslim ilişkilerinin hukukî boyutu. İhya Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi, 1(1), 48-79.
• Eryılmaz, B. (1992). Osmanlı Devleti’nde millet sistemi - Alternatif Üniversite. İstanbul: Ağaç Yayıncılık.
• Esirgen, S. Ö. (2016). Aile hukuku ve mülkiyet ilişkileri açısından klasik dönem Osmanlı hukukunda gayrimüslim kadın. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 65 (3), 893-935.
• Güngör, E. (2006). 1 numaralı Kütahya şer’iye sicili (2. Bölüm) transkripsiyonu ve kritiği.Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Dumlupınar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Kütahya.
• Jeninngs, R. C. (1975). Women in early 17th century Ottoman judical records, - The sharia court of Anatolian Kayseri. Journal of the Economic and Social History of Orient, XVIII(I), 53-114.
• Karataş, M. (2012). Mahkeme kayıtlarına göre XVII. Ve XVIII. yüzyıllarda Diyarbekir’de gayrimüslimler. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 11(42), 393-422.
• Kenanoğlu, M. M.(2003). Osmanlı Devleti’nin gayrimüslim teb’anın idaresinde kullandığı bir yöntem olarak “ruhani iltizam” sistemi. Divan İlmi Araştırmalar, 14(1), 67-84.
• Kılkış, Y. (2019). 18-.19. yüzyıllarda Kütahya Çiniciliği: Üretim ilişkileri, çini ticareti ve motifler. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih anabilim Dalı, Ankara.
• Konan, B. (2015). Gayrimüslim Osmanlı vatandaşlarının hukuki durumuna ilişkin bir değerlendirme. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 64 (1), 171-193.
• Kürkman, G. (2005). Toprak, ateş, sır, tarihsel gelişimi, atölyeleri ve ustalarıyla Kütahya çinileri. İstanbul: Suna ve İnan Kıraç Vakfı Yayını 1.
• Özcoşar, İ. (2003). Osmanlı Devleti’nde gayrimüslimlerin hukuki durumu ve millet sistemi. Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 7, 124-139.
• Pamuk, Ş. (2002). Kuruş. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde, (C.26, ss. 458-459). Ankara: TDVİAM.
• Sarıavcı, L. (2007). 1 numaralı Kütahya şer’iye sicili (3. Bölüm) transkripsiyonu ve kritiği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Dumlupınar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Kütahya.
• Yıldırım, İ. (2018). Şuf’a – Önalım hakkı mecelle ve Türk Medeni Kanunu merkezli bir mukayese. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 31, 317-336.
• Yıldız, K. (2019). Aykırı vakıflar: Osmanlıda fukara-yı müslimini de gözeten gayrimüslim vakıfları. Osmanlı Araştırmaları/The Journal of Ottoman Studies, LIV (2019), X-XX, 141-198.
• Yılmaz, İ. (2017). İslam hukukunda hibe yoluyla varisleri mirastan mahrum etmeye yönelik tasarrufların sınırlandırılması. Şırnak Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi Dergisi, 8(18), 221-223.