Kütahya Ulu Cami’nin Hüsn-i Hat Yazıları

Yıl 2021, Sayı: 68, 271 - 291, 29.04.2021

Semra Güler

https://doi.org/10.51290/dpusbe.841981

Cited By: 2

Öz

Kütahya’nın en önemli mabedi olan Ulu Cami; ilk yapıldığı dönem itibariyle Anadolu’nun ahşap direkli camilerinden biridir. Fakat daha sonradan geçirdiği pek çok onarım sonucunda caminin bu hali değişmiş ve şehirdeki en önemli Osmanlı eseri olan cami, günümüzde iki kubbeli ve boylamasına plana sahip bir yapı haline gelmiştir. Bu cami içerisinde yer alan kitâbeler ile hüsn-i hat yazıları; bu makalenin esas konusudur. Kitâbelerin Arapça harflerle yazılışları ile Türkçe okunuşları, daha evvelki çalışmalarda fark edilen eksik ve yanlışlardan dolayı tekrar ele alınmıştır. Ayrıca cami içindeki yazıların; ne manaya geldiği, caminin neresinde, hangi tarzda, hangi hattat tarafından yazıldığı tek tek belirtilmiştir. Zira kaynakların çoğunda camideki yazılarla alakalı sadece tek bir hattat ismi geçmektedir. Hâlbuki yazılarda ketebesi bulunan dört hattat ismi tespit edilmiştir. Tüm bu bilgiler neticesinde, Kütahya Ulu Cami’ndeki sıva veya ahşap üzerine boya ile kalem işi olarak yapılmış hüsn-i hat yazılarının Osmanlı camilerindeki hat geleneğini ne kadar yansıttığı, yazıların hüsn-i hat sanat tarihindeki yeri ile hattatların yazı ve istif hususundaki başarıları değerlendirilmiştir. Ayrıca cami içindeki bazı yazıların silinip, başka yazılar yazıldığı fark edilmiş ve bu durumun caminin son restorasyon çalışmalarından sonra yapıldığı tahmin edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kütahya, Ulu Cami, hüsn-i hat sanatı, hattat, yazı

Islamic Calligraphies of Kutahya Grand Mosque

Öz

The Grand Mosque, the most significant temple of Kütahya, was one of the Anatolian mosques with wooden posts when it was first built. However, due to the repairs it has undergone later, today it became a two-domed and longitudinally organized plan structure. The inscriptions and calligraphy inside the mosque form the topic of this article. The Arabic spellings and Turkish pronunciations of the inscriptions have been reconsidered because of the incomplete and incorrect data in earlier studies. Moreover, the meanings, locations, styles and calligraphers of the writings inside the mosque have been specified. Although most resources include one calligrapher’s name regarding the inscriptions, four calligrapher signatures have been detected in them. Based on all this information, this study has evaluated to what extent the hand-drawn calligraphy inscribed with paint on the plaster or wood in the Grand Mosque of Kütahya reflect the calligraphy tradition in the Ottoman mosques, the place of these inscriptions in the calligraphy art history and the calligraphers’ skills in writing and design. Furthermore, it has been realized that some inscriptions in the mosque were deleted and replaced by others. It is estimated that this situation occured following the last restoration of the mosque.

Anahtar Kelimeler

Kutahya, grand mosque, art of islamic calligraphy, calligrapher, calligraphy

Kaynakça

• Altun, A. (1981-82). Kütahya’nın Türk devri mimarisi: Bir deneme. Kütahya (Atatürk’ün doğumunun 100. yılına armağan) içinde (ss. 171-700). İstanbul: Formül Matbaası.
• Ayverdi, E. H. (1966). Osmanlı mi‘mârîsinin ilk devri (Ertuğrul, Osman, Orhan Gaazîler, Hüdavendigâr ve Yıldırım Bâyezîd 630-805 (1230-1402) I. İstanbul: Baha Matbaası.
• Çelebi, E. (2003). Günümüz Türkçesiyle Evliyya Çelebi seyahatnamesi. Haz. Seyit Ali Kahraman. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Güler, S. (2015). Kütahya Erguniye Mevlevihanesi’nde bulunan hatlar. Ulusal Ergun Çelebi ve Kütahya mevleviliği sempozyumu (23-25 Ekim 2014 Kütahya) bildiriler kitabı içinde (ss. 141-160). Kütahya: Kütahya Ticaret ve Sanayi Odası.
• Güner, H. (1964). Kütahya camileri. Kütahya: Kütahya İl Matbaası.
• Hanbel, b. Ahmed (2001). el-Müsned (C. 14). Şuayb el-Arnaût ve diğerleri (Tahkik). Beyrut: Müessesetü’r-Risâle.
• Hanbel, b. Ahmed (2001). el-Müsned (C. 44). Şuayb el-Arnaût ve diğerleri (Tahkik). Beyrut: Müessesetü’r-Risâle.
• Kalyon, M. (2000). Kütahya’da Selçuklu-Germiyan ve Osmanlı eserleri. Kütahya: Kütahya Belediyesi Kültür Yayınları.
• Korkmaz, Ş. (2019). Geç dönem Osmanlı selâtin camileri ana kubbelerdeki süsleme programları. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Kuş, F. (2012). Kütahya ulu cami. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde. (C. 42, ss. 107-108). İstanbul: TDVİAM.
• Sülün, M. (2013). Sanat eserlerine vurulan Kur’ân mührü. İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Şener, H. İ. (2002). Câmi, türbe ve benzeri dinî yapılarda yer alan Allah’ın güzel isimleri ve yorumları. Uluslararası sanat tarihi sempozyumu (Prof. Dr. Gönül Öney’e armağan 10-13Ekim 2001) bildiriler kitabı içinde (ss. 533-544). İzmir: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1932). Kütahya şehri. İstanbul: Devlet Matbaası.