Ceneviz Arşiv Belgelerine Göre Garp Ocaklarının Akdenizdeki Korsanlık Faaliyetleri (1665-1690)

Yıl 2021, Sayı: 69, 252 - 267, 30.07.2021

Selim Parlaz

https://doi.org/10.51290/dpusbe.885979

Öz

İzmir ve İstanbul başta olmak üzere Osmanlı limanlarından hareket eden Batılı tüccarların zarara uğratılması ve korsanlar tarafından mallarına el konulması Avrupalı devletlerle ciddi problemlere yol açmıştır. XVI. yüzyılın ikinci yarısında artmaya başlayan ve son çeyreğinde zirve yapan Akdeniz korsanlığı XVII. yüzyılda da devam etmiştir. Osmanlılar XVII. yüzyılın ikinci yarısında Girit Savaşı’nda yalnız Venediklilerle değil, korsanlar tarafından bazı Batılı tüccarların gemilerine yapılan saldırılarla ilgili sorunlarla da uğraşmak zorunda kalmıştır. Çalışmamızda XVII. yüzyılın ikinci yarısında ticaretin yoğunluk kazandığı Osmanlı limanlarından hareket eden İngiliz, Venedik, Ceneviz, Hollanda ve Fransa ticari gemilerinden bazılarının Akdeniz’de Cezayir, Tunus ve Trablusgarp önlerinde korsanların saldırılarına maruz kalmaları, onlar tarafından mallarına el konulmaları ve bunun Batılı devletlerle Osmanlılar arasındaki ikili ilişkilere etkileri hakkında örnekler üzerinden bir değerlendirme yapılacaktır. Çalışmamızın temel kaynağını Cenova Devlet Arşivi’ne ait elçilik ve konsolos mektupları, raporları ile İngiliz Devlet Arşivi’ndeki State Papers kolleksiyonunda bulunan defterler teşkil edecektir. Özellikle XVII. yüzyılın ikinci yarısında İstanbul’da görev yapan Agostino Spinola, Durazzo, Sinibaldo Fieschi, Pompeo Giustiniani ile İzmir’de görev yapan Ottavio Doria, Luigi Cartabono, Simon Massa ve Giovanni Luigi Gentile’nin yazışmalarından istifade edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Garp Ocakları, Ceneviz, Korsanlık, Venedik

Piracy Activities of Garp Ocakları in Mediterranean World According to Genoese Archive Documents (1665-1690)

Öz

The damage of Western merchants departing from Ottoman ports, especially Izmir and Istanbul, and the confiscation of their property by pirates have caused serious problems with European states. Mediterranean piracy, which began to increase in the second half of the 16th century and peaked in the last quarter, continued in the 17th century. In the second half of the 17th century, the Ottomans had to deal not only with the Venetians in the Battle of Crete, but also with problems related to attacks on the ships of some Western merchants by pirates. In our study, an assessment will be made on examples of the fact that some of the British, Venetian, Genoese, Dutch and French commercial ships operating from the Ottoman ports where trade gained intensity in the second half of the 17th century were exposed to attacks by pirates before Algeria, Tunisia and Tripoli in the Mediterranean, their property was confiscated by them and its effects on bilateral relations between Western states and Ottomans. The main source of our study will be the letters of embassies and consuls belonging to the Genoa State Archive, their reports, and the registers in the Collection of State Papers in the British State Archive. The study will also benefit from correspondences of especially those who served in Izmir in the second half of the 17th century such as Agostino Spinola, Durazzo, Sinibaldo Fieschi, Pompeo Giustiniani and Ottavio Doria, Luigi Cartabono, Simon Massa and Giovanni Luigi Gentile.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Empire, Genoese, Western Colonies, Piracy, Venice

Kaynakça

• Acıpınar, M. (2014). “Anti-ottoman activities of the Order of the Knights of St. Stephen during the second half of the 16th century”, Seapower, Technology and Trade: Studies in Turkish Maritime History, (Eds. D. Couto-F. Gunergun-M. P. Pedani), Istanbul, s. 165-172.
• Acıpınar, M. (2017). “Güney Anadolu Kıyılarında Hristiyan Korsanlar (1604-1608)”, Akademik Bakış, Cilt 11 Sayı 21, Ankara, s.183-208.
• Bostan, İ. (1992). Osmanlı Bahriye Teşkilatı: XVII. Yüzyılda Tersane-i Amire, Ankara.
• Bostan, İ. (1994). “Garp Ocaklarının Avrupa Ülkeleri ile Siyasi ve Ekonomik İlişkileri (1580- 1624)”, Tarih Enstitüsü Dergisi, 4, İstanbul, s. 59-86.
• Bostan, İ. (2009). “Gemi Yapımcılığı ve Osmanlı Donanmasında Gemiler”, Türk Denizcilik Tarihi I, Ed. İdris Bostan, Salih Özbaran, İstanbul, s.325-340.
• Bostan, İ. (2017). Osmanlılar ve Deniz, Küre Yayınları, İstanbul.
• Bouazi, B. (2002). XVII ve XVIII. Yüzyıllarda garb ocaklarının avrupa ülkeleri ile siyasi ve ticari ilişkileri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Braudel, F. (1990). Akdeniz ve Akdeniz Dünyası, C.II, Çev. Mehmet Ali Kılıçbay, İstanbul.
• Bulut, M. (2001). Ottoman-Dutch economic relations in the early modern period 1571-1699, Hollanda.
• Dökmeci, V. (2020). Akdeniz’de Devletler ve Korsanlar Venedik Kaynaklarına Göre II. Bayezid ve I. Selim Dönemlerinde Osmanlı Denizciliği ve Korsanlık, Babil Yayınları, İstanbul.
• Evliya Ç. (2005) Evliya Çelebi Seyahatnamesi, C.VIII, (Haz. Yücel Dağlı, Seyit Ali Kahraman, Robert Dankoff), YKY, İstanbul.
• Goffman, D. (1995). İzmir ve Levanten Dünya (1550-1650), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• Gözübüyük, S. (2017). Osmanlı - fransa ilişkileri ve kapitülasyonlar (XVI.-XVII. yüzyıllar). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
• Gürkan, E. S. (2012). “Batı Akdeniz’de Osmanlı Korsanlığı ve Gaza Meselesi”, Kebikeç, S.33, s.173-204.
• Gürkan, E. S. (2018). Sultanın Korsanları, Kronik Yayınları, İstanbul.
• İnalcık, H. (2016). Akademik Ders Notları 1938-1986, Timaş Yayınevi, İstanbul.
• Kaçan, M. (1995). XVI. ve XVII. Yüzyıllarda osmanlı-venedik ahidnâmeleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kiel, M., Alexander, J. (2005). “Mora”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 30, İstanbul, s.280-285.
• Kütükoğlu, M. S. (2013). Balta Limanı’na Giden Yol, Osmanlı-İngiliz İktisadi Münasebetleri (1580-1850), Türk Tarih Kurumu Yayınevi, İstanbul.
• Mantran, R. (1988). “XVII. Yüzyılın İkinci Yarısında Doğu Akdeniz'de Ticaret, Deniz Korsanlığı Ve Gemiler Kafileleri”, Belleten, C. 52, S. 203, Ankara, s. 685-695.
• Mumcu, S. (2014). Venedik Baylosu’nun Defterleri (1589-1684), Edizioni Ca Foscari, Venezia.
• Oral, Ö. (2004). 17. Yüzyılda akdenizde osmanlı korsanlığı. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Oral, Ö. (2017). “Osmanlı-Venedik Diplomatik İlişkileri Tarihine Bir Katkı: 1763 Tarihli Cezayir-Venedik Antlaşması”, Avrasya İncelemeleri Dergisi, VI/2, s.103-130.
• Özdemir, Ş. (2004). Akdeniz hakimiyetinde Osmanlı devleti ve korsanlık (1695-1789). Yayımlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Parlaz, S. (2020). “Ceneviz Konsolos Mektuplarına Göre 1660-1680 Arasında Hollandalı Tüccarların Osmanlı Limanlarındaki Faaliyetleri”, Tarih İncelemeleri Dergisi, Cilt 35 Sayı 2, İzmir, s.679-700.
• Pastine, O. (1952). “Genova e l’Impero Ottomano nel Secolo XVII”, Atti Della Societa Ligure di Storia Patria, Volume 73, Genova, s.1-186.
• Şakiroğlu, M. H. (1982). “1521 Tarihli Osmanlı-Venedik Andlaşmasının Aslî Metni”, Tarih Enstitüsü Dergisi, S. 12, İstanbul, s.387-404.
• Şakiroğlu, M. H. (1986). “II. Selim’in Venedik Cumhuriyetine Verdiği 1567 ve 1573 Tarihli Ahidnâmeler”, Erdem, 2/5, Ankara, s.527-553.
• Tinniswood, A. (2011). 17. Yüzyılda Akdeniz’de Korsanlık, Çev. Dinç Tayanç, İnkılâp Yayınevi, İstanbul.
• Turan, T. (2007). 19. Yüzyılın ikinci yarısında osmanlı-hollanda ilişkileri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.