Osmanlı'da Özel Bir Resim Mektebi ve Nizamnamesi

Yıl 2024, Sayı: 81, 307 - 320, 26.07.2024

Yeliz Okay

https://doi.org/10.51290/dpusbe.1483059

Öz

Günümüze resim eğitiminin kurumsallaşma süreci, resim eğitimi veren özel okulların açılışı, müfredatı, kadroları ve genel işleyiş kuralları açısından oldukça sınırlı bilgi ulaşmıştır. Osmanlı’nın yenileşme hareketleri çerçevesinde askeri okulların eğitim müfredatında resim derslerine yer verilmiştir. Dönemin yerli ve yabancı basını, seyahatnameler, hatıratlar, günlükler, arşiv belgeleri bu alanda sınırlı olsa da bilgi edinilebilen kaynaklardır. Yabancı ressamların Osmanlı coğrafyasına yaptıkları seyahatlerde yaşadıkları Pera ve çevresi aynı zamanda Osmanlı’nın sanat üretim ve eğitim alanına bir diğer deyişle sanat çevresine dönüşmüştür. Pierre Désiré Guillemet (1827-1878)’nin Academie de Dessin et de Peinture adında bir okul açması ve faaliyetleri Osmanlı üst düzey bürokratlarının zihninde halka yönelik ve sanat eğitimi veren bir okul açılması düşüncesinin temelini atmıştır. Bir yandan Sanayi-i Nefise-i Şahane biçimlenirken diğer yandan çok erken dönemde Batılı ressamların başlattığı atölye-kurslar sayıları artarak varlıklarını sürdürmüş daha sonraları ise özel resim mekteplerine dönüşmüşlerdir. Bu makalede Ressam Mehmed Muazzez Özduygu’ya ait resim mektebinin nizamnâmesi ışığında ilk kez özel statülü bir resim mektebinin eğitim kadrosu, müfredatı, kuralları, eğitim koşulları ve ücret politikası hakkında bilgi verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Türk resim eğitimi tarihi, Özel resim mektebi, Mehmed Muazzez Özduygu, Asker ressamlar, Batılılaşma.

A Private Painting School and its Internal Regulation in the Ottoman Empire

Öz

Very limited information has reached the present day in terms of the institutionalization process of painting education, the opening of private schools providing painting education, their curriculum, staff and general operating rules. Within the framework of the renewal movements of the Ottoman Empire, painting lessons were included in the education curriculum of military schools. Although the domestic and foreign press of the period, travelogues, memoirs, diaries, archive documents are limited sources of information in this field. Pera and its surroundings, where foreign painters lived during their travels to the Ottoman geography, also turned into the art production and education area of the Ottoman Empire, in other words, the art environment. Pierre Désiré Guillemet (1827-1878) opened a school called Academie de Dessin et de Peinture and his activities laid the foundation for the idea of opening a school for the public and providing art education in the minds of Ottoman high-ranking bureaucrats. On the one hand, the Sanayi-i Nefise-i Şahane was taking shape and, on the other hand, the workshops and courses initiated by Western painters in the very early period continued their existence by increasing in number, and later they turned into private painting schools. In this article, for the first time, information will be given about educational staff, curriculum, rules, educational conditions and fee policy of a painting school with a special status in the light of the regulation of the painting school belonging to the painter Mehmed Muazzez Özduygu.

Anahtar Kelimeler

History of Turkish painting education, Private painting school, Mehmed Muazzez Özduygu, Soldier painters, Westernization.

Kaynakça

• Boppe, A. (1998). 18. Yüzyıl Boğaziçi ressamları, Çev. Nevin Yücel Celbiş, İstanbul: Pera Turizm Ticaret.
• Boyar, S. P. (1948). Türk ressamları. Ankara: Jandarma Basımevi.
• Cezar, M. (1971). Sanatta batıya açılış ve Osman Hamdi, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi DH.EUM.PMC. 1-31; DH.EUM.PMC. 1-90; DH.EUM.PMC. 1-100.
• Direklerarasında Millet Tiyatrosu’nda Küşad edilecek Resim Mektebi Menfaatine hediyeli konser. [İlan] (18 Kânun-ı Evvel 1329/ 31 Aralık 1913). Tanin, s. 6.
• Ergin, O. (1977). Türk maarif tarihi c.3. İstanbul: Eser Matbaası.
• Germaner, S.- İnankur, Z. (2002). Oryantalistlerin İstanbulu. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Giray, K. (1997). Türkiye İş Bankası resim koleksiyonu, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Güçtekin, N.(2013). İstanbul’daki Müslim özel mektepleri (1873-1922). [Doktora tezi, İstanbul Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi Veri Tabanı.
• İrepoğlu, G. (2023). Türkiye İş Bankası sanat eserleri koleksiyonu ışığında Türk resmini izlemek. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Kayıb Maaş Cüzdanı. [İlan]. (31 Mayıs 1947), Cumhuriyet., s.5.
• Meccanen Tevziat. [İlan]. (6 Nisan 1330/19 Nisan 1914), Tasvir-i Efkâr, ss.4-8.
• Meccanen Tevziat. [İlan]. (8 Nisan 1330/21 Nisan 1914), Tasvir-i Efkâr, s:4.
• Meccanen Tevziat. [İlan]. (21 Kânun-ı Evvel 1329/3 Ocak 1914), Kadınlar Dünyası, s.14.
• Terakki Atölyesi [İlan]. (3 Şubat 1325/16 Şubat 1920)Musavver Hâle,(3), s.33
• Olcaytu, N.- Nazlı, Ü.(2021) Ressam Muazzez’den ortaoyunları, Ankara: Karagöz Yayınları, 2021.
• Öndin, N.(2021). Şeker Ahmet Paşa. Türk sanatının büyük ustaları 1. İstanbul: Hayalperest Yayınları.
• Özyiğit, H. (2017). Pierre Désiré Guillemet’nin ilk özel resim atölyesi ve Sanayi-İ Nefise Mektebi’ne kadar Osmanlı Devleti’nde sanat eğitimine katkısı”. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(14) 125-138.
• Renda, G.-İnankur, Z. (2010). İmparatorluktan portreler. İstanbul: MAS Matbaacılık.
• Renda, G. (2011). Osmanlı Sarayında Avrupalı sanatçılar 19.Yüzyılda yeni bir hanedan imgesinin yayılımı. Editör: İnankur Zeynep, vd. Mekânın poetikası, mekânın politikası Osmanlı İstanbul’u ve Britanya Oryantalizmi içinde (ss. 223-235). İstanbul:Pera Müzesi Yayınları.
• Resim Mektebi Nizamnâme-i Dâhilisi (T.Y ve Y.Y. yok)
• Si̇nanlar, S. (2008). Pera’da resim üretimi ortamı. [Doktora tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi Veri Tabanı.
• Sinanlar, S. (2010). 19. Yüzyıl İstanbulu’nun resim üretim ortamı Pera. Editör: Feridun Emecen. İmparatorluk Başkentinden Kültür Başkentine İstanbul içinde (ss. 363-373). İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Taşdelen, Ö.F. (2003). Türk resim sanatında Galatasaray sergileri. [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi Veri Tabanı.