Osmanlı Devleti ve Uluslararası Toplum

Yıl 2022, Sayı: 2, 88 - 119, 29.12.2022

Murat Cingöz

Öz

XIX. yüzyılda Avrupalı devletler; içeride ilerlemenin, akılcılığın ve düzenin, dışarıda ise düzensizliğin, kaba kuvvetin ve geri kalmışlığın benimsendiği sosyal bir gerçeklik inşa etmişlerdir. Bu sosyal gerçeklik Avrupa uluslararası toplumu adını alarak, tüm dünyanın norm ve değerlerini derinden etkilemiştir. Bu durumu yakinen hisseden ülkelerden biri de Osmanlı Devleti olmuştur. Yüzyıllar boyunca Avrupa devletleri ile etkileşim halinde olan imparatorluk, modern Avrupa’nın oluşumunda önemli rol oynamıştır. Bu çalışmada da Osmanlı Devleti’nin Avrupa merkezli uluslararası toplumdaki konumu ele alınmıştır. Çalışmanın temel amacı Osmanlı Devleti’nin Avrupa merkezli uluslararası topluma katılma mücadelesini ve Avrupa devletlerinin Osmanlı Devleti’ne nihai yanıtını anlamaya çalışmaktır. Makalenin kapsamı ise Osmanlı Devleti’nin Avrupa uluslararası sistemine etkin bir aktör olarak dahil olduğu XV. yüzyıldan, Osmanlı Devleti’nin bakiyesi olan Türkiye Cumhuriyeti’nin Milletler Cemiyeti’ne üye olduğu 1932 yılına kadar uzanmaktadır. Çalışmada kitaplar, makaleler ve internet kaynakları üzerinden belge şeklinde veri toplama yöntemi kullanılmış olup İngiliz Okulu çerçevesinde yorumsamacı tarihsel analiz yöntemi takip edilmiştir. Çalışmanın en önemli bulgusu, Osmanlı Devleti’nin Avrupalı devletlerle ortak çıkar ve değerleri büyük ölçüde benimsemesine rağmen Avrupa uluslararası toplumunun eşit ve egemen bir üyesi olarak kabul görmediği olmuştur.

Anahtar Kelimeler

İngiliz Okulu, Uluslararası Toplum, Uluslararası Sistem, Osmanlı Devleti, Tanınma

Kaynakça

• Ağkaya, Onur. 2016. “İngiliz Okulu ve Uluslararası Toplum Düşüncesi.” Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 71 (4): 1059-1089.
• Aytekin, Arif. 2013. “Osmanlı-Türk Modernleşmesinin Düşünsel, Ekonomik ve Bürokratik Kodları.” Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 30: 313-329.
• Baylis, John. 2020. The Globalization of World Politics: An Introduction to International Relations. Oxford: Oxford University Press. Bennison, Amiara K. 2019. “The Ottoman Empire and Its Precedents from the Perspective of English School Theory.” In International Society and the Middle East: English School Theory at the Regional Level derleyen Barry Buzan ve A.Gonzalez-Pelaez, 45-69. London: Palgrave Macmillan.
• Beşirli, Mehmet. 2004. “II. Abdülhamid Döneminde Osmanlı Ordusunda Alman Silahları.” Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 1 (16): 121-139. Bull, Hedley. 2002. The Anarchical Society: A Study of Order in World Politics. London: Palgrave Macmillan. Buzan, Barry. 2009. “The Middle East Through English School Theory.” International Society and the Middle East: English School Theory at the Regional Level, derleyen Barry Buzan ve A.Gonzalez-Pelaez, 24-44. London: Palgrave Macmillan.
• Cleveland, William L. 2015. Modern Ortadoğu Tarihi. Çeviri, Mehmet Harmancı. İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Devlen, Balkan ve Özgür Özdamar. 2010. “Uluslararası İlişkilerde İngiliz Okulu Kuramı: Kökenleri, Kavramları ve Tartışmaları.” Uluslararası İlişkiler 7 (25): 43-68.
• DPÜ Haber. 10.11.2017. “Atatürk’ü Anlamak ve Anlatmak: Yabancıların Değerlendirmelerinde Atatürk.” Erişim: 27.11.2022 http://haber.dpu.edu.tr/tr/haber_oku/5a05ac83086ec/ataturku-anlamak-ve-anlatmak-yabancilarin-degerlendirmelerinde-ataturk-konferansi-gerceklestirildi
• Eryılmaz, Bilal. 1992. Tanzimat ve Yönetimde Modernleşme. İstanbul: Şaret Yayınları.
• Fazlulah, Seyid ve Hüseyni Rızai. 2021. “Meşrutegeraye der Camieye Beynelmileli.” Do Faslname, Elmi Pejuheşnameye Huquqi Eslami, 1 (52): 319-344.
• Gökakın, Behice Ö. 2010. “The Ottoman Empire and European International Society: A Theoretical-Historical Analysis.” Yayımlanmamış Doktora Tezi, İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Gülboy, Burak. 2014. Mutlak Savaş: Birinci Dünya Savaşı’nın Kökenleri Üzerine Clausewitzyen Bir Çözümleme. İstanbul: Uluslararası İlişkiler Kütüphanesi.
• Hobsbawm, Eric. 2013. Devrim Çağı: 1789-1848. Çeviri, Bahadır Şener. Ankara: Dost Kitabevi. Hobsbawm, Eric. 2012. Sermaye Çağı: 1848-1875. 5.bs. Çeviri, Mustafa Şener. Ankara: Dost Kitabevi. İnalcık, Halil. 2017. Osmanlı Tarihinde İslamiyet ve Devlet. 3.bs. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• İzol, Ramazan ve Murat Cingöz. 2020. “Merkantalizm ve Sanayi Devrimi Sürecinde Osmanlı Devleti’nin Konumu.” Akademik Hassasiyetler 7 (14): 379-398. Karpat, Kemal. 2015. Balkanlar’da Osmanlı Mirası ve Milliyetçilik. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Lok, Matthijs. 2022. “The European Republic from the Enlightenment to the Counter-Revolution.” In Discourses of Decline: Essays on Republicanism in Honor of Wyger R.E. Velema, derleyen Joris Oddens, Mart Rutjes ve Arthur Weststeijn, 200-215. Leiden: Brill.
• Linklater, Andrew. 2014. “İngiliz Okulu.” Uluslararası İlişkiler Teorileri. Çeviri, Muhammed Ağcan ve Ali Aslan. derleyen Scott Burchill ve Andrew Linklater, 123-155. İstanbul: Küre Yayınları. Öztürk, Tolga ve Ece Boyacı. 2022. “Suriyeli Mülteci Krizinin Türkiye ve Avrupa Birliği İlişkisine Yansıması: Dünya Sistemleri Analizi Üzerinden Bir Değerlendirme.” Alanya Akademik Bakış 6 (1): 1809-1823.
• Öztürk, Tolga ve İnci Nur Durak. 2022. “Çin Enerji Politikası: ABD ile Rekabetin Tehdit Dengesi Kuramı Bağlamında Değerlendirilmesi.” Diplomasi ve Strateji Dergisi 3 (1): 1-40.
• Palabıyık, Mustafa Serdar. 2015. “İngiliz Okulu.” Uluslararası İlişkiler Teorileri. 2.bs. derleyen Ramazan Gözen, 225-262. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Şirjiyan, Celaleddin, Afşin Zerger, Fatme Keyhanlev ve Emir Muhammedi. 2021. “Mektebe İngilisi ve Cayigahe Huquqe Beynelmilel Der Cemieye Beynolmileli.” Faslnameyi Mütaelate Beynolmileli 17 (4): 87-116.
• Turan, Namık Sinan. 2015. İmparatorluk ve Diplomasi: Osmanlı Diplomasisinin İzinde. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Ulusan, Şayan. 2009. “Şark Meselesi’nden Sevr’e Türkiye.” Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi 8 (18): 229-256.
• Vamık, Volkan ve Norman Itzkowitz. 2002. Türkler ve Yunanlar: Çatışan Komşular. Çeviren, Banu Büyükkal. İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Volkan, Vamık. 2000. Kanbağı: Etnik Gururdan Etnik Teröre. İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Volkan, Vamık. 2008. Kıbrıs: Savaş ve Uyum: Çatışan İki Etnik Grubun Psikanalitik Tarihi. İstanbul: Everest Yayınları. Watson, Adam. 1992. The Evolution International Society. London: Routledge.
• Wendt, Alexander. 2016. Uluslararası Siyasetin Sosyal Teorisi. 2.bs. Çeviri, Helin Sarı Ertem ve Suna G. I. Öner. İstanbul: Küre Yayınları. Yurdusev, A. Nuri. 2009. “The Middle East Encounter with the Expansion of European International Society.” In International Society and the Middle East: English School Theory at the Regional Level, derleyen Barry Buzan ve A.Gonzalez-Pelaez, 70-91. London: Palgrave Macmillan. Zürcher, Eric J. 2000. Modernleşen Türkiye’nin Tarihi. 7.bs. Çeviri, Yasemin S. Gönen. İstanbul: İletişim Yayınları.