Development of The Electromagnetic Radiation Exposure Perception Scale: Validity and Reliability Analysis

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 1, 247 - 263, 26.01.2024

Osman Çerezci , Aylin Tutgun-ünal , Feyza Cerezci

https://doi.org/10.29130/dubited.1241168

Öz

With the advancement of technology, we are faced with new environmental problems. The negative health consequences of electromagnetic radiation, which is an environmental waste of communication technologies and widespread use of electricity, which we cannot detect with our senses, are currently being discussed. It has become a necessity to carry out perception studies for what the electromagnetic radiation level should be, the negative effects it creates, and personal and social precaution to be taken. In this study, it was aimed to develop the Electromagnetic Radiation Exposure Perception Scale in a study group consisting of 1187 people in order to measure the electromagnetic radiation exposure perception and precautionary perception. As a result of the validity and reliability studies, a valid and reliable scale structure consisting of 11 items and 3 dimensions (Awareness, Consciousness, Anxiety) was obtained. The scale explained 57,6% of the total variance. In addition, the three-factor scale structure obtained by the validating factor analysis was modelled and verified. The obtained goodness of fit values were found acceptable (Ki- square/freedom value: 2,94; RMSEA: ,07; NFI: ,91; NNFI: ,92; CFI: ,96; GFI: ,92; AGFI: ,87). The Cronbach Alpha value of the scale was found to be ,82 for the “Awareness” dimension, ,74 for the “Consciousness” dimension, ,64 for the “Anxiety” dimension, ,77 for the scale total. Thus, a valid and reliable scale named ‘Electromagnetic Radiation Exposure Perception Scale’ has emerged.

Anahtar Kelimeler

Electromagnetic, Radiation, Validity, Reliability, Scale

Elektromanyetik Radyasyon Maruziyet Algısı Ölçeğinin Geliştirilmesi: Geçerlilik ve Güvenilirlik Analizleri

Öz

Teknolojinin ilerlemesiyle birlikte yeni çevre sorunlarıyla karşılaşmaktayız. Son zamanlarda, duyularımızla fark edemediğimiz, iletişim teknolojilerinin ve elektriğin yaygın kullanımının çevresel bir atığı olan elektromanyetik radyasyonun olumsuz sağlık sonuçları tartışılmaktadır. Elektromanyetik radyasyon seviyesinin oluşturduğu olumsuz etkiler ile alınacak kişisel ve toplumsal önlemler için algı çalışmalarının yapılması gereklilik haline gelmiştir. Bu çalışmada, elektromanyetik radyasyon maruziyet algısı ile önlem almaya yönelik algı seviyesinin boyutsal olarak ölçülebilmesi amacıyla 1187 kişiden oluşan bir çalışma grubunda Elektromanyetik Radyasyon Maruziyet Algısı Ölçeğinin geliştirilmesi amaçlanmıştır. Yapılan geçerlilik ve güvenilirlik çalışmaları sonucunda, 11 madde ve 3 boyuttan (Farkındalık, Bilinçlilik, Endişe) oluşan geçerli ve güvenilir bir ölçek elde edilmiştir. Ölçek toplam varyansın %57,6’sını açıklamıştır. Ayrıca yapılan doğrulayıcı faktör analizi ile elde edilen üç faktörlü ölçek yapısı modellenmiş ve doğrulanmıştır. Elde edilen uyum iyiliği değerleri kabul edilebilir aralıkta bulunmuştur (Ki-kare/serbestlik değeri: 2,94; RMSEA: ,07; NFI: ,91; NNFI: ,92; CFI: ,96; GFI: ,92; AGFI: ,87). Ölçeğin güvenilirlik katsayısı Cronbach Alpha değeri “Farkındalık” boyutu için ,82, “Bilinçlilik” boyutu için ,74, “Endişe” boyutu için ,64 ve ölçek toplamı için ,77 olarak bulunmuştur. Böylece, Elektromanyetik Radyasyon Maruziyet Algısı Ölçeği adında geçerli ve güvenilir bir ölçek ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler

Elektromanyetik, Radyasyon, Geçerlilik, Güvenilirlik, Ölçek

Kaynakça

• [1] O. Çerezci, Görülmez-Duyulmaz risk: Elektromanyetik alan kirliliği, Bursa, Türkiye: Nilüfer Belediyesi Yayınları, 2017.
• [2] R. Adey, “Bioeffects of mobile communications fields: possible mechanisms for cumulative dose” in Mobile Communications Safety, London, England: Chapman & Hall, 1997, pp. 95–131.
• [3] K. Atakır, G. Özevci ve B. Ceyhan, “Elektromanyetik radyasyon ve insan sağlığına etkileri,” Environmental Toxicology and Ecology, c. 2, s. 1, ss. 9–21, 2022.
• [4] S. Daşdağ, Dalga dalga geliyorlar, İstanbul, Türkiye: Hay Kitap, 2011.
• [5] A. Türkkan, K. Pala, O. Çerezci ve Z. Kartal, Elektromanyetik alan ve sağlık etkileri, Bursa, Türkiye: Bursa Nilüfer Belediyesi Yayınları, 2012.
• [6] N. E. Wertheimer, “Electrical wiring configuration and childhood cancer”. American Journal of Epidemiology, vol.109, pp. 273–284, 1979.
• [7] O. Çerezci, Ş.Ç. Yener, B. Kanberoğlu ve A.Y. Çitkaya, “Kentsel dönüşüm ve elektromanyetik kirliliğin azaltılması”, EMANET 2013 (Elektromanyetik Alanlar ve Etkileri Sempozyumu), İstanbul, Türkiye, 2013, ss. 331–335.
• [8] O. Çerezci, B. Kanberoğlu ve Ş.Ç. Yener, “Yüksek gerelim hatlarından yayılan istemdışı elektromanyetik kirlilik ölçümleri,” Çevre ve Halk Sağlığı için EMANET 2011 (Elektromanyetik Alanlar ve Etkileri Sempozyumu), İstanbul, Türkiye, 2011, ss. 217–220.
• [9] Ş.Ç. Yener, O. Çerezci ve A.Y. Çitkaya, “Yüksek gerilim ve trafolardan kaynaklanan çevremizdeki manyetik alanların risk analizi,” EMANET 2015 (Elektromanyetik Alanlar ve Etkileri Sempozyumu), Mersin, Türkiye, 2015.
• [10] J. D. Brain, R. Kavet, D. L. McCormick, C. Poole, L. B. Silverman, T. J. Smith, P. A. Valberg, R. A. Van Etten and J. C. Weaver, “Childhood leukemia: Electric and magnetic fields as possible risk factors,” Environ Health Perspect, vol. 111, no. 7, pp. 962–970, 2003.
• [11] Z. D. Yakıncı, “Elektromanyetik alanın insan sağlığı üzerindeki etkileri,” T.C.İnönü Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Dergisi, c. 4, s. 2, ss. 44–55, 2016.
• [12] F.S. Barnes and B. Greenebaum, Handbook of biological effects of electromagnetic fields 3th Ed. biological and medical aspects of electromagnetic fields, Taylor & Francis Group, 2007.
• [13] A.L. Galeev, “The effects of microwave radiation from mobile telephones on humans and animals,” Neuroscience and Behavioral Physiology, vol. 30, no. 2, pp. 187–194, 2000.
• [14] W.Y.H. Riadh, Bioeffect and therapeutic applications of electromagnetic energy, CRC Press Taylor & Francis Group, 2008.
• [15] Ş. Özen, S. Helhel ve Ö.H. Çolak, “Electromagnetic field measurements of radio transmitters in urban area and exposure analyses,” Microwave and Optical Technology Letters, s. 49, ss. 1572–1578, 2007.
• [16] T. Karadağ, A.R. Özdemir ve T. Abbasov, “Bir üniversite yerleşkesinde uzun süreli elektromanyetik alan ölçümleri ve kirlilik haritaları,” Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, c. 20, s. 8, ss. 314–318, 2014.
• [17] U. Sorgucu ve I. Develi, “Measurements and Analysis of Electromagnetic Pollution Generated by GSM-900 Mobile Phone Networks in Erciyes University,” Turkey. Electromagnetic Biology and Medicine, c. 31, s. 4, ss. 404–415, 2012.
• [18] WHO (2014, December 22). Health and environmental effects of exposure to static and time varying electric and magnetic fields. World Health Organization [Online]. Available: http://apps.who.int/iris/bitstream/10665/63860/1/WHO_EHG_97.14.pdf?ua=1
• [19] N. Akçam ve G.S. Şen, “Hava araçlarında elektromanyetik ışımanın personele zararları,” Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, c. 20, s. 8, ss. 304–309, 2014.
• [20] N. Diler, M. Özker ve G. Özgürbüz, “Teknomerkez araştırma raporu,” BEM (Biyoelekromanyetik), İstanbul, Türkiye, ss. 3–16, 2009.
• [21] L. Gürel, “Savunma sistemlerinde elektromanyetik uyumluluk (EMC) ve EMC eğitimi,” Savunma Sanayi Sempozyumu, Ankara, Türkiye, 2000.
• [22] F. Üstüner, “EMI önlemleri eğitim raporu,” Tübitak UEKAE Ulusal Elektronik ve Kriptoloji Araştırma Enstitüsü, Ankara, Türkiye, ss. 2–5, 2006.
• [23] Ç. Kurnaz ve T. Aygün, “Elektromanyetik Kirlilik Seviyesinin Belirlenmesi: Ankara Örneği,” Düzce Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, c. 6, s. 2018, ss. 650–659, 2018.
• [24] T. Persson, C. Törnevik, L.E. Larsson and J. Lovén, “Output power distributions of terminals in a 3g mobile communication network,” Bioelectromagnetics, vol. 33, no. 4, pp. 320–325, 2012.
• [25] F. Üstüner, “Elektromanyetik uyumluluğa giriş ve temel kavramlar eğitim raporu,” Tübitak UEKAE Ulusal Elektronik ve Kriptoloji Araştırma Enstitüsü, Ankara, Türkiye, ss. 1–10, 2007.
• [26] H. Ağbulut ve M. Oktay, “Radyasyonun taşınması ve yayılımı hakkında öğrencilerin ve halkın görüşleri,” Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, s. 44, ss. 1–13, 2016.
• [27] E. Gündoğdu ve M. Kebapçı, “5. Sınıf tıp fakültesi öğrencilerinde radyasyon farkındalığı,” Kocatepe Tıp Dergisi, s. 20, ss. 250–254, 2019.
• [28] M. Hammick, A. Tutt and D.M. Tait, “Knowledge and perception regarding radiotherapy and radiation in patients receiving radiotherapy: A qualitative study,” European Journal of Cancer Care, vol. 7, no. 2, pp. 103–112, 1998.
• [29] E.K. Henriksen, “Laypeople’s understanding of radioactivity and radiation,” Radiation Protection Dosimetry, vol. 64, no. 3-4, pp. 191–196, 1996.
• [30] E.K. Henriksen and D. Jorde, “High school students’ understanding of radiation and the environment: Can museums play a role?,” Science Education, vol. 85, no. 2, pp. 189–206, 2001.
• [31] S. Neumann and M. Hopf, “Students’ conceptions about ‘radiation’: Results from an explorative interview study of 9th grade students,”. Journal of Science Education and Technology, vol. 21, no. 6, pp. 826–834, 2012.
• [32] S. Ramanathan and J. Ryan, “Radiation awareness among radiology residents, technologists, fellows and staff: where do we stand?,” Insights Imaging, no. 6, pp. 133–9, 2015.
• [33] A. M. Şenışık, D. Tunçman Genç ve E. Mutlu, “Radyasyon çalışanlarının radyasyon bilinci anketi,” Online Türk Sağlık Bilimleri Dergisi, c. 5, s. 1, ss. 63–70, 2020.
• [34] Ö. Güdük, C.H. Kılıç ve Ö. Güdük, “Radyasyonun zararlı etkileri hakkında hastaların bilgi düzeyinin değerlendirilmesi: Bir hastane örneği,” Adıyaman Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, c. 4, s. 2, ss. 874–889, 2018.
• [35] M. Başaran ve E. Bozdemir, “Diş hekimliği uzmanlık ve son sınıf öğrencilerinin radyasyondan korunma ve radyasyonun biyolojik etkileri konusundaki farkındalığının değerlendirilmesi,” Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, c. 11, s. 2, ss. 165–170, 2021.
• [36] F. Vural, Ş. Fil, S. Çiftçi, A. A. Dura, F. Yıldırım ve R. Patan, “Ameliyathanelerde radyasyon güvenliği: Çalışan personelin bilgi, tutum ve davranışları,” Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi, c. 1, s. 3, ss. 131–136, 2012.
• [37] G. Akay, K. Güngör ve Ö. Üçok, “Diş hekimliği öğrencilerinin radyasyondan korunma ve uygulama bilgilerinin değerlendirilmesi,” Selçuk Dental Journal, ODMFR 2019 Kongre Kitapçığı Özel Sayısı, ss. 1–6, 2019.
• [38] L. Geofery, M. Basirat, C.U. Eze, N.I. Chigozie, A. Auwal, O. Kalu, N.F. Bobuin, N. Mohammed, A.S. Moi and A.G. Mathew, “Evaluation of the knowledge and awareness of non-ionızing radiation among final year students of college of medical science university of maiduguri,” International Research Journal of Pure and Applied Physics, vol. 3, no. 3, pp. 8–14, 2015.
• [39] O. Sarıgöz, A. Karakuş ve K. İrak, “Meslek yüksekokulu öğrencilerinin elektromanyetik kirlilik ile ilgili görüşlerinin değerlendirilmesi,” Ejovoc (Electronic Journal of Vocational Colleges), c. 2, s. 2, ss. 1–8, 2012.
• [40] S. Saraçlı and O. Ulucan, “Examination of effects of radiation awareness on protection from radiation via structural equation modeling,” Cumhuriyet Science Journal, vol. 42, no. 2, pp. 434–440, 2021.
• [41] Ş. Kalaycı, SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri. Ankara, Türkiye: Asil Yayın Dağıtım, 2010.
• [42] K. Preacher and R.C. MacCallum, “Exploratory factor analysis in behavior genetics research: factor recovery with small sample sizes,” Behav Genet, vol. 32, no. 2, pp. 153–61, 2002.
• [43] E. Tavşancıl, Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi. Ankara, Türkiye: Nobel Yayıncılık, 2002.
• [44] E. Tavşancıl, E. ve E. Aslan, Sözel, yazılı ve diğer materyaller için içerik analizi ve uygulama örnekleri, İstanbul, Türkiye: Epsilon Yayınları, 2021.
• [45] S. Sharma, Applied Multivariate Techniques. New York: John Wiley&Sons Inc, 1996.
• [46] H. Tinsley and D. Tinsley, “Uses of factor analysis in counseling psychology research,” J Couns Psychol, vol. 34, no. 4, pp. 414–424, 1987.
• [47] Ş. Büyüköztürk, Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara, Türkiye: Pegem Atıf İndeksi, 2018.