How did a Snowball turn into the Avalanche? The Ottoman Empire Fiscal and Monetary Policy Changing after the Treaty of Küçük Kaynarca

Yıl 2015, Cilt: 20 Sayı: 32, 121 - 153, 01.07.2015

M. Burak Buluttekin

Öz

The Ottoman Empire experienced its first territorial loss with the Treaty of Küçük Kaynarca (1774). The new socio-economic changes brought about by the boundary narrows and the military defeat was forced the Ottoman administration to a number of centralist-policy on military, administrative and financial areas. Because of the increased defense spending, the growing fiscal deficit of Empire caused the taxes increase and domestic-foreign dept in a short time. The increasing taxes were reduced the production activities of agriculture, trade and industry areas. Because of the using the inefficient court, the foreign debt that was taken at high interest rates had further increased the cash requirement. Financial instability was also adversely affected the classical Ottoman monetary system that ensured the protection of economic order and the production continuity until that time. Coin regime (akçe) evolved into the kuruş in the year 1757 and the representative money after the Tanzimat. The banknote system was tested with the practice of the esham and the kaime. The currency adulteration could be achieved a short-term and insufficient income. At the end of 19th century, the financial problems starting in the Treaty of Küçük Kaynarca and further deepening of global economic changes of the century become a major avalanche. From this point, this study aims to explicate the changes of the Ottoman fiscal and monetary policies in this process.

Anahtar Kelimeler

The Treaty Of Küçük Kaynarca (1774), Ottoman Fiscal Policy (The Revenue-Expenditure Balances and The Foreign-Domestic Depts), Ottoman Monetary Policy (The Esham, Tashih-i Sikke and The Kaime).

Kartopu Nasıl Çığa Dönüştü? Küçük Kaynarca Antlaşması (1774) Sonrası Değişen Osmanlı Maliye ve Para Politikaları

Öz

ZET Osmanlı Devleti ilk toprak kaybını, Küçük Kaynarca Antlaşması (1774) sonucunda yaşadı. Askeri yenilginin ve sınırlarının daralmasının beraberinde getirdiği yeni sosyo-ekonomik değişimler, bu durumu daha önce tecrübe etmemiş Osmanlı yönetimini, askeri, idari ve mali alanlarda bir dizi merkeziyetçi politikaya zorladı. Savunma harcamaların artmasıyla devlet içinde sürekli büyüyen finansal açıklar, kısa sürede vergilerin arttırılmasına ve iç-dış borçlanmaya neden oldu. Vergilerin arttırılması, tarım, ticaret ve sanayide üretim faaliyetini azalttı. Yüksek faizlerle alınan dış borçlar, verimsiz sahalarda kullanılarak, finansal kaynak ihtiyacını daha da arttırdı. Mali istikrarsızlık; o döneme kadar iktisadi düzeni korumayı ve üretim sürekliliğini sağlamayı başaran klasik Osmanlı parasal sistemini de olumsuz yönde etkiledi. Madeni para rejimi (akçe), 1757 yılından itibaren kuruşa ve Tanzimatla birlikte temsili paraya doğru evrildi. Esham ve kaime uygulamalarıyla kağıt para sistemi denendi. Yapılan para tağşişleriyle, kısa süreli ve yetersiz gelirler sağlanabildi. Küçük Kaynarca Antlaşmasıyla ülke içinde başlayan finansal sorunlar, 19.yüzyılın küresel ekonomik değişimleriyle birlikte daha da derinleşerek, yüzyılın sonunda, büyük bir çığ haline gelmişti. Bu noktadan hareketle, bu çalışma, Osmanlı maliye ve para politikalarının bu süreçteki değişimlerini irdeleme amacındadır.

Anahtar Kelimeler

Küçük Kaynarca Antlaşması (1774), Osmanlı Maliye Politikası (Gelir-Gider Dengesi, İç-Dış Borçlar), Osmanlı Para Politikası (Esham, Tashih-i Sikke ve Kaime)

Kaynakça

• AÇBA Sait, Osmanlı Devleti’nin Dış Borçlanması, Vadi Publishing, No: 191, Ankara, 2004.
• AFYONCU Erhan, Tanzimat Öncesi Osmanlı Tarihi Araştırma Rehberi, Yeditepe Publishing, 3rd Edition, İstanbul, November 2009.
• AKARLI Engin Deniz, “The Problems of External Pressures, Power Struggles, and Budgetary Deficits in Ottoman Politics Under Abdülhamid II (1876-1909): Origins and Solutions”, (Unpublised Ph.D. Dissertation), Princeton University, New Jersey, 1976.
• AKYILDIZ Ali, Para Pul Oldu: Osmanlı’da Kağıt Para, Maliye ve Toplum, İletişim Publishing, İstanbul, 2003.
• AKYILDIZ Ali, Tanzimat Dönemi Osmanlı Merkez Teşkilatında Reform (1836-1865), Eren Publishing, İstanbul, 1993.
• BABAN Şükrü, “Tanzimat ve Para”, Tanzimat I, Milli Eğitim Bakanlığı Publishing, The Scientific and Cultural Works Series No: 1184, İstanbul, 1999.
• BARKAN Ömer Lütfi, “Osmanlı İmparatorluğu Bütçelerine Dair Notlar”, Ord. Prof. Ömer Lütfi Barkan Osmanlı Devleti’nin Sosyal ve Ekonomik Tarihi Tetkikler-Makaleler, Vol: 1, (Prepared for publication: Hüseyin ÖZDEĞER), İstanbul University, Department of Economics Publications, İstanbul 2000.
• BELİN M., Osmanlı İmparatorluğu’nun İktisadi Tarihi, (Translator: Oğuz CEYLAN), Gündoğan Publishing, Ankara, February 1999.
• BERKES Niyazi, Türkiye’de Çağdaşlaşma, (Prepared for publication by: Ahmet KUYAŞ), Yapı Kredi Publishing, No: 1713, 4th Edition, İstanbul, January 2003.
• BEYDILLI Kemal, “Küçük Kaynarcadan Yıkılışa”, Osmanlı Devleti ve Medeniyeti Tarihi, Vol: 1, Ircıca, İstanbul,1994.
• BİLDİRİCİ Melike, Özgür Omer ERSİN and Elçin AYKAÇ ALP, “An Empirical Analysis of Debt Policies, External Dependence, Inflation and Crisis in the Ottoman Empire and Turkey: 1830-2005 Period”, Applied Econometrics and International Development, pp. 79-103, Vol: 8/2, 200
• BLAISDELL Donald, Osmanlı İmparatorluğu’nda Avrupa Mali Denetimi, (Translator: Ali İhsan DALGIÇ), İstanbul Press, İstanbul, 1979. BOOGERT Maurits H.van den, The Capitulations and the Ottoman Legal System: Qadis, Consuls and Beratlis in the 18th Century, Brill Leiden Press, Boston, 2005.
• BULUTTEKİN M. Burak, “A City Right At The Core Of Global, Political, Economical And Social Changes Of The 19th-Century: Istanbul”, Dicle University Journal of Faculty of Law, Vol: 19, No: 30-31, pp. 149-182, Diyarbakır, 2014.
• CEZAR Yavuz, “18. ve 19. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nde Sarraflar”, İstanbul Bilgi Üniversitesi Publishing (The gift for Gülten Kazgan), p. 179-207, İstanbul, 2004.
• CEZAR Yavuz, Osmanlı Maliyesinde Bunalım ve Değişim Dönemi: XVIII.yy’dan Tanzimat’a Mali Tarih, Alan Publishing, May, 1986.
• COLLAS Bernard Camille, 1864’te Türkiye: Tanzimat Sonrası Düzenlemeler ve Kapitülasyonların Tam Metni, (Translator: Teoman TUNÇDOĞAN), Bileşim Publishing House, Ankara, October 2005.
• ÇAKIR Baki, Osmanlı Mukataa Sistemi, Kitabevi, İstanbul, 2003. ÇAKIR Coşkun, Tanzimat Dönemi Osmanlı Maliyesi, Küre Publishing, İstanbul, October 2001.
• DAVISON Roderic H., “‘Russian Skill and Turkish Imbecility’: The Treaty of Kuchuk Kainardji Reconsidered”, Essays in Ottoman and Turkish History 1774-1923 the Impact of the West, pp. 29-50, Texas, 1990.
• ELDEM Edhem, Osmanlı Bankası Tarihi, (Translator: Ayşe BERKTAY), Ottoman Bank History Research Center Publication, İstanbul, December 1999.
• ELDEM Vedat, Osmanlı İmparatorluğu’nun İktisadi Şartları Hakkında Bir Tetkik, Türk Tarih Kurumu Publishing, No: 96, Ankara, 1994. FALAY Nihat, Maliye Tarihi Ders Notları, Filiz Bookstore, 3rd Edition, İstanbul, 2000.
• FORTNA Benjamin C., “The Region of Abdülhamid II”, The Cambridge of Turkey: Turkey in the Modern World, (Edited by: Reşat KASABA), Cambridge University Press, pp. 38-61, Vol: 4, New York, 2008
• FREELY John, Saltanat Şehri İstanbul, (Translator: Lale EREN), İletişim Publishing, 2nd Edition, İstanbul, 2002.
• GENÇ Mehmet, “Esham”, İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Publishing, Vol: 11, İstanbul, 1995.
• GÜRAN Tevfik, “Tanzimat Dönemi Osmanlı Maliyesi”, Journal of Istanbul University Faculty of Economics, Vol: 49, 60th Anniversary Special Edition, pp. 79-95, İstanbul, 1998.
• GÜRAN Tevfik, Osmanlı Mali İstatistikleri Bütçeler (1841-1918), Prime Ministry-State Institute of Statistics Publications, Historical Statistics Series, Vol: 7, Ankara, September 2003.
• ISSAWI Charles, The Economic History of Turkey, 1800-1914, The University of Chicago Press, Publications of the Center for Middle Eastern Studies, No: 13, Chicago and London, 1980.
• KARAMURSAL Ziya, Osmanlı Mali Tarihi Hakkında Tetkikler, Turkish Historical Society Publications, 2nd Edition, Ankara, 1989.
• KASABA Reşat, The Ottoman Empire and The World Economy: The Nineteenth Century, State University of New York, Albany, 1998. KAZGAN Haydar, Osmanlı’da Avrupa Finans Kapitali, Yapı Kredi Publishing, İstanbul, December 1995.
• KAZGAN Haydar, Toktamış ATEŞ, Oğuz TEKİN, Murat KORALTÜRK, Alkan SOYAK, Nadir EROĞLU, Zeynep KABAN, Güngör URAS, Kenan MORTAN, Osman S.AROLAT and Alpay KABACALI, Osmanlı’dan Günümüze Türk Finans Tarihi, Istanbul Stock Exchange Publishing, Vol: 1, İstanbul, 1999.
• KIRAY Emine, Osmanlı’da Ekonomik Yapı ve Dış Borçlar, İletişim Publishing, No: 256, 3rd Edition, İstanbul, 2008. KOLERKILIÇ Ekrem, Osmanlı İmparatorluğu’nda Para, Doğuş Press, Ankara, 1958.
• KÖMÜRCAN Kirkor, Türkiye İmparatorluk Devri Dış Borçlar Tarihçesi, İstanbul Yüksek Ekonomi ve Ticaret Okulu Publishings, No: 32, İstanbul, 1948. KÖSE Osman, 1774 Küçük Kaynarca Andlaşması (Oluşumu-TahliliTatbiki), Türk Tarih Kurumu Publishing, Vol: VII, No: 218, Ankara, 2006 ODAKA Hiroki, “Küçük Kaynarca Muahedesi Hakkında Bir Araştırma”, XIII. Türk Tarih Kongresi (04-08 Ekim 1999)-Papers Presented in Congress, Vol: III/I, pp. 361-367, Ankara, 2002.
• ÖNER Erdoğan, Osmanlı Bütçeleri: (1864, 1869, 1877, 1880, 1897) Osmanlı Muvazene Defterleri, Republic of Turkey Minister of Finance, Strategy Development Publications, No: 2007/372, Ankara, 2007. ÖZDEMİR Biltekin, Osmanlı Devleti Dış Borçları: 1854-1954 Döneminde Yüzyıl Süren Boyunduruk, Ankara Ticaret Odası Publication, Ankara, September 2009.
• ÖZEKİCİOĞLU Seda and Halil ÖZEKİCİOĞLU, “First Borrowing Period at Ottoman Empire (1854-1876): Budget Policies and Consequences”, Business and Economic Horizons, pp. 28-46, Vol: 3, Issue: 3, October 2010.
• PAMUK Şevket, “Bağımlılık ve Büyüme: Küreselleşme Çağında Osmanlı Ekonomisi, (1820-1914)”, Seçme Eserleri II: Osmanlıdan Cumhuriyete Küreselleşme, İktisat Politikaları ve Büyüme, Türkiye İş Bankası Kültür Publications, 2nd Edition, December 2009.
• PAMUK Şevket, “Estimating Economic Growth in the Middle East since 1820”, The Journal of Economic History, Vol: 66, No: 3, pp. 809- 828, September 2006. PAMUK Şevket, “Osmanlı İmparatorluğu’nda Para (1326-1914)”, Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi 1600-1914, (Editors: Halil İNALCIK and Donald QUATAERT), Vol:2, pp. 1053-1093, Eren Publishing, 2nd Edition, İstanbul, 2006.
• PAMUK Şevket, 100 Soruda Osmanlı-Türkiye İktisadi Tarihi, 1500-1914, Gerçek Publishing, İstanbul, 1997.
• PAMUK Şevket, Osmanlı Ekonomisi ve Dünya Kapitalizmi (1820-1913), Yurt Publications, Ankara, 1984.
• PAMUK Şevket, Osmanlı Ekonomisi ve Kurumları, (Translator: Gökhan AKSAY), Türkiye İş Bankası Kültür Publishing, 3nd Edition, İstanbul, April 2010. PAMUK Şevket, The Ottoman Economy and Its Institutions, Ashgate Publishing, Variorum Collected Studies Series CS 917, UK, Cornwall, 200 QUATAERT Donald, “19. Yüzyıla Genel Bir Bakış: Islahatlar Devri (1812- 1914)”, (Translator: Süphan ANDIÇ), Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi 1600-1914, (Editors: Halil İNALCIK and Donald QUATAERT), Vol: 2, pp. 885-1051, Eren Publishing, 2nd Edition, İstanbul, 2006.
• QUATAERT Donald, “Tanzimat Döneminde Ekonominin Temel Problemleri”, (Translator: Fatma ACUN), Tanzimat Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu, (Editors: Halil İNALCIK and Mehmet SEYİTDANLIOĞLU), pp. 479-487, Phoenix Publishing House, September 2006.
• SAĞLAM Mehmet Hakan, Osmanlı Devleti’nde Moratoryum 1875-1881: Rüsum-ı Sitte’den Düyun-ı Umumiyye’ye, Tarih Vakfı Yurt Publishings, İstanbul, February 2007.
• SEVİMAY Hayri R., Cumhuriyete Girerken Ekonomi: Osmanlı Son Dönem Ekonomisi, Kazancı Hukuk Publishing, No: 142, İstanbul, 1995. SHAW Stanford J., “Ottoman Expenditures and Budgets in the Late Nineteenth and Early Twentieth Centuries”, International Journal of Middle East Studies, No: 9, 1978.
• SHAW Stanford J., “The Nineteenth-Century Ottoman Tax Reforms and Revenue System”, International Journal of Middle East Studies, Vol: 6, pp. 421-459, Cambridge University Press, 1975.
• SUVLA Refii Şükrü, “Tanzimat Devrinde İstikrazlar”, Tanzimat I, Milli Eğitim Bakanlığı Publishings, Scientific and Cultural Works Series, No: 1184, pp. 263-288, İstanbul, 1999. ŞAHİNER Araks, The Sarrafs of Istanbul: Financiers of the Empire, (Unpublished M.A. Dissertation) Boğaziçi University, Department of History, Istanbul, 1995.
• TABAKOĞLU Ahmet, Gerileme Dönemine Girerken Osmanlı Maliyesi, Dergah Publications, İstanbul, 1985.
• TABAKOĞLU Ahmet, Türk İktisat Tarihi, Dergah Publishing, 7th Edition, İstanbul, December 2005.
• TOPRAK Zafer, “İktisat Tarihi”, Türkiye Tarihi 3: Osmanlı Devleti (1600- 1908), (Editors: Metin KUNT, Sina AKŞİN, Ayla ÖDEKAN, Zafer TOPRAK and Hüseyin G.YURDAYDIN), pp. 191-248, Cem Publishing House, 1988.
• URSINUS Michael, “The Transformation of the Ottoman Fiscal Regime c.1600-1850”, The Ottoman World, (Edited by: Christine WOODHEAD), pp. 423-435, Routledge Publications, New York, 2012.
• YERASIMOS Stefanos, “Az Gelişmişlik Sürecinde Türkiye”, (Translator: Babür KUZUCU), Gözlem Publishing, İstanbul, 1980.
• YILMAZ Faruk, Devlet Borçlanması ve Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Dış Borçlar (Düyun-u Umumiye), Birleşik Publishing, İstanbul, March 1996