İstanbul Ahkâm Defterlerinde Yer Alan Tarımsal Faaliyetlerle İlgili Hükümlerin Tahlili

Yıl 2015, Cilt: 20 Sayı: 32, 155 - 190, 01.07.2015

Çiğdem Kavak Çeken

Öz

Ahkâm Defterleri bir bölgenin sosyal ve ekonomik hayatına dair bilgiler sunmaktadır. Bölge içerisinde halkın kendi aralarında ve yöneticiler arasında meydana gelen problemlere başkentin getirdiği çözümleri içermektedir. Bu kaynaklar, ilgili bölgenin sosyo-ekonomik profili açısından ve yöneten-yönetilen arasındaki ilişkileri, kanunların uygulanabilirliğini, hukuksal boşlukları ve oluşan sorunları göstermesi bakımından önemlidir
Bu çalışmada 19. yüzyıla ait 13-26 numaralı İstanbul Ahkâm Defterlerinde yer alan tarımla ilgili 1275 hüküm kaydı değerlendirilmiştir. Her bir kayıt, ihtilafın konusu, tarihi, yeri ve müracaat eden ile şikayet edilenin sosyal konumu ve dinleri bakımından tasnif edilerek önce kendi içlerinde ve sonra toplu olarak analiz edilmiştir ve hükümlerle ilgili bu değerlendirmeler sonucunda elde edilen veriler tablolar yardımıyla aktarılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ahkâm Defterleri, Osmanlı, Tarım, İstanbul, 19. yüzyıl

ANALYSIS OF THE PROVISIONS OF AGRICULTURAL ACTIVITY IN ISTANBUL AHKÂM REGISTERS (1800-1875)

Öz

Ahkâm Registers present a profile about the social and economic life of the region. It contains the solution by the national capital to the problems which occur between the civilian and civilian or ruler. These reference resources are important to expose the socioeconomic profile of the region. This is important in terms of the relationship between "the ruler" and "the ruled", the practice of law, legal deficiency and the problems that occur. In this study, 1275 provisions related to agriculture in the 19th century which are located in numbered 13 to 26 of Istanbul Ahkâm Registers were evaluated. Each record of a book classified according to book numbers, the threads of conflict, place of application, the social position of the sides of the conflict, the sides of the conflict religion, and the application period. And the first systematic themselves, than mass analyzed and the evaluation of the registers was made. At last the resulted data were presented in tables.

Anahtar Kelimeler

Ahkâm Registers, Ottoman, Agriculture, İstanbul, 19 th-century

Kaynakça

• AYDIN M.Akif: Türk Hukuk Tarihi, 5.Baskı, Hars Yayıncılık, İstanbul 2005.
• AYNURAL, Salih: İstanbul Değirmenleri ve Fırınları Zahire Ticareti (1740- 1840), Tarih Yurt Vakfı Yayınları, İstanbul 2001.
• BANOĞLU, Niyazi Ahmet: İstanbul Semtleri, Selis Kitaplar, İstanbul 2010. BAYRAKÇI, Halil: Osmanlı Toprak Sistemi: Miri Hukuk, Marifet Yayınları, İstanbul 1990.
• Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Başbakanlık Osmanlı Arşiv Rehberi, İkinci Baskı, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayın No: 42, İstanbul 2000.
• BEHAR, Cem, Osmanlı İmparatorluğu’nun ve Türkiye’nin Nüfusu, 1500- 1927, DİE, Ankara 1996.
• CİN, Halil ve S.Gül Akyılmaz: Tarihte Toplum ve Yönetim Tarzı Olarak Feodalite ve Osmanlı Düzeni, Selçuk Üniversitesi Yayınları, Konya 1995.
• CİN, Halil: Miri Arazi ve Bu Arazinin Özel Mülkiyete Dönüşümü, 2. Baskı, Selçuk Üniversitesi Yayınları, Konya 1987.
• CİN, Halil: Osmanlı Toprak Düzeni ve Bu Düzenin Bozulması, Yenigün Matbaası, Ankara 1978.
• ÇELİK, Gülfettin: "Osmanlı Devleti’nin Nüfus ve İskan Politikası", Divan İlmi Araştırmalar, 1999/1, Yıl:4, Sayı:6,ss.49-110, 1999.
• DÜREN, Akın: Toprak Hukuku Dersleri. A.Ü.H.F. Yayınları No:306, Ankara 1972.
• EMECEN, Feridun M: "Osmanlılar’da Yerleşik Hayat Şehirliler ve Köylüler", Osmanlı, Cilt IV, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 1999.
• GENÇ, Mehmet: Osmanlı İmparatorluğu’nda Devlet ve Ekonomi, 4. Basım, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2005.
• GÜNAY, Ramazan: "Osmanlı Arşiv Kaynakları İçerisinde Ahkam Defterleri: Gelişim Seyri, Muhtevası ve Önemi", Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl: 2013/1, Sayı:17, ss.9-29.
• İNCİCİYAN, P. Ğugios : 18. Asırda İstanbul, Çevirmen: Hrand D. Andreasyan, 1.Baskı,1976.
• İstanbul Ahkâm Defterleri: İstanbul Tarım Tarihi (1792-1875), (Yayınlanmamış kitap), Proje ve Yayın Yönetmeni: Ahmet Kal’a, Yayın Hazırlama Kurulu: Ahmet Tabakoğlu, Ahmet Kal’a, Salih Aynural, İsmail Kara ve Eyüp Sabri Kal’a, İstanbul 2012.
• KAL’A Ahmet (Proje Yöneticisi): İstanbul Ahkâm Defterleri: İstanbul Tarım Tarihi II (1757-1763), Yayın Hazırlama Kurulu: Ahmet Tabakoğlu, Ahmet Kal’a, Salih Aynural, İsmail Kara, Eyüp Sabri Kal’a, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı İstanbul Araştırmaları Merkezi, İstanbul 1997.
• KAL’A, Ahmet (Proje Yöneticisi): İstanbul Ahkâm Defterleri: İstanbul Tarım Tarihi II (1757-1763), Yayın Hazırlama Kurulu: Ahmet Tabakoğlu, Ahmet Kal’a, Salih Aynural, İsmail Kara, Eyüp Sabri Kal’a, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı İstanbul Araştırmaları Merkezi, İstanbul 1997.
• KAL’A, Ahmet (Proje Yöneticisi): İstanbul Ahkâm Defterleri: İstanbul Tarım Tarihi I (1743-1757), Yayın Hazırlama Kurulu: Ahmet Tabakoğlu, Ahmet Kal’a, Salih Aynural, İsmail Kara, Eyüp Sabri Kal’a, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı İstanbul Araştırmaları Merkezi, İstanbul 1997.
• KAZICI, Ziya: Osmanlı Toplum Yapısı, Bilge Yayınları, İstanbul 2004. KURT, Yılmaz: “Osmanlı Toprak Yönetimi”, Güler Eren (Ed.). Osmanlı Ansiklopedisi içinde. Cilt 3, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 1999, ss. 59-65. KÜÇÜKKALAY, Abdullah Mesud: Osmanlı Toprak Sistemi- Miri Rejim, Güler Eren (Ed.), Osmanlı Ansiklopedisi. C.3, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 1999, ss.53-58. QUATAERT, Donald: Osmanlı İmparatorluğu (1700-1922), 7. Baskı, Ayşe Berktay (çev.), İletişim Yayınları, İstanbul 2009. SAHİLLİOĞLU, Halil: “Ahkâm”, İslam Ansiklopedisi, Cilt 1, İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 1988.
• SHAW, Stanford: Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye Birinci Cilt, Mehmet Harmancı (çev.), E Yayınları, İstanbul 1982. ŞAHİN İlhan: "Göçebeler", Osmanlı Cilt IV, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 1999
• TABAKOĞLU, Ahmet, İstanbul Tarihi, Yayınlanmamış Kitap. TABAKOĞLU, Ahmet: "Osmanlı İktisadi Yapısının Ana Hatları", Güler Eren (Ed.). Osmanlı Ansiklopedisi, Cilt 3, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 1999.
• TABAKOĞLU, Ahmet: Türk İktisat Tarihi, 7. Baskı, Dergah Yayınları, Ankara 2005.
• TABAKOĞLU, Ahmet: “Osmanlı Mali Yapısının Ana Hatları”, Güler Eren (Ed.). Osmanlı Ansiklopedisi. Cilt 3. Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 1999.
• TEKELİ, İlhan: "19. Yüzyılda İstanbul Metropol Alanının Dönüşümü",Tanzimat Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu, Halil İnalcık ve Mehmet Seyitdanlıoğlu (Ed.), içinde (525-539), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2011.
• THORNTON, Thomas, The Present State of Turkey, 2nd edition, Vol.2, Joseph Mawman, London 1809.
• ÜÇOK, Coşkun ve Ahmet Mumcu: Türk Hukuk Tarihi, 11.Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara 2006.
• YEDİYILDIZ, Bahaeddin: "Osmanlı Toplumu", Ekmeleddin İhsanoğlu (Ed.), Osmanlı Devleti Tarihi Cilt 2 içinde. IRCICA (İslam Tarih, Sanat, Kültür Araştırma Merkezi), İstanbul 1999, ss.441-510.
• YILDIZ, Yılmaz: Osmanlı Döneminde İstanbul’un Yerleşim Bölgelerine Sosyoekonomik Bir Bakış (1700–1923), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Ortadoğu Araştırmaları Merkezi, Marmara Üniversitesi SBE, İstanbul 1998.