Reparation of the violations in the European Convention on Human Rights System

Yıl 2017, Cilt: 22 Sayı: 37, 177 - 216, 07.12.2017

Hüdanur Aygut

Öz

The Contracting Parties to the European Convention on Human Rights are
bound to restore as far as possible the situation existing before the breach,
compensate the damage and take measures to prevent similar violations in the
future. This Article examines the means and methods of reparation adopted in
the European Convention on Human Rights system, which are of paramount
importance in respect of an effective remedy in case of a violation. This Article
argues that the approaches suggested and developed by the Convention and the
corresponding monitoring bodies can be instrumental in setting up an effective
reparation system. The Court’s treatment of pilot cases and the following methods
of reparation offered to the member states deserve a special focus. This
Article discusses the foregoing in depth.

Anahtar Kelimeler

European Court of Human Rights, execution of judgments, individual measures, general measures, the pilot judgement prosedure, reparation

İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi Sisteminde İhlallerin Onarılması

Öz

İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi’ne taraf devletler Sözleşme’deki
yükümlülüklerini ihlal ettiğinde, ihlalden önceki durumun koşullarını mümkün
olduğunca sağlayarak meydana gelen zararları gidermek ve benzerlerinin
tekrarlanmasını engellemek için gerekeni yapmak durumundadır. Bu çalışmada, İnsan
Hakları Avrupa Sözleşmesi sisteminde kabul edilen ve Sözleşme’nin ihlal
edilmesi halinde etkili çözüm yolu sağlamada yüksek öneme sahip olan onarım
yöntem ve araçları ele alınmaktadır. Çalışmada, Sözleşme ve Sözleşme’nin
uygulanmasını denetleyici organlar tarafından ortaya konulan ve geliştirilen
yaklaşımların etkili bir onarım mekanizması kurmada önemli role sahip olduğu
savunulmaktadır. İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi’nin pilot karar uygulaması ve
bu uygulamayla birlikte taraf devletlere sunulan onarım yöntemleri bu bağlamda
özel önem arz etmektedir. Çalışmada bu hususlar derinlemesine tartışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi, kararların uygulanması, bireysel önlemler, genel önlemler, pilot karar usulü, onarım

Kaynakça

• AGO, Roberto: Second report on State responsibility, the Yearbook of the International Law Commission vol. II, New York 1970.
• AKAY, Seda: Etkili Bir İnsan Hakları Mekanizması İçin AİHS Sisteminde Hükümlerin İcrasının Denetimi, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 8, Sayı: 16, Yıl: 2009, s. 117-134.
• ALTIPARMAK, Kerem (hzl.): 50. Yılında Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi: Başarı mı Hayal Kırıklığı mı?, Ankara Barosu Yayınları, Ankara 2009.
• ARNADOTTIR, Odnny Mjöll / BUYSE, Antione (Ed.): Shifting Centres of Gravity in Human Rights Protection: Rethinking relations between the ECHR, EU and national legal orders, Routledge, New York 2016.
• AYBAY, Rona: Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Konusunda Bazı Genel Gözlemler ve 14. Protokol, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Sayı: 88, Yıl: 2010, s. 225-260.
• BARKHUYSEN, Tom / EMMERIK, Michiel L. Van: A Comparative View on the Execution of Judgements of European Court of Human Rights, Theodora Christou ve Juan Pablo Raymond (Ed.), European Court of Human Rights, Remedies and Execution of Judgments içinde, British Institute of International and Comparative Law, Londra 2003, s. 1-23.
• BIÇAK, Vahit: Uluslararası İnsan Hakları Normlarını Yorum Organı Olarak Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Kararlarının Türk Hukukunun Gelişimine Katkısı, Anayasa Yargısı Dergisi, Cilt: 17, Yıl: 2000, s. 87-114.
• BİLGİN, Fehmi Kerem: Uluslararası hukukta Restitutio in İntegrum İlkesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2014.
• BUYSE, Antoine: Lost and Regained?: Restitution as a Remedy for Human Rights Violations in the Context of International Law, Heidelberg Journal of International Law. Vol: 68, Yr: 2008, s. 129-153.
• BUYSE, Antoine: The Pilot Judgment Procedure at the European Court of Human Rights: Possibilities and Challenges, Nomiko Vima (Greek Law Journal). Vol: 57, Nov. 2009, s. 1890-1902.
• CENGİZ, Serkan: AİHM Kararlarının İç Hukuka Etkisi, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Sayı: 79, Yıl: 2008, s. 334-350.
• CENGİZ, Serkan: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında: Tazminat Kavramı, İzmir Barosu Dergisi, Nisan 2002, bkz. http://serkancengiz.av.tr/fileadmin/articles/Avrupa__C2802C.pdf (Erişim Tarihi: 03.02.2017).
• CENGİZ, Serkan: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Temel Hak ve Özgürlükleri Koruma Standardı Açısından İki Yıllık Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Uygulamasının Değerlendirilmesi, Kamu Hukukçuları Platformu, Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru, Türkiye Uygulamasının Almanya ve Strazburg Ekseninde Karşılaştırılması, Hazırlayanlar: Ece GÖZTEPE / Mustafa Mert ALPBAZ, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2017, s. 174 - 238.
• CHRISTOFFERSEN, Jonas / MADSEN, Mikael Rask (Ed.): The European Court of Human Rights and Politics, Oxford University Press, New York 2011.
• ÇALI, Başak / BRUCH, Nicola: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarının Uygulanmasının İzlenmesi; Sivil Toplum Kuruluşları İçin Bir El Kitabı, https://ecthrproject.files.wordpress.com/2012/01/ngo_tr.pdf (Erişim Tarihi: 27.07.2017).
• ÇAVUŞOĞLU, Naz: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi: Kararların Uygulanması Türkiye Kararları 1995-Haziran 2003 Tazminat Tutarları, Su Yayınevi, İstanbul 2003.
• DOĞRU, Osman: İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Kararlarının İç Hukuklara Etkileri, Anayasa Yargısı Dergisi, Cilt: 17, Yıl: 2000, s. 194-225.
• DOĞRU, Osman / NALBANT, Atilla: İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi: Açıklama ve Önemli Kararlar 2. Cilt (İHAS 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14 Ek Protokol 1-1, 1-2, 1-3 maddeler), T.C. Yargıtay Başkanlığı, Ankara 2013.
• DONALD, Alice / LEACH, Philip: Parliaments and The European Court of Human Rights, Oxford University Press, Oxford 2016.
• DÖNER, Ayhan / KÖKÜSARI, İsmail: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarının Anayasa Mahkemesi Kararları Bakımından Yargılamanın Yenilenmesi Nedeni Olup Olmayacağı Sorunu, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 12, Yıl: 2008.
• ER, Cüneyt: Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 1. Maddesi: İnsan Haklarına Saygı Yükümlülüğü ve Sözleşme’nin Uygulanması, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Sayı: 53, Yıl: 2004, s. 45-62.
• ERDEM, Mustafa Ruhan / KORKMAZ, Ömer: Yargılamanın Yenilenmesi Nedeni Olarak Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin İhlali, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 5, Sayı: 2, Yıl: 2003, s. 182-212.
• EREN, Abdurrahman: Türkiye’de İnsan Haklarının Korunması; Uluslararası Koruma Mekanizması ve Ulusal İnsan Hakları Kurumlarının Rol, Turhan Kitabevi Yayınları, Ankara 2007.
• ERGÜL, Ergin: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Uygulaması, Yargı Yayınevi, Ankara 2003.
• FORST, Déborah: The Execution of Judgments of the European Court of Human Rights - Limits and Ways Ahead, Vienna Journal on International Constitutional Law, Vol: 7, Yr: 2013, s. 1-51.
• FREEMAN, Michael: A Commentary on the United Nations Convention on the Rights of Children: Article 3 Best Interests of the Child, Martinus Nijhoff Publishers, Leiden-Boston 2007.
• GEHLER, Michael / BISCHOF, Günter / KÜHNHARDT, Ludger / STEININGER, Rolf (Ed.): Towards a European Constitution: A Historical and Political Comparison with the United States, Boehlau Verlag, Köln 2005.
• GEMALMAZ, M. Semih: İnsan Hakları Usul Hukukunun Genel Teorisine Giriş, 4. Bası, Beta Yayınları, İstanbul 2003.
• GEMALMAZ, M. Semih: Ulusalüstü İnsan Hakları Usul Hukuku Mevzuatı 2. Kitap, Avrupa Konseyi Belgeleri ve AİHM Kuralları Şerhi, Legal Yayıncılık, İstanbul 2006.
• GÖKSU, Hasan Tuna: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İçtihatlarında Adil Tazmin, HUKAB Dergi http://www.hukabdergi.com/p2752/#_ftn1 (Erişim Tarihi: 30.06.2017).
• GÖLCÜKLÜ, A. Feyyaz / GÖZÜBÜYÜK, A. Şeref: Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Uygulaması: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İnceleme ve Yargılama Yöntemi, 3. Bası, Turhan Kitabevi, Ankara 2002.
• GÖZLER, Kemal: Res Iudicata’nın Türkçesi Üzerine, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 56, Sayı: 2, Yıl: 2007, s. 45-61.
• GÖZLÜGÖL, Said Vakkas: Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve İç Hukukumuza Etkisi, 2. Bası, Yetkin Yayıncılık, Ankara 2002.
• GREER, Steven: What’s Wrong with European Convention on Human Rights?, Human Rights Quarterly, Vol: 30, Nu: 680, Yr: 2008, s. 680-702.
• GREER, Steven: The European Convention on Human Rights: Achievements, Problems and Prospects, 4. Bası, Cambridge Yayınları, Bristol 2006.
• HAECK, Yves / BREMS, Eva (Ed.): Human Rights and Civil Liberties in the 21st Century, Springer Science and Business Media, Dordrecht 2014.
• HELFER, Laurence R: Redesigning the European Court of Human Rights: Embeddedness as a Deep Structural Principle of the European Human Rights Regime, The European Journal of International Law, Vol: 19 Nu: 1, Yr: 2008, s. 125-159.
• ICHIM, Octavian: Just Satisfaction under the European Convention on Human Rights, Cambridge University Press, Cambridge 2015.
• KARAMAN, Ebru: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Kararlarının Yerine Getirilmemesinden Doğan Sorumluluk, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Cilt: 72, Sayı: 1, Yıl: 2014, s. 411-434.
• KILINÇ, Ümit: Teknik Araçlarla Yapılan Gizli İzlemelerin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesine Uygunluğu Sorunu, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Sayı: 9, Yıl: 3, s. 1-32.
• KURU, Baki: Medeni Usul Hukuku, 19. Bası, Yetkin Yayınları, Ankara 2008.
• KÜZECİ, Deniz / KILIÇ, Abbas: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Uygulamasında Tazminat, Ankara Barosu Hukuk Gündemi Dergisi, Sayı: 4, Yıl: 2006, s. 86-90.
• LAMBERT-ABDELGAWAD, Elisabeth: AİHM Kararlarının İnfazı, İnan Sevinç (çev.), Kapasite Geliştirme Derneği (İnsan Hakları Ortak Platformu için), Ankara 2012.
• MARTINOT, Mera / SIEGFRIED, Martina / SNOEIJER, Jacco: The competence of the European Court of Human Rights to Order Restitutio in Integrum and Specific Orders as Remedial Measures in The Case 46221/99, Amsterdam Law Clinic, http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download;jsessionid=A6170130ECD8E988B5D46E8B8FEA664B?doi=10.1.1.467.6631&rep=rep1&type=pdf (Erişim Tarihi: 30.06.2017).
• MEMİŞ, Emin: İnsan Hakları Avrupa Standardı ve İç Hukuk Etkileşim Analizleri, Anayasa Yargısı Dergisi, Cilt: 17, Yıl: 2000, s. 130-172.
• MILLER, Russel A. / ZUMBANSEN, Peer C. (Ed.): Comparative Law as Transnational Law: A Decade of the German Law Journal, Oxford University Press, Oxford 2012.
• NAL, Sabahattin: Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Türk Hukukunda Vicdani Ret, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 7, Sayı: 13, Yıl: 2010, s. 253-274.
• PİRİM, Ceren Zeynep: Uluslararası Sorumluluk Hukukunda Devletlerin Ağırlaştırılmış Sorumluluğu: Kuramsal Bir Değerlendirme, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, Yıl: 32, Sayı: 2, s. 147-182.
• RANDELZHOFER, Albrecht / TOMUSCHAT, Christian (Ed.): State Responsibility and The Individual: Reparation in Instances of Grave Violations of Human Rights, Kluwer Law International, Lahey 1999.
• SANIVAR, Ramadan: İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi’nin 6. Maddesi Çerçevesinde Adil Yargılanma Hakkı Ve Sanığa Tanınan Temel Haklar, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Doğu Akdeniz Üniversitesi Lisansüstü Eğitim, Öğretim ve Araştırma Enstitüsü, Gazimağusa 2012.
• SHELTON, Dinah: Remedies in International Human Rights Law, 3. Bası, Oxford University Press, Oxford 2015.
• SUTTON, Ingrid Nifosi: The Power of The European Court of Human Rights to Order Specific Non-Monetary Relief: A Critical Appraisal from a Right to Health Perspective, Harvard Human Rights Journal, Vol: 23, Yr: 2010, s. 51-74.
• ÜLGEN, Celal: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine Bireysel Başvuru Yöntemi, İstanbul Barosu Yayınları, İstanbul 2006.
• ÜNAL, Şeref: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarının Türk İç Hukukuna Etkileri, Anayasa Yargısı Dergisi, Cilt: 17, Yıl: 2000, s. 63-85.
• VAN BOVEN, Theo: Reparations: A Requirement of Justice, https://www.researchgate.net/publication/265043940_REPARATIONS_A_REQUIREMENT_OF_JUSTICE (Erişim Tarihi: 30.06.2017).
• WALLACE, Stuart: Much Ado about Nothing?: the Pilot Judgment Procedure at the European Court of Human Rights, European Human Rights Law Review, https://www.academia.edu/10550384/Much_ado_about_nothing_The_pilot_judgment_procedure_at_the_European_Court_of_Human_Rights (Erişim Tarihi: 30.06.2017).
• WILDHABER, Luzius: Pilot Judgements in Cases of Structural or Systematic Problems on the National Level”, R. Wolfrum ve U. Deutsch (Ed.): The European Court of Human Rights Overwhelmed by Applications: Problems and Possible Solutions içinde, Springer Berlin Heidelberg Publishing, Heidelberg 2009.
• WRIGHT, Jane: Tort Law and Human Rights: The Impact of the ECHR on English Law, Hart Publishing, Oxford-Oregon 2001.
• YAVUZ, Mehmet: The Pilot Judgement Prosedure: A Breakthrough to Overcome the Workload of European Court of Human Rights?, Human Rights Review, Yıl: 5, Sayı: 10, s. 87-107.
• YILDIRIM, Kadir: Sözleşmenin ve Divan Kararlarının Uygulanma Niteliği, Anayasa Yargısı Dergisi, Cilt: 17, Yıl: 2000, s. 295-325.
• YILDIRIM, Turan / YASİN, Melikşah / KAMAN, Nur / ÖZDEMİR, H. Eyüp / ÜSTÜN, Gül / OKAY TEKİNSOY, Özge: İdare Hukuku, 5. Bası, XII Levha Yayınları, İstanbul 2013.
• YILDIRIM, Zeki: 6384 Sayılı Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine Yapılmış Bazı Başvuruların Tazminat Ödenmek Suretiyle Çözümüne Dair Kanun: İnsan Hakları İhlallerinin Çözümüne Dair Farklı Bir Yaklaşım, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 17, Sayı: 1-2, Yıl: 2013, s. 1725-1756.