EVALUATION OF THE PRINCIPLE OF TAX LEGALITY IN THE LIGHT OF CONSTITUTIONAL COURT DECISIONS

Yıl 2020, Cilt 25, Sayı 42, 67 - 93, 20.07.2020

Orçun AVCI

Öz

ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARI IŞIĞINDA VERGİLERİN KANUNİLİĞİ İLKESİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Öz

Hukukun üstünlüğü ve keyfiliğin önüne geçilmesi adına vergilerin kanuniliği ilkesi oldukça önem arz etmektedir. Vergileme sürecinin optimalitesi ancak idarenin takdir yetkisinin sınırlandırılmasıyla sağlanabilir. Aksi takdirde iktidarlar, mutlak güçlerini vergileme sürecine de sirayet ettirebileceklerdir. Anayasa’nın 73/4. maddesinde; vergilemeye ilişkin belirli unsurlarda, kanunlarda belirlenen sınırlar içinde değişiklik yapma yetkisi Cumhurbaşkanı’na verilmiştir. Ancak, bu yetkinin sınırlarının çizildiği görülmektedir. Vergilerin kanuniliği ilkesinin sınırlarının aşılması, demokratik hukuk devleti ilkesiyle bağdaşmamaktadır. Çalışmanın amacı, güncel yargı kararları ışığında vergilerin kanuniliği ilkesini irdelemektir. Konunun diğer vergilendirme ilkelerine etkisinin de ele alındığı çalışmada, çelişkili yargı kararlarına da yer verilmiştir. Ayrıca ilkenin içeriği, vergilendirme sürecini de oluşturduğundan konumuz kapsamında değerlendirme yapılmıştır. Bu bağlamda çalışmada, vergi idaresinin etkinliğinin ve mükelleflerin güven duygusunun arttırılması adına da bazı önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Vergilerin kanuniliği ilkesi, vergilendirme yetkisi, Anayasa Mahkemesi,, anayasal ilkeler, hukuk devleti ilkesi

Kaynakça

• AKDOĞAN, Abdurrahman: Kamu Maliyesi, Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş 9. Baskı, Gazi Kitabevi, Ankara 2003.
• APAK, Sedat: Vergide Kanunilik İlkesi ve Ekonomik Yaklaşım Sınırı Sorununun İncelenmesi, Vergi Sorunları Dergisi, Sayı: 346, Temmuz, Yıl: 2017, s. 23-30.
• ARSLAN, Kahan Onur: Vergilendirme Yetkisinin Meşruluk Kaynakları: Optimal Vergilendirme İlkeleri ve Kamu Yararı, TBB Dergisi, Sayı: 127, Yıl: 2016, s. 223-244.
• AYAZ, Garip: Vergilerin Yasallığı İlkesi ve Anayasa Mahkemesi Kararları, Vergi Dünyası Dergisi, Sayı: 181, Eylül, Yıl: 1996, https://www.vergidunyasi.com.tr/Makaleler/1588, (Erişim Tarihi: 29.12.2019).
• BAL, Ali/BAŞAR, Cemal: Vergilerin Kanuniliği İlkesi, Vergi Hukukuna İlişkin Anayasal İlkeler (Ed. Yusuf Karakoç), Yetkin Yayınları, Ankara 2017, s. 89-146.
• BİLİCİ, Nurettin: Vergi Hukuku, Güncelleştirilmiş 47. Baskı, Savaş Yayınevi, Ankara 2019.
• BİYAN, Özgür: Vergi Hukuku, 1. Baskı, Dora Basım-Yayın Dağıtım, Bursa 2018.
• DEMİR, Murat/ÖNDER, Rıdvan: Verginin Yasallığı İlkesi: Türkiye ve Seçili Ülkeler Üzerine Bir Değerlendirme, Maliye Araştırmaları 3 (Ed. Salim Ateş Oktar ve Yasemin Taşkın), On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2019, s. 134-152.
• DOĞRUSÖZ, A. Bumin: Yargı Kararlarının Işığında Vergilerin Kanuniliği İlkesi Açısından Türk Vergi Mevzuatının Değerlendirmesi, XIII. Türkiye Maliye Sempozyumu, Anayasal Mali Düzen, T.C. Marmara Üniversitesi Maliye Araştırma ve Uygulama Merkezi, Yayın No: 12, İstanbul 2000, s. 135-160.
• EDİZDOĞAN, Nihat / ÇETİNKAYA, Özhan / GÜMÜŞ, Erhan: Kamu Maliyesi, 10. Baskı, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa 2019.
• GERÇEK, Adnan/BAKAR, Feride: Vergilemede Kanunilik İlkesi Açısından Anayasa’nın 73/4. Maddesi ile Bakanlar Kuruluna Yetki Verilmesinin Değerlendirilmesi, International Journal of Public Finance, Cilt: 2, Sayı: 1, Yıl: 2017, s. 7-26.
• GÜMÜŞKAYA, Gamze: T.C. Anayasa Mahkemesinin Güncel Kararları Işığında Verginin Yasallığı İlkesinin Kapsamı, Maliye Araştırmaları 3 (Ed. Salim Ateş Oktar ve Yasemin Taşkın), On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2019, s. 195-205.
• GÜNER, Nurgül: Verginin Kanuniliği İlkesinin Anayasa Mahkemesi Kararları Çerçevesinde Değerlendirilmesi, Vergi Raporu Dergisi, Sayı: 140, Mayıs, Yıl: 2011, s. 96-101.
• GÜNEŞ, Gülsen: Verginin Yasallığı İlkesi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mali Hukuk, Doktora Tezi, İstanbul 1992.
• HAYRULLAHOĞLU, Betül: Türkiye’de Vergi İdaresinin Tahsil Yetkisi ve Sınırları, T.C. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Maliye Anabilim Dalı, Doktora Tezi, İzmir 2018.
• İKİNCİOĞULLARI, Füruzan: Hukuk Devleti, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 1, Haziran, Yıl: 1997, s. 28-30.
• KARAKOÇ, Yusuf: Genel Vergi Hukuku, Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş 7. Bası, Yetkin Yayınları, Ankara 2014.
• KIRBAŞ, Sadık: Vergi Hukuku Temel Kavramlar, İlkeler ve Kurumlar, Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş 20. Baskı, Siyasal Kitabevi, Ankara 2015.
• KOCASAKAL, Ümit: Anayasa Mahkemesi’nin Suçta Kanunilik İlkesi ile İlgili Bir Kararının İncelenmesi, Terazi Hukuk Dergisi, Cilt: 10, Sayı: 108, Ağustos, Yıl: 2015, s. 24-40.
• KUMRULU, Ahmet G.: Vergi Hukukunun Bir Kısım Anayasal Temelleri, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 36, Sayı: 1, Yıl: 1979, s. 147-162.
• MUTER, Naci B. / ÇELEBİ, A. Kemal / SAKINÇ, Süreyya: Kamu Maliyesi, 4. Baskı, Emek Matbaası, Manisa 2012.
• OKTAR, S. Ateş: Vergi Hukuku, Gözden Geçirilmiş ve Güncelleştirilmiş 13. Baskı, Türkmen Kitabevi, İstanbul 2018.
• ÖNCEL, Mualla / KUMRULU, Ahmet / ÇAĞAN, Nami: Vergi Hukuku, Gözden Geçirilmiş, Değişiklikler İşlenmiş 26. Bası, Turhan Kitabevi, Ankara 2017.
• ÖNER, Erdoğan: Vergi Hukuku, Gözden Geçirilmiş ve Güncellenmiş 5. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2015.
• ÖZ, Ersan: Vergilendirmede Kanunilik İlkesi ve Bütçe Kanunları, Vergi Sorunları Dergisi, Sayı: 201, Haziran, Yıl: 2005, s. 141-149.
• ÖZER, İlhan: Vergileme İlkeleri ve Türk Vergi Sistemi, Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü Yayınları, Ankara 1977.
• PEHLİVAN, Osman: Vergi Hukuku Genel Hükümler ve Türk Vergi Sistemi, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemine Uygun Yeni Baskı, Celepler Matbaacılık, Trabzon 2019.
• ŞENYÜZ, Doğan / YÜCE, Mehmet / GERÇEK, Adnan: Vergi Hukuku, 10. Baskı, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa 2019.
• THURONYI, Victor: Comparative Tax Law, Kluwer Law International, The Netherlands 2003.
• TOSUNER, Mehmet / ÖZ, Ersan: Vergilendirmede Kanunilik İlkesinin Uluslararası Konumu, Vergi Dünyası Dergisi, Nisan, Yıl: 2004, http://www.vergidunyasi.com.tr/Makaleler/3281, (Erişim Tarihi: 08.12.2019).
• TOSUNER, Mehmet / ARIKAN, Zeynep: Vergi Usul Hukuku, Gözden Geçirilmiş ve Yenilenmiş Bası, Kanyılmaz Matbaası, İzmir 2019.
• VATANSEVER ÖZTÜRK, Müge: Vergilerin Kanuniliği İlkesinin Tarihi Gelişimi, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 16, Özel Sayı, Yıl: 2014, s. 4815-4841.
• YAKAR, Soner / BUDAK, Tamer: Bakanlar Kurulunun Vergi Oranını Belirleme Yetkisinin Alt Sınırı: “Sıfır Oran”ın Anlamı, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 22, Sayı: 1, Yıl: 2013, s. 399-426.