SÜRYANİCE ANADİLİNDE EĞİTİM HAKKI: SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

Yıl 2021, Cilt: 26 Sayı: 44, 3 - 35, 30.06.2021

Fazıl Hüsnü Erdem Bahar Öngüç

Öz

Milliyetçi ideolojide ulus, çoğunlukla “ortak dil”e referansla tanımlandığından, ulus-devletler açısından dil, ulusal kimliğin inşasında kullanılan elverişli araçlardan birini oluşturmuştur. Bu bağlamda genel olarak ulus-devletler, ortak bir dil oluşturmak ve/veya dilde birliği sağlamak amacıyla tek-dilli bir eğitim sistemini kabul etmişlerdir. Bu yöntemle, duyguda ve sadakatte bir vatandaşlar topluluğu yaratılmak istenmiştir. Çok dilli ve çok kültürlü Osmanlı bakiyesi üzerine kurulmuş olan Türk ulus-devleti de, aynı amaçla, tek-dilli eğitim sistemini kabul etmiş ve Türk etnisinin ortak dili olan Türkçe dışındaki dillerde eğitim yapılmasını yasaklamıştır. Bunun yegane istisnasını, Lozan Barış Antlaşması tarafından gayrimüslim vatandaşlar için öngörülen anadilinde eğitim hakkı oluşturmuştur. Ne var ki, Antlaşma metninde söz konusu hakkın özneleri olarak “gayrimüslim Türk vatandaşları”ndan söz edilmişse de, uygulamada -hukuka aykırı olarak- bu haktan sadece Rumlar, Ermeniler ve Museviler yararlandırılmıştır. Böylece, Anadolu’nun kadim topluluklarından bir olan Süryaniler bu hakkın dışında tutulmuşlar ve kendilerine ait son okullarının 1928 yılında kapatılmasından sonra, Lozan’ın tanımış olduğu anadilinde eğitim hakkından istifade edememişlerdir. Dilin kuşaktan kuşağa aktarımında eğitimin üstlenmiş olduğu kilit rol göz önüne alındığında, bu durum, Süryanicenin yok olma ihtimalini ortaya çıkarmıştır. Bu ihtimalin gerçekleşmesini ve Süryanicenin dil kırımına uğramasını önleyebilmek için, bir yandan Süryanilerin Lozan tarafından tanınan haklardan yararlanabilmeleri sağlanmalı, diğer yandan da Süryanilere yönelik olarak pozitif ayrımcı bir siyaset izlenmelidir.

Anahtar Kelimeler

Azınlıklar, Lozan Barış Antlaşması, Süryaniler, Süryanice, anadilinde eğitim

THE RIGHT TO EDUCATION IN SYRIAN MOTHER TONGUE: PROBLEMS AND SOLUTION PROPOSALS

Öz

In nationalist ideology, since the nation is often defined concerning the
“common language”, language has constituted one of the convenient tools used in the construction of national identity for nation-states. In this context nationstates, in general, have adopted a monolingual education system to create a common language and/or to ensure unity in language. With this method, it was aimed to create a community of citizens with feelings and loyalty. For the same purpose, the Turkish nation-state, founded on a multilingual and multicultural Ottoman remnant, adopted a monolingual education system and prohibited education in languages other than Turkish, the common language of the Turkish ethnicity. The only exception to this is the right to education in the mother tongue foreseen for non-Muslim citizens by the Lausanne Peace Treaty. However, although “non-Muslim Turkish citizens” are mentioned as the subjects of the right in the text of the Treaty, in practice-contrary to the law- only Greeks, Armenians and Jews have benefited from this right. Thus, Assyrians, one of the ancient communities of Anatolia, were excluded from this right and after the closure of their last school in 1928, they could not benefit from the right to education in the mother tongue recognized by Lausanne. Considering the key role education has undertaken in the transmission of language from generation to generation, this has raised the possibility of the extinction of Syriac. To prevent the realization of this possibility and the language of the Syriac from being persecuted, it should be ensured that Assyrians benefit from the rights recognized by Lausanne on the one hand, and a positive discriminatory policy towards Assyrians on the other hand.

Anahtar Kelimeler

Minorities, The Treaty of Lausanne, Assyrians, Syriac, mother tongue education

Kaynakça

• AGİT, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı. “Ulusal Azınlıkların Eğitim Haklarına İlişkin Lahey Tavsiyeleri”. Erişim 24 Ocak 2021. https://www.osce.org/files/f/documents/8/5/32200.pdf
• Aksan, Doğan. Her Yönüyle Dil: Ana Çizgileriyle Dil Bilim. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2015.
• Akyüz, Gabriyel. Kırklar Kilisesi. Mardin: Artuklu Yayınları, 2019.
• Atalay, Talip. “Günümüz Süryani Kilise ve Manastırlarında Din Eğitimi”. Dini Araştırmalar Dergisi 8/23 (Haziran 2005), 39-68.
• Ayhan Ceyhan, Müge-Koçbaş, Dilara. Çiftdillilik ve Eğitim. ERG, 2009. http://www.egitimreformugirisimi.org/wpcontent/uploads/2017/03/ERG_Ciftdillilik-ve-Egitim.pdf
• Balçık, M. Berk. “Milliyetçilik ve Dil Politikaları”. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt 4: Milliyetçilik. İstanbul: İletişim Yayınları, 2008.
• Bali, Rıfat. Cumhuriyet Yıllarında Türkiye Yahudileri-Bir Türkleştirme Serüveni (1923-1945). İstanbul: İletişim Yayınları, 2017.
• Coşkun, Vahap vd. Dil Yarası- Türkiye’de Eğitimde Anadilinin Kullanılmaması Sorunu ve Kürt Öğrencilerin Deneyimleri. Diyarbakır: DİSA Yayınları, 2010.
• Coşkun, Vahap.Ulus Devletin Dönüşümü ve Meşruluk Sorunu. Ankara: Liberte Yayınları, 2009.
• Crystal, David. Dillerin Katli. çev. Gökhan Cansız. İstanbul: Profil Yayıncılık, 2015.
• Çağlayan, Ercan. “Cumhuriyet Döneminde Diyarbakır’da Eğitim (1923-1950)”. Tarih Okulu Dergisi 19 (Eylül 2014), 625-646.
• Erdem, Fazıl Hüsnü “Kürt Meselesinin Çözümümde Anadilin Eğitimde Kullanılmasını Konuşmak”. Liberal Düşünce Dergisi 63 (Haziran 2011), 141-152.
• Erdoğan, Mustafa. “Milliyetçilik İdeolojisine Dair”. Liberal Düşünce 15 (Yaz 1999), 89-98.
• Eryılmaz, Bilal. Osmanlı Devletinde Gayrimüslim Tebaanın Yönetimi. İstanbul: Risale Yayınları, 1990.
• Hasanpur, Emir. Kürt Diliyle İlgili Devlet Politikaları ve Dil Hakları. çev. Cemil Gündoğan. İstanbul: Avesta Yayınları, 1997.
• İnceoğlu, Sibel. “Eğitimde Anadilin Yeri: Uluslararası Belgeler ve Yeni Anayasa”. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 19/2 (Aralık 2013), 151-163.
• Kahraman, Nihan. “Anadilde Eğitim”. Agos (12.02.2013). http://www.agos.com.tr/tr/yazi/8926/anadilde-egitim-nilhan-kahraman
• Kaya, İlhan-Aydın, Hasan. Çoğulculuk, Çokkültürlü ve Çokdilli Eğitim. Ankara: Anı Yayıncılık, 2014.
• Kaya, İlhan-Aydın, Hasan. Türkiye’de Anadilde Eğitim Sorunu: Zorluklar, Deneyimler ve İki Dilli Eğitim Modeli. UKAM, 2013. https://www.academia.edu/5840399/Kaya_%C4%B0lhan_and_A yd%C4%B1n_Hasan_2013_T%C3%BCrkiyede_Anadilde_E%C 4%9Fitim_Sorunu_Zorluklar_Deneyimler_ve_%C4%B0ki_Dilli _E%C4%9Fitim_Modeli_%C3%96nerileri_UKAM_%C4%B0stanbul
• Kaya, Nurcan. Bir Eşitlik Arayışı: Türkiye’de Azınlıklar. MRG, 2007. https://minorityrights.org/wp-content/uploads/old-site-downloads/download-738-.pdf
• Kaya, Nurcan. Geçmişten Günümüze Azınlık Okulları: Sorunlar ve Çözüm Önerileri Cilt 2. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları, 2013.
• Kaya, Nurcan. Unutmak mı Asimilasyon mu? Türkiye’nin Eğitim Sisteminde Azınlıklar. MRG, 2009. https://minorityrights.org/wp-content/uploads/2015/07/MRG_Rep_TurkeyMinEd_TURK_200 9.pdf
• Koçak, Mustafa. Çok-Kültürlülük Açısından Dil Hakları. Ankara: Liberte Yayınları, 2013.
• Kurban, Dilek. “Azınlık Hakları: Uluslararası Standartlar, AB ve Türkiye”. Demokrasi Platformu 1 (Kış 2005), 207-229.
• May, Stephen. “Language Policy and Minority Rights”. An Introduction to Language Policy: Theory and Method. ed. Thomas Ricento. Oxford: Blackwell Publishing, 2006.
• Oran, Baskın. Etnik ve Dinsel Azınlıklar-Tarih, Teori, Hukuk, Türkiye. İstanbul: Literatür Yayınları, 2018.
• Öztemiz, Mutay. Süryaniler. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2012.
• Tahincioğlu, Yakup. Süryaniler. İstanbul: Butik Yayıncılık, 2011.
• Tahmazoğlu Üzeltürk, Sultan. “Dil Özgürlüğü”. Kocaeli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 2 (1998-1999), 557–585.
• Tigris, Amed. Anadili Eğitimi ve Birden Fazla Resmi Dil. Stockholm: Apec Yayınları, 2009.
• Tilly, Charles. Avrupa’da Devrimler 1492-1992. çev. Özden Arıkan. İstanbul: Yeni Binyıl Yayınları, 2001.
• (UNESCO), United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization. The Use of Vernacular Languages in Education. Paris: 1953. Erişim 1 Şubat 2021. https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000002897
• Wallerstein, Immanuel. Liberalizmden Sonra. çev. Erol Öz. İstanbul: Metis Yayınları, 2012.
• Yıldız, Ahmet. Ne Mutlu Türküm Diyebilene: Türk Ulusal Kimliğinin Etno-Sküler Sınırları, 1919-1938. İstanbul: İletişim Yayınları, 2004.
• http://www.aljazeera.com.tr/blog/yasak-dilin-gizli-kursu-suryanilerin-90-yillik-dil-savasi Erişim 2 Mart 2021.
• http://www.artuklu.edu.tr/tr/suryani-dili-ve-edebiyati/bolum-hakkinda Erişim 21 Kasım 2020.
• http://www.artuklu.edu.tr/yasayan-diller-enstitusu/suryani-dili-ve-kulturu Erişim 6 Aralık 2020.
• http://bianet.org/bianet/bilim/112702-unesco-turkiye-de-15-dil-tehlikede Erişim 10 Şubat 2021.
• http://www.deyrulzafaran.org/turkce/detay.asp?id=246&kategori=HABERLER Erişim 9 Kasım 2020.
• http://www.meb.gov.tr/belirligunler/10kasim/inkilaplari/egitim/tevhidi_tedrisat.htm Erişim 12 Kasım 2020.
• http://www.suryaniler.com/konuk-yazarlar.asp?id=398 Erişim 11 Şubat 2020.