HUKUK MUHAKEMELERİ KANUNUNA GÖRE TAHKİMİN DEĞERLENDİRİLMESİ (HMK m. 407-444)

Yıl 2022, Cilt: 27 Sayı: 46, 251 - 294, 30.06.2022

Derya Buluttekin

Öz

Tahkim, insanların belli yasa ve ahlak kuralları etrafında örgütlenerek yaşamayı kabul ettiği yıllardan beri uygulanan bir uyuşmazlık çözüm yöntemidir. Yargı faaliyeti esas olarak devlet tarafından kurulan bağımsız mahkemelerce yerine getirilir; ancak özel hukuk alanındaki tahkime elverişli uyuşmazlıkların bağımsız ve tarafsız hakem/hakemler aracılığıyla tahkim yoluyla çözüme kavuşturulmasına imkân tanınmıştır. Tahkim, ulusal ve uluslararası hukuki uyuşmazlıklarda başvurulabilecek bir çözüm yolu olarak düzenlenmiştir. Hukukumuzda ulusal tahkim (iç tahkim), Hukuk Muhakemeleri Kanununda düzenlenmiştir. İç tahkim yargılaması esas itibariyle hızlı, basit ve güvenilir bir uyuşmazlık çözüm yöntemidir. Zira kanunda belirli sınırlamalar bulunmakla birlikte, tarafların iradeleriyle serbestçe tasarrufta bulunabildiği konularla ilgili uyuşmazlıklarda tahkim yoluna başvurabilemeleri mümkündür. Hatta tarafların hakemi serbestçe belirleme imkanına da sahiptirler. Ancak tahkim yargılaması, mevcut hukuk kuralları çerçevesinde yapılır. Tahkim yargılaması soncunda verilen kararların taraflar bakımından en önemli sonucu, hakemler tarafından verilen kararların maddi anlamda kesin hüküm etkisine sahip ve bağlayıcı olmasıdır. Taraflar arasındaki uyuşmazlık hakkında hakem/hakemler tarafından nihai karar verilmesiyle birlikte karar icra edilebilir hale gelir, bu kararın kesinleşmesi aranmaz. Her ne kadar kanunda açık bir düzenleme bulunmasa da tahkim sonucunda verilen kararların gerekçeli olarak yazılması gerekir. Aksi takdirde, yargılamanın temel ilkelerinden olan hukuki dinlenilme hakkı ihlal edilmiş olacaktır. Dolayısıyla gerekçesiz olarak verilen tahkim kararı, iptal davasına konu edilebilmelidir.

Anahtar Kelimeler

Tahkim, iç tahkim, tahkime elverişlilik, tahkim yargılaması, tahkim kararları

EVALUATION OF THE ARBITRATION IN ACCORDANCE WITH THE TURKISH CODE OF CIVIL PROCEDURE (CCP Art. 407-444)

Öz

Arbitration is a dispute resolution method that has been used since years when people accepted to live by organizing around certain laws and moral rules. Judicial process is mainly carried out by independent courts established by the state; however, disputes eligible for arbitration in the field of private law are allowed to be resolved through arbitration through independent and impartial arbitrators/arbitrators. Arbitration is regulated as a solution that can be resorted to in national and international legal disputes. In Turkish law, national arbitration (internal arbitration) is regulated in the Code of Civil Procedure. Internal arbitration is essentially a fast, simple and reliable method of dispute resolution. Because, although there are certain limitations in the law, it is possible for the parties to resort to arbitration in disputes related to the issues that they can freely dispose of at will. In fact, the parties have the opportunity to freely determine the arbitrator. However, arbitration proceedings are conducted within the framework of existing legal rules. The most important consequence for the parties of the decisions rendered as a result of the arbitration proceedings is that the decisions rendered by the arbitrators have the effect of definitive judgment and binding. With the final decision of the arbitrator/arbitrators regarding the dispute between the parties, the decision becomes enforceable, it not need to be definiteness. Although there is no clear regulation in the law, the decisions made as a result of the arbitration must be written with reasons. Otherwise, the right to be heard, which is one of the basic principles of the proceedings, will be violated. Therefore, the arbitral decision rendered without reasons should be subject to an action for annulment.

Anahtar Kelimeler

Arbitration, national arbitration, arbitrability, arbitration proceedings, arbitration decisions

Kaynakça

• AKINCI, Ziya: Milletlerarası Ticari Hakem Kararları ve Tenfizi, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Ankara 1994.
• ALANGOYA, Yavuz, YILDIRIM, Kamil ve DEREN YILDIRIM, Nevhis: Medeni Usul Hukuku Esasları, 7. Baskı, Beta Yayıncılık, İstanbul 2011.
• ALANGOYA, Yavuz: Medenî Usul Hukukumuzda Tahkimin Niteliği ve Denetlenmesi, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, İstanbul 1973.
• ARSLAN Ramazan, YILMAZ, Ejder, TAŞPINAR AYVAZ, Sema ve HANAĞASI, Emel: Medenî Usul Hukuku, 7. Baskı, Yetkin Basım Yayım ve Dağıtım, Ankara, Ekim 2021.
• ATALI, Murat, ERMENEK, İbrahim ve ERDOĞAN, Ersin: Medenî Usûl Hukuku, Yetkin Basım Yayım ve Dağıtım, 4. Baskı, Ankara, Ekim 2021.
• BARAN ÇELİK, Neşe: İstanbul Tahkim Merkezi Tahkim Kuralları Uyarınca Tahkim Yargılaması, Hukukta Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yolları (Ed: Tahir Muratoğlu ve M.Burak Buluttekin), Ankara: Seçkin Yayınları, 2018, s. 81-97.
• BUDAK, Ali Cem: Tüketici Hakem Heyetleri, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 16, Özel Sayı: Prof. Dr. Hakan Pekcanıtez’e Armağan, Cilt: I, Yıl: 2015, s. 77-103.
• BUDAK, Ali Cem ve KARAASLAN, Varol: Medenî Usul Hukuku, Filiz Kitabevi, 5. Bası, İstanbul, Eylül 2021.
• DAYINLARLI, Kemal: HUMK’ta Düzenlenen İç Tahkim, Dayınlarlı Hukuk Yayınları, Ankara 1997.
• DEREN YILDIRIM, Nevhis: Tahkim ve Objektif Açıdan Tahkime Elverişlilik (Tahkime Elverişlilik), Alkım Yayınları, Prof. Dr. Yavuz Alangoya İçin Armağan, Yıl: 2007, s. 47- 61.
• DEREN YILDIRIM, Nevhis: Tahkimin Olumlu ve Olumsuz Yönleri, Ankara Barosu Dergisi, Sayı: 4, Yıl: 2002, s. 37- 44.
• DIRENİSA Efe: Hukuk Muhakemeleri Kanunu Çerçevesinde Tahkimde Hakem Kararlarının Gerekçesi Üzerine Düşünceler, Legal Hukuk Dergisi, Cilt: 20, Sayı: 233, Yıl: 2022, s. 1549-1602.
• EKŞİ, Nuray: Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda Tahkim, Beta Yayıncılık, İstanbul 2013.
• ERKAN, Mustafa: Tahkim Şartının Ayrılabilirliği Prensibinin Asıl Sözleşmenin Yokluğu Durumunda Değerlendirilmesi, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. XVII, S. 1-2, Yıl: 2013, s. 535-562.
• ERTEKİN, Erol ve KARATAŞ, İzzet: Uygulamada İhtiyarî Tahkim ve Yabancı Hakem Kararlarının Tenfizi Tanınması, Yetkin Yayınları, Ankara 1997.
• FOUCHARD Philippe, GAILLARD Emmanuel ve GOLDMAN, Bertthold: On International Commercial Arbitration, Kluwer Law International, London-Boston 1999.
• GEHRI, Myriam A. ve KRAMER Michael: ZPO Kommentar, Schweizerische Zivilprozessordnung, Orell Füssli Verlag AG, Zürich, 2010 (Gehri/Kramer ZPO Kommentar-Bearbeiter/in, Art. …, Kn. …, s. …).
• GENÇCAN, Ömer Uğur: 6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu Yorumu, 11. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara 2013.
• GÖRGÜN, L. Şanal: Medenî Usûl Hukuku, 3. Bası, Yetkin Yayınları, Ankara 2014.
• GÖRGÜN, Şanal, BÖRÜ, Levent ve KODAKOĞLU, Mehmet: Medenî Usûl Hukuku, Yetkin Basım Yayım ve Dağıtım, 10. Baskı, Ankara Ekim 2021.
• KARADAŞ, İzzet: 6100 Sayılı HMK’nda Düzenlenen Ulusal (İç) Tahkim, Adalet Yayınevi, Ankara 2013.
• KONURALP, Cengiz Serhat: Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yolları: Tahkim, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Özel Hukuk Anabilim Dalı Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 2011.
• KORAL, Rabi: Hakemliğin Hukuki Mahiyetinin Tayininde Kullanılan Kriterler ve Bir Seminerin Bıraktığı İzlenimler, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Cilt: XLVIII- XLIX, Yıl: 1983, s. 75- 98.
• KURU, Baki: Hukuk Muhakemeleri Kanun Tasarısı Hakkında Genel Değerlendirme, Türkiye Barolar Birliği Yayınları, Medeni Usul ve İcra-İflas Hukukçuları Toplantısı V, Hukuk Muhakemeleri Kanunu Tasarısı Değerlendirilmesi, 8-9 Eylül 2006, Ankara, s. 58-85.
• KURU, Baki ve AYDIN, Burak: İstinaf Sistemine Göre Yazılmış Medenî Usul Hukuku Ders Kitabı, Yetkin Basım Yayım ve Dağıtım, Ankara, Ocak 2021.
• MARSHALL, Enid A.: Gill: The Law of Arbitration, 3th Edition, Sweet & Maxwell, London 1983.
• MERİÇ, Nedim: Medeni Yargılama Hukukunda Tasarruf İlkesi, Yetkin Yayınları, Ankara 2011.
• OBERHAMMER, Paul, DOMEJ, Tanja ve HAAS, Ulrich, Kurzkommentar ZPO Schweizerische Zivilprozessordnung, Helbing Lichtenhahn Verlag, 2. Auflage, Zürich, 2013. (KUKO ZPO-Bearbeiter/in, Art. …, N. …).
• ÖZBAY, İbrahim ve KORUCU, Yavuz: Hukuk Muhakemeleri Kanunu Çerçevesinde Tahkim, Adalet Yayınevi, Ankara 2016.
• ÖZBAY, İbrahim: Hakem Kararlarında Gerekçe, Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, Cilt: 21, Sayı: Sayı 2’den Ayrı Bası, Yıl: 2001, s. 299-322.
• ÖZBAY, İbrahim: Yargıtay’ın Son Kararları Işığında Hakem Kararlarına Karşı Açılacak İptal Davasına İlişkin HMK m. 439 Hükmünün Zaman Bakımından Uygulanması (İptal Davası), Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 16, Özel Sayı: Prof. Dr. Hakan PEKCANITEZ’e Armağan, Yıl: 2015, s. 779-811.
• ÖZBEK, Mustafa Serdar: Tahkim İlk İtirazı Üzerine Tahkim Sözleşmesi Üzerinde Yapılan Mahkeme Denetimi, Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl: 2019, Sayı:2, s. 179-253.
• PEKCANITEZ, Hakan, ATALAY, Oğuz ve ÖZEKES, Muhammet: Medenî Usûl Hukuku Ders Kitabı, On İki Levha Yayıncılık, 9. Bası, İstanbul, Eylül 2021.
• PEKCANITEZ, Hakan, ÖZEKES, Muhammet, AKKAN, Mine ve TAŞ KORKMAZ, Hülya: Medeni Usul Hukuku (Pekcanıtez Usul), 15. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2017.
• PEKCANITEZ, Hakan: Hukuk Muhakemeleri Kanun Tasarısı’nın Tanıtımı, Türkiye Barolar Birliği Yayınları, Medeni Usul ve İcra-İflas Hukukçuları Toplantısı V, Hukuk Muhakemeleri Kanunu Tasarısı Değerlendirilmesi, 8-9 Eylül 2006, Ankara, s. 3-31.
• PEKCANITEZ, Hakan: Hukuki Dinlenilme Hakkı, Prof. Dr. Seyfullah Edis’e Armağan, Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları, Yıl: 2000, s. 753-791.
• PEKCANITEZ, Hakan: Medeni Yargıda Adil Yargılanma, İzmir Barosu Dergisi, Nisan S. 2, Yıl: 1997, s. 35-55.
• REYHANİ YÜKSEL, Sera: Tahkim Tarafları ve Hakem Arasında Yapılan Hakemlik Sözleşmesinin Maddi Hukuk Açısından Değerlendirilmesi, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, C. 22, Özel Sayı: Prof. Dr. Cevdet YAVUZ’a Armağan, Yıl: 2016, s. 2435-2452.
• SARISÖZEN, M. Serhat: Medeni Usul Hukukunda Hakem Yargılaması, Kazancı Kitap Yayınları, İstanbul 2005.
• SUTTER-SOMM, Thomas, HASENBÖHLER Franz ve LEUENBERGER, Christoph (Herausgeber), Kommentar zur Schweizerischen Zivilprozessordnung (ZPO), Zürich-Basel-Genf: Schulthess Juristische Medien AG, 2010 (Bearbeiter/in, in: Sutter-Somm/Hasenböhler/Leueoberger, ZPO Komm., Art. ..., N. ..., s. …).
• ŞANLI, Cemal: Milletlerarası Ticarî Tahkimde Esasa Uygulanacak Hukuk, Ankara Üniversitesi Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara 1986.
• TANRIVER, Süha: Kamu Hizmeti İmtiyaz Sözleşmeleri ve Tahkim, Makalelerim I (1985-2005), Asil Yayın Dağıtım, Ankara 2005, s. 125-151.
• TÜRKOĞLU, Mehmet Selçuk: Milletlerarası Tahkim Kanunu ve UNCITRAL Tahkim Kuralları Çerçevesinde Ad Hoc Tahkim Usulü, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Özel Hukuk Anabilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2011.
• YEĞENGİL, Rasih: Tahkim (L’Arbitrage), Cezaevi Matbaası, İstanbul 1974.
• YEŞİLOVA, Bilgehan: Tahkime Uygulanacak Hukuk (Lex Arbitri), Teorik Temelleri ve Düşündürdükleri, Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 4, Sayı: 1, Yıl: 2007, s. 262-349.
• YILMAZ, Ejder: Hukuk Sözlüğü, 4. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara 2012.
• YILMAZ, Ejder: Tahkimde İtirazın İptali Davası ve Tahkime Elverişlilik Kuralı, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 16, Özel Sayı: Prof. Dr. Hakan Pekcanıtez’e Armağan-Cilt: III, Yıl: 2015, s. 531-554.
• Kararara, https://kararara.com. .
• Kazancı Hukuk Otomasyon, www.kazanci.com. .
• Lexpera Hukuk Bilgi Sistemi, www.lexpera.com.tr .