YARGININ SİYASALLAŞMASI: KAVRAMSAL BİR ÇERÇEVE

Yıl 2022, Cilt: 27 Sayı: 47, 563 - 593, 31.12.2022

Rıza Adıgüzel

Öz

Modern insan hakları doktrininin temelinde hukuk devleti anlayışı yer almaktadır. Hukuk devletinin en önemli unsurlarından biri de, kuvvetler ayrılığının bir uzantısı olarak, bağımsız ve tarafsız yargıdır. Kuvvetler ayrılığı ilkesinin dönüşüme uğramasıyla birlikte yasama ile yürütme erkleri arasındaki ayrım belirsiz bir hale gelmiştir. Yasama erkinin, seçim sistemlerinin de etkisiyle, yürütme erki içinde erimesi yargı erkinin iktidarın sınırlandırılmasındaki rolünü ve önemini arttırmıştır. Bu durum aynı zamanda yargının bağımsızlığı ve tarafsızlığı üzerindeki siyasal baskıyı da arttırmaktadır. Bu baskının çeşitli boyutları olmakla beraber yasama organındaki hâkimiyeti ve yargı organları üzerindeki yetkileri düşünüldüğünde en büyük baskı yürütme erkinden gelmektedir. Yargı erki üzerindeki bu baskılar meşruiyetini siyasi iktidarı insan hakları lehine sınırlandırmaktan alan hukuk devleti anlayışını tehdit etmektedir. Yargının siyasallaşmasının tek nedeni yargı erki üzerinde yürütme erkinin sahip olduğu yetkiler değildir elbette. Siyasallaşma kimi zaman da doğrudan yargı erkinin kendisinden kaynaklanmaktadır. Bu nedenle yargının siyasallaşmasının çok boyutlu bir olgu olduğunu söylemek gerekir. Bu çalışmanın amacı yargının siyasallaşmasıyla ilgili kavramsal bir çerçeve sunmaktır. Bu kapsamda yargının siyasallaşması olgusu “siyasal kültür”, “yargının bağımsızlığı ve tarafsızlığı” ve “yargısal aktivizm” başlıkları altında incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Yargının siyasallaşması, hukuk devleti, kuvvetler ayrılığı, yargının bağımsızlığı ve tarafsızlığı, yargısal aktivizm

POLITICIZATION OF THE JUDICIARY: A CONCEPTUAL FRAMEWORK

Öz

Modern human rights doctrine based on concept of the rule of law . One of the most important elements of the rule of law is independence and impartiality of the judiciary as an extention of the seperation of powers. With the transformation of the principle of seperation of powers, the distinction between the legislature and executive is became unclear. The dissolition of legislature within the executive with the effect of electoral systems, has increased the role and importance of the judiciary on limitation on power. This situation has also increased the political pressure on the independence and impartiality of the judiciary. Though there are various dimensions of this pressure, in terms of dominance in the legislature and its power over the judiciary, the greatest pressure comes from the executive. These pressures on the judiciary threaten the rule of law, which derives its legitimacy from limiting political power in favor of human rights. Of course, the only reason for the politicization of the judiciary is not the powers of the executive over the judiciary. Politicalization sometimes arises directy from the judiciary itself Therefore, it should be said that the politicization of the judiciary is a multidimensional phenomenon. The purpose of this study is to present a conceptual framework for the politicization of the judiciary. In this context the phenomenon of politicization of the judiciary will be examined under the headings of “political culture”, “indipendence amd impartiality of the judiciary” and “judicial activism”.

Anahtar Kelimeler

Politicization of the judiciary, rule of law, seperation of powers, ındependence and impartiality of the judiciary, judicial activism

Kaynakça

• ALGAN, Bülent, Muhalefet Hakkı ve Türkiye’deki Görünümü, Adalet Yayınları, 2015, Ankara.
• BARAK, Aharon, The Judge in a Democracy, Princeton University Press, 2006, Princeton, New Jersey.
• CAN, Osman, “Yargı ve Demokratik Meşruiyet”, Türkiye’de Yargı Bağımsızlığı ve Yargıda Örgütlenme içinde, YARSAV Yayınları, 2008, Ankara.
• ÇALIŞIR, Kurtuluş Tayanç, Teoride ve Pratikte Yargı Bağımsızlığı, Adalet Yayınları, 2012, Ankara.
• DURSUN, Hasan, Nasıl Bir Yargı Reformu, Adalet Yayınları, 2009, Ankara.
• ERDOĞAN, Mustafa, Özgürlük Perspektifinden Hukuk ve Demokrasi, Kesit Yayınları, 2013, İstanbul.
• FALLON, Richard, “Hukuk Devleti”, Adalet ve Hukuk Devleti Uluslararası Sempozyumu içinde, Adalet Yayınları, 2014, Ankara.
• FENDOĞLU, Hasan Tahsin, Yargının Bağımsızlığı ve Tarafsızlığı, Yetkin Yayınları, 2010, Ankara.
• GIEGERICH, Thomas, “Yargı Bağımsızlığı-Kavramsal Çerçeve, Tarihsel Gelişim, Tarafsızlıkla İlişkisi ve Türkiye Üzerine Gözlemler”, Yargının Bağımsızlığı, Tarafsızlığı ve Etkililiği Uluslararası Sempozyumu içinde, Türkiye Adalet Akademisi Yayınları, 2009, Ankara.
• GÖNENÇ, Levent, Siyasi İktidarın Denetlenmesi- Dengelenmesi ve Yargı, İkinci Baskı, Adalet Yayınları, 2015, Ankara.
• GÖZÜBÜYÜK, Şeref, Anayasa Hukuku, On Sekizinci Baskı, Turhan Kitabevi, 2011, Ankara.
• GÜLENER, Serdar, Türkiye’de Anayasa Yargısının Demokratik Meşruluğu, XII Levha Yayınları, 2012, İstanbul.
• HAKYEMEZ, Yusuf Şevki, Hukuk ve Siyaset Ekseninde Anayasa Mahkemesinin Yargısal Aktivizmi ve İnsan Hakları Anlayışı, Yetkin Yayınları, 2009, Ankara.
• HEYWOOD, Andrew, “Siyaset Nedir”, Siyaset, Edit. Buğra KALKAN, Çev. Bekir Berat ÖZİPEK, Liberte Yayınları, 2006, Ankara.
• İBA, Şeref, Anayasa ve Siyasal Kurumlar (100 Soruda), Turhan Kitabevi, 2006, Ankara.
• İNCEOĞLU, Sibel, Yargı Bağımsızlığı ve Yargıya Güven Endeksinde; Yargıcın Davranış İlkeleri, Beta Yayınları, 2008, İstanbul.
• İNCEOĞLU, Sibel, “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları ve Diğer Uluslararası Belgeler Işığında Mahkemelerin Bağımsızlığı ve Tarafsızlığı”, Yargının Bağımsızlığı, Tarafsızlığı ve Etkililiği Uluslararası Sempozyumu içinde, Türkiye Adalet Akademisi Yayınları, 2009, Ankara.
• KARAKAŞ, Işıl, “Bağımsız ve Etkin Yargı”, Adalet ve Hukuk Devleti Uluslararası Sempozyumu içinde, Adalet Yayınevi, 2014, Ankara.
• KOOPMANS, Tim, Counts and Political Instiututions: A Comparative View, Cambridge University Press, 2003, Cambridge.
• KORUCU, Serkan, Yargısal Aktivizm, Seçkin Yayıncılık, 2014, Ankara.
• KUNTER, Nurullah, YENİSEY, Feridun ve NUHOĞLU Ayşe, Muhakeme Hukuku Dalı Olarak Ceza Muhakemesi Hukuku, On Beşinci Baskı, Beta Yayınları, 2006, İstanbul.
• LİJPHART, Arend, Demokrasi Motifleri, Çev Güneş AYAS, Salyangoz Yayınları, 2006, İstanbul.
• LOCKE, John, Yönetim Üzerine İkinci İnceleme, Çev. Fahri BAKIRCI, İkinci Baskı, Ebabil Yayınları, 2012, Ankara.
• ÖZBUDUN, Ergun, “Türk Anayasa Mahkemesinin Yargısal Aktivizmi ve Siyasal Elitlerin Tepkisi”, AÜSBF Dergisi, Cilt: 62 Sayı: 3, 2007.
• ÖZBUDUN, Ergun, “Anayasa Yargısı ve Demokratik Meşruluk Sorunu”, Demokrasi ve Yargı içinde, Edit. Ozan ERGÜL, TBB Yayınları, 2005, Ankara.
• ÖZKORKUT, Nevin Ünal, “Yargı Bağımsızlığı Açısından Osmanlı’da ve Günümüz Türkiye’sinde Yargıya Genel Bir Bakış”, AÜHFD, Cilt: 57 Sayı: 1, 2008.
• PERETTI, Terri Jennings, “Does Judicial Independence Exist?, The Lessons of Social Science Research”, İn: Judicial İndependence At The Crossroads, An Interdisciplinary Approach, Edts: Stephen B. Burbank and Barry Friedman, Sage Publications, 2002, London.
• SAĞLAM, Fazıl, “Demokratik Hukuk Devletinde Yükselen Yıldız: Yargı”, Demokrasi ve Yargı içinde, Edit. Ozan ERGÜL, TBB Yayınları, 2005, Ankara.
• SANCAR Mithat, ATILGAN Eylem, “Adalet Biraz Es Geçiliyor”: Demokratikleşme Sürecinde Hâkim ve Savcılar, Tesev Yayınları, 2009, İstanbul.
• SANCAR, Mithat, “Anayasal Demokrasi: Demokrasinin Sınırı mı, Güvencesi mi?”, Demokrasi ve Yargı içinde, Edit. Ozan Ergül, TBB Yayınları, 2005, Ankara.
• SANCAR, Mithat, Devlet Aklı Kıskacında Hukuk Devleti, Altıncı Baskı, İletişim Yayınları, 2012, İstanbul.
• TURHAN, Mehmet, Anayasal Devlet, İkinci Baskı, Naturel Yayınları 2013, Ankara.
• UYGUN, Oktay, Demokrasi; Tarihsel, Siyasal ve Felsefi Boyutlar, XII Levha Yayınları, 2011, İstanbul.
• YANIK, Murat, Yargının Yönetimi ve Denetimi, DR Yayınları, 2014, İstanbul.
• YAVUZ, Bülent, Kuruluşu ve İşleyişi Açısından; Türkiye’de Yargı Bağımsızlığı ve Tarafsızlığı, Adalet Yayınları, 2012, Ankara.
• YÜKSEL, Saadet, “Türk Anayasa Hukukunda Hâkimlerin Bağımsızlığına Genel Bir Bakış”, İÜHFM, Cilt: LXX Sayı: 2, 2012.
• ZABUNOĞLU, Yahya Kazım, İdare Hukuku, II. Cilt, Yetkin Yayınları, 2012, Ankara.