TÜRK MEDENİ KANUNU VE ÖĞRETİDEKİ GÖRÜŞLER IŞIĞINDA BİRLİKTE VELAYET

Yıl 2022, Cilt: 27 Sayı: 47, 621 - 659, 31.12.2022

Filiz Yavuz İpekyüz Merve Polat

Öz

4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu’nun (TMK) 336/1. maddesi gereğince ana ve baba, evlilik birliği içerisinde velayet hakkına birlikte sahiptirler. Evlilik birliği içerisinde ana ve babadan her biri, velayet hakkını birbirinden bağımsız ve eşit bir şekilde kullanırlar; çocuk üzerindeki hak ve yükümlülükleri çocuğun üstün yararı doğrultusunda, birlikte yerine getirirler.
Evlilik birliği içerisinde ana ve babanın velayet hakkını birlikte kullanacağına ilişkin TMK’da net bir hüküm mevcut ise de, evliliğin boşanma ile sona ermesi halinde veya evlilik dışı ilişkilerde, müşterek çocuğun velayetinin ana ve baba tarafından birlikte kullanılacağına yönelik bir hüküm yer almamakta; var olan düzenlemeler de birlikte velayete imkân tanımamaktadır. Bu husus, son yıllarda öğretide gittikçe tartışmalı hale gelmiştir. Mehaz kanunumuz olan İsviçre Medeni Kanunu’nu da dahil olmak üzere birçok ülkenin medeni kanunu, evlilik birliğinin boşanma ile sona erdiği durumlar ile evlilik dışı ilişkilerde birlikte velayete imkân tanıması ve ayrıca Türkiye’nin taraf olduğu birçok milletlerarası antlaşmada yer alan hak ve ilkeler çerçevesinde birlikte velayetin evlilik birliği içerisinde olduğu gibi boşanma durumunda ve evlilik dışı ilişkide de mümkün olması, bu tartışmanın en önemli nedenlerindendir.
Çalışmamızda, mevcut kanuni düzenlemeler kapsamında Türk hukukunda boşanma durumunda ve evlilik dışı ilişkilerde birlikte velayetin mümkün olup olmadığı, öğretideki görüşler çerçevesinde değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Çocuk, velayet, ebeveyn, birlikte velayet, çocuğun üstün yararı

JOINT CUSTODY IN THE LIGHT OF TURKISH CIVIL CODE AND VIEWS IN THE DOCTRINE

Öz

In the Turkish Civil Code (TMK), according to article 336/1, the parents have the right of custody together in the union of marriage. In the union of marriage, each of the parents uses the right of custody independently and equally fulfilling their rights and obligations to the child together in line with the best interests of the child. Although there is a clear provision in the TMK that the mother and father will use the right of custody together in the union of marriage, there is no provision that the custody of the joint child will be used by the mother and father together in the case of divorce or extra-marital relations.
In addition to that, current regulations do not allow joint custody. This issue has become increasingly controversial in the doctrine in recent years. The civil code of many countries, including the Swiss Civil Code, which is our source code, allows joint custody in cases where the marriage union ends with divorce and in extra-marital relations. In the framework of the rights and principles contained in many international treaties to which Turkey is a party, joint custody is one of the most important rights in the civil codes. Therefore, this reality is the most significant reason for that longstanding discussion.
In our study, joint custody will be evaluated whether it is possible in case of divorce and extra-marital relations in Turkish law within the scope of current legal regulations and the doctrine.

Anahtar Kelimeler

Child, custody, parent, joint custody, best interests of the child

Kaynakça

• ABADAN UNAT, Nermin: Legal Problems Concerning Unnmarried Couples the Non- Married Couple and Society: Socio – Juridical Aspects of Cohabitation, Seha L. Meray’a Armağan, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi, C. 2, Ankara 1982, s. 805-829 (Kısaltma: Socio – Juridical Aspects of Cohabitation).
• ACABEY, Mehmet Beşir: Soybağı, Kurulması, Genel Olarak Sonuçları, Özellikle Evlilik Dışında Doğan Çocukların Mirasçılığı, Güncel Hukuk Yayınları, İzmir 2002 (Kısaltma: Soybağı, Kurulması).
• AKINTÜRK, Turgut/ATEŞ Derya: Türk Medeni Hukuku Aile Hukuku, Beta Yayınevi, İstanbul 2016 (Kısaltma: Aile Hukuku).
• AKYÜZ, Emine: Çocuk Hukuku, Pegem Akademi Yayıncılık, Ankara 2021.
• APAYDIN, Eylem: Ortak Hayata Son Verilmesi Sonrası Ortak Velayet Hususunda Yasal Düzenleme Gereği, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C.9, S.1, Yıl 2018, s. 445-476 (Kısaltma: Ortak Velayet Hususunda Yasal Düzenleme Gereği).
• ARKAN SERİM, Azra: Boşanma Halinde Ortak Velayet, Legal Hukuk Dergisi, C.14, S.167, Yıl 2016, s. 6075-6088.
• BAKTIR ÇETİNER, Selma: Velâyet Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara 2000.
• BAUSERMAN, Robert: Child adjustment in joint-custody versus sole-custody arrangements: A meta-analytic review. Journal of Family Psychology, 16(1), 2002, s. 91–102 (Kısaltma: Child adjustment in joint-custody versus sole-custody arrangements).
• BAYGIN, Cem: Soybağı Hukuku, On iki Levha Yayınları, İstanbul 2010
• BİNGÖL, Ediz: Boşanmış Çiftlerin Ortak Velayet Hakkının Türk ve İsviçre Hukukları Bakımından Karşılaştırılması, İstanbul Barosu Dergisi, Cilt 88, Sayı 2, Yıl 2014, s. 278-312 (Kısaltma: Ortak Velayet Hakkının Türk ve İsviçre Hukukları Bakımından Karşılaştırılması).
• BİRİNCİ UZUN, Tuba: Türk Medeni Kanunu’na Göre Velayetin Kullanılması ve Çocuğun Yüksek (Üstün) Yararı İlkesi Doğrultusunda Boşanmada ve Evlilik Dışı İlişkide Birlikte Velayet Modeli, Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 6, S 1, Yıl 2016, s. 135-166 (Kısaltma: Boşanmada ve Evlilik Dışı İlişkide Birlikte Velayet Modeli).
• BÖLÜKBAŞI, Özge: Birlikte Velayet ve Birlikte Velayet Kararlarının Tenfizi, Yayınlanmış Doktora Tezi, Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzincan 2020 (Kısaltma: Birlikte Velayet Kararlarının Tenfizi).
• DURAL, Mustafa/ ÖĞÜZ, Tufan/ GÜMÜŞ, Alper: Türk Özel Hukuku Cilt III Aile Hukuku, Filiz Kitabevi, İstanbul 2013 (Kısaltma: Aile Hukuku).
• DÖNMEZ, Ünsal /BARIN, Taylan: Boşanma Sonucunda Birlikte Velayetin Türk Hukukunda Uygulanabilirliği Sorunu, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Y.9, S.35, Yıl 2018, s. 175-210 (Kısaltma: Birlikte Velayetin Türk Hukukunda Uygulanabilirliği Sorunu).
• ERDEM, Mehmet: Aile Hukuku, Seçkin Yayıncılık, İstanbul 2018.
• ERLÜLE, Fulya: İsviçre Medeni Kanunu’nda Yapılan Değişiklikler Işığında Boşanmada Birlikte Velayet, “Yetkin Yayınları, Ankara 2019 (Kısaltma: Boşanmada Birlikte Velayet).
• FEYZİOĞLU, Feyzi Necmeddin: Aile Hukuku, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, İstanbul 1979.
• GENÇCAN, Ömer Uğur: Ortak Velayet, İzmir Barosu Bülten 8 Mart 2017 Özel Sayısı, Yıl 27, İzmir 2017, s. 24-30.
• GRASSINGER, Gülçin Elçin: Türk Medeni Kanunu’nda Yer Alan Velayet Hükümleri Kapsamında Küçüğün Kişi Varlığının Korunması İçin Alınacak Tedbirler, On İki levha Yayınları, İstanbul 2009 (Kısaltma: Küçüğün Kişi Varlığı İçin Alınacak Tedbirler).
• GÜRİZ, Adnan: Feminizm, Postmodernizm ve Hukuk, Phoenix Yayınevi, Ankara 2011.
• GÜVEN, Kudret: Türk Hukukunda Evliliğin Sona Ermesi Halinde ve Evlilik Dışı İlişkide Velayet Hakkının Geldiği Son Nokta: Ortak Velayet, Başkent Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.4, S. 1, Ocak 2018, s. 11-64 (Kısaltma: Velayet Hakkının Geldiği Son Nokta: Ortak Velayet).
• HATEMİ, Hüseyin/KALKAN OĞUZTÜRK, Burcu: Aile Hukuku, On iki Levha Yayıncılık, İstanbul 2016.
• İNCE, Nurten: Karşılaştırmalı Hukukta ve Türk Hukukunda Evlilik Birliğinin Boşanma İle Sona Ermesi Durumunda Birlikte Velayet, TAAD, Y 9, S 34, Yıl 2018, s. 189-229 (Kısaltma: Karşılaştırmalı Hukukta ve Türk Hukukunda Boşanma Durumunda Birlikte Velayet).
• KAHRAMAN, Süheyla: Türk Milletlerarası Aile Hukukunda Müşterek Velayet, Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2018 (Kısaltma: Müşterek Velayet).
• KARACA, Hilal: Velayetin Kapsamı ve Hükümleri, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2015.
• KİREMİTÇİ, Müge: Boşanma Sürecinde Müşterek Velayet ve Toplumsal Bakış Açısı, Yayınlanmış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Adli Tıp Enstitüsü, İstanbul 2014 (Kısaltma: Müşterek Velayet ve Toplumsal Bakış Açısı).
• KILIÇOĞLU, Ahmet: Aile Hukuku, Turhan Kitabevi, Ankara 2017.
• KIRCA, Çiğdem: Örtülü (Gizli) Boşluk ve Bu Boşluğun Doldurulması Yöntemi Olarak Amaca Uygun Sınırlama (Teleologsche Reductıon), Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.50, S.1, Yıl 2001, s. 91-110.
• KOÇHİSARLIOĞLU, Cengiz: Boşanmada Birlikte Velayet ve Yasanın Aşılması, Turhan Kitabevi, Ankara 2004.
• KOÇHİSARLIOĞLU, Cengiz, Aile Hukukuna İlişkin Tezlerimiz, Prof. Dr. Fırat Öztan’a Armağan, Turhan Kitabevi, C.1, Ankara 2010; s. 1329-1341.
• KURT, Leyla Müjde: Boşanma Durumunda Birlikte (Ortak) Velayet, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 9, S. 2, Yıl 2018, s. 157-185.
• LUBRANO LAVADERA, Anna/ CARAVELLİ Liliana / MALAGOLİ TOGLİATTİ Marisa: Joint Custody and Shared Parenting: Analysis of Practices in the Civil Court of Rome, s. 93-110 (Kısaltma: Joint Custody and Shared Parenting).
• OĞUZMAN Kemal/DURAL Mustafa: Aile Hukuku, Filiz Kitabevi, İstanbul 1998.
• ÖCAL APAYDIN, Bahar: İsviçre Medeni Kanunu’nun Velayete İlişkin Hükümlerinde Değişiklik Yapılması ve Ortak Velayetin Kural Olarak Benimsenmesi, Prof. Dr. Özer SELİÇİ’nin Anısına Armağan, Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 11, S. 145-146, s. 631-658 (Kısaltma: Ortak Velayetin Kural Olarak Benimsenmesi).
• ÖZDEMİR, Hayrünnisa/RUHİ Ahmet Cemal: Çocuk Hukuku, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2021.
• ÖZTAN, Bilge: Aile Hukuku, Turhan Kitabevi, Ankara 2015.
• ÖZTAN, Bilge: Türk Hukukunda Birlikte Velayet Sorunu, Prof. Dr. Tuğrul Ansay’a Armağan, Turhan Kitabevi, Ankara 2006, s. 251-260 (Kısaltma: Öztan, Birlikte Velayet Sorunu).
• ÖZTÜRK, Necla: Milletlerarası Özel Hukukta Aile Kurma Amaçlı Evlilik Benzeri Yaşam Modelleri, Adalet Yayınevi, İstanbul 2016 (Kısaltma: Evlilik Benzeri Yaşam Modelleri).
• RUHİ, Ahmet Cemal/RUHİ, Canan: Velayet Hukuku, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2017.
• RUHİ, Ahmet Cemal: Birlikte Velayet Kurumu ve Birlikte Velayete İlişkin Yabancı Mahkeme İlamlarının Tanınması ve Tenfizi, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2019.
• SAYAN KARAHAN, Ayşegül: Boşanma Sürecinde Ortak Ebeveynlik ve Ortak Velayete İlişkin bir Derleme, Uluslararası Toplum Araştırmaları Derneği, C.18, S.44, Yıl 11, s. 8500-8523 (Kısaltma: Ortak Velayete İlişkin bir Derleme).
• SERDAR, İlknur: Birlikte Velayet: Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.10, S.1, Yıl 2008, S. 155-197.
• SEROZAN, Rona: Çocuk Hukuku, Vedat Kitapçılık; İstanbul 2017.
• TEKİNAY, Selahattin: Türk Aile Hukuku, Beta Yayıncılık, İstanbul 1984.
• USTA, Sevgi: Velayet Hukuku, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2016.
• UZUN KAZMACI, Özge: Evlilik Dışında Velayetin Birlikte Kullanılması, Prof. Dr. Mustafa Dural Anısına Özel Sayı – III, Kadir Has Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C:6, S:1, İstanbul 2018, s. 171-186.
• YILDIRIM, Abdulkerim: Türk Aile Hukuku, Monopol Yayınları, Ankara 2018.
• İNTERNET KAYNAKLARI
• https://www.sinerjimevzuat.com.tr/kullaniciGiris.jsf?dswid=-2142#
• https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/22184.pdf
• https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/22184.pdf
• https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/8662.pdf
• https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2016/03/20160325-1.pdf
• http://ijfs.padovauniversitypress.it/system/files/papers/16_1_06.pdf
• https://www.izmirbarosu.org.tr/pdfdosya/8-mart-2017-ozel-bulten20173813332417.pdf
• https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/629324
• http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?query=BOOKMARK_DS-052176_QID_-752D2346_UID_-3F171EB0&layout=TIME,C,X,0;GEO,L,Y,0;INDIC_DE,L,Z,0;INDICATORS,C,Z,1;&zSelection=DS-052176INDICATORS,OBS_FLAG;DS-052176INDIC_DE,NMARPCT;&rankName1=INDICATORS_1_2_-1_2&rankName2=INDIC-DE_1_2_-1_2&rankName3=TIME_1_0_0_0&rankName4=GEO_1_2_0_1&sortC=ASC_-1_FIRST&rStp=&cStp=&rDCh=&cDCh=&rDM=true&cDM=true&footnes=false&empty=false&wai=false&time_mode=ROLLING&time_most_recent=true&lang=EN&cfo=%23%23%23%2C%23%23%23.%23%23%23.