AN EXAMINATION OF SUABILITY OF THE AFAD IN TERMS OF ITS ORGANIZATIONAL STRUCTURE AND LIABILITY

Yıl 2024, Cilt: 29 Sayı: 50, 187 - 225, 30.06.2024

Murathan Yardımcıoğlu

Öz

Disasters occur frequently in our country, and sometimes these disasters can cause great destruction, as in the example of the earthquakes of February 6, 2023. It is not possible for disaster victims to cope with the damages resulting from these destructions. Therefore, a holistic system is required to combat disasters. In this direction, the Disaster and Emergency Management Presidency (AFAD) was established in our country to ensure effective disaster response and coordination in disaster management. AFAD, which plays important roles in combating disasters, is included in the administrative organization of our country with the status of an institution affiliated with the Ministry of Interior. AFAD has many activities that it is responsible for carrying out in all stages of disaster management. AFAD will be liable if it fails to carry out these activities, carries them out poorly, or performs them late. However, in practice, it appears that the plaintiffs erroneously did not direct hostility towards AFAD or claimed that AFAD itself was not responsible. In addition, AFAD is also involved in the process of determining entitlement in the February 6, 2023 earthquakes. This task was given to AFAD by the temporary article 27 of the Law No. 7269 on Measures to be Taken and Assistance to be Provided Due to Disasters Affecting Public Life. Since AFAD has not previously been included in the regulations in our legislation regarding the determination of entitlement, differences have begun to emerge between the practice and the legislation. This situation causes problems as to whom the hostility will be directed, especially in cases related to entitlement. In this regard, in our study, an examination of the problems encountered in practice was carried out.

Anahtar Kelimeler

AFAD, disaster, disaster management, liability of the administration, entitlement

AFAD’IN TEŞKİLAT YAPISI VE SORUMLULUĞU BAKIMINDAN DAVA EDİLEBİLİRLİĞİNE DAİR BİR İNCELEME

Öz

Ülkemizde sıklıkla afetler meydana gelmekte olup, 6 Şubat 2023 depremleri örneğinde olduğu gibi bu afetler kimi zaman çok büyük yıkımlara neden olabilmektedir. Bu yıkımların sonucunda oluşan zararlarla afetzedelerin baş edebilmesi ise mümkün olamamaktadır. Bu yüzden afetlerle mücadele edebilmek için bütüncül bir sistem gerekmektedir. Bu doğrultuda ülkemizde afetle mücadelenin etkili olabilmesi, afet yönetiminde koordinasyonun sağlanabilmesi için Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) kurulmuştur. Afetlerle mücadelede önemli roller üstlenen AFAD, İçişleri Bakanlığına bağlı kuruluş statüsünde ülkemiz idari teşkilatında yer almaktadır. AFAD’ın afet yönetiminin tüm aşamalarında yürütmekle yükümlü olduğu birçok faaliyeti bulunmaktadır. Bu faaliyetleri yerine getiremediğinde, kötü yürüttüğünde ya da geç yerine getirdiğinde ise AFAD’ın sorumluluğu oluşacaktır. Ancak uygulamada hatalı olarak davacılar tarafından AFAD’a karşı husumetin yöneltilmediği veya AFAD’ın kendisinin sorumluluğunun olmadığını ileri sürdüğü görülmektedir. Ayrıca 6 Şubat 2023 depremlerinde hak sahipliğinin belirlenmesi süreciyle de AFAD ilgilenmektedir. Bu görev AFAD’a 7269 sayılı Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısiyle Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanunun geçici madde 27 hükmü ile verilmiştir. Hak sahipliğinin belirlenmesine ilişkin mevzuatımızdaki düzenlemelerde AFAD’a bu konuda daha önce yer verilmediğinden, uygulama ile mevzuat arasında farklılıklar oluşmaya başlamıştır. Bu durum ise özellikle hak sahipliğine ilişkin açılacak davalarda husumetin kime yöneltileceğine dair problemlere neden olmaktadır. Bu doğrultuda çalışmamızda uygulamada yaşanan sorunlara ilişkin bir inceleme yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

AFAD, afet, afet yönetimi, idarenin sorumluluğu, hak sahipliği

Kaynakça

• AFAD: 2022 Yılı Doğa Kaynaklı Olay İstatistikleri, https://www.afad.gov.tr/kurumlar/afad.gov.tr/e_Kutuphane/Istatistikler/2022-Yili-Doga-Kaynakli-Olay-Istatistikleri.pdf, (Erişim Tarihi: 26.12.2023).
• AFAD: 2023 Yılı Kurumsal Mali Durum ve Beklentiler Raporu, Temmuz 2023.
• AFAD, T.C. İstanbul Valiliği: İstanbul İl Afet ve Risk Azaltma Planı (İRAP), https://istanbul.afad.gov.tr/kurumlar/istanbul.afad/PDF-Dosyalar/irap_istanbul.pdf, (Erişim Tarihi: 10.03.2024).
• AKTEL, Mehmet: “5902 Sayılı Yasa ile Türkiye’de Afet Yönetiminde Oluşan Değişim”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S.27, 2010, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/55629, (Erişim Tarihi: 12.03.2024), s.1-9.
• AKYILMAZ, Bahtiyar: “Sosyal Risk İlkesi ve Uygulama Alanı”, GÜHFD, C.9, S.1-2, 2005, s.185-211.
• AKYILMAZ, Bahtiyar, Murat SEZGİNER, Cemil KAYA: Türk İdare Hukuku, 14. Baskı, Savaş, Ankara 2021.
• AKYILMAZ, Bahtiyar, Murat SEZGİNER, Cemil KAYA: Türk İdari Yargılama Hukuku, 5. Baskı, Savaş, Ankara 2021.
• ALKAN, Ömer Can, Ahmet YILDIZ: “İdare Hukuku Açısından Deprem”, Deprem Hukuku Başvuru Kitabı, Seçkin, Ankara 2023.
• ATAY, Ender Ethem: İdare Hukuku, 7. Baskı, Turhan, Ankara 2021.
• ATEŞ, Turan: Deprem Hukuku, 3. Baskı, Adalet, Ankara 2023.
• AYAYDIN, Dilhun: “Deprem Nedeniyle Ortaya Çıkan Zararlarda İdarenin Sorumluluğu’nun Özel Hukuk Sorumluluğu’ndan Ayrıştırılması”, Deprem Dolayısıyla Ortaya Çıkan Güncel Hukuki Sorunlar Sempozyumu, 30 Mayıs 2023, s.171-187.
• AZİMLİ ÇİLİNGİR, Gülcan: Türkiye’de Afet Yönetimi ve İdarenin Sorumluluğu, Adalet, Ankara 2023.
• BUCAKTEPE, Adil: “Depremden Dolayı İdarenin Sorumluluğu”, DÜHFD, C.17-18, S.26-27-28-29, 2012-2013, s.93-122.
• ÇAĞLAYAN, Ramazan: İdare Hukuku Dersleri, 9. Baskı, Adalet, Ankara 2021.
• ÇALIŞKAN, Suat, Emre Cem ÇALIŞKAN: Depremden Doğan Sorumluluk, Platon, İstanbul 2024.
• ÇINARLI, Serkan, Ezgi AVCIOĞLU AKSOY, Hüseyin BİLGİN, Mehpare ÇAPTUĞ DİLEK: Yargı Kararları Işığında Afetlerden Kaynaklanan İdari Davalar, Adalet, Ankara 2023.
• ÇOLAKOĞLU, Melike: İdari Yargı Kararları Kapsamında Deprem Nedeniyle İdarenin Kusur Sorumluluğu, Adalet, Ankara 2023.
• DURAN, Lütfi: İdare Hukuku Ders Notları, Fakülteler Matbaası, İstanbul 1982.
• EKİNCİ, Murat: “İdarenin Depremden Kaynaklanan Manevi Tazminat Sorumluluğu”, İdare Hukuku ve İdari Yargılama Uluslararası Sempozyumu ISALAJ 2023, 20-23 Temmuz 2023, s.195-198.
• ERSÖZ, A. Kürşat: “7269 Sayılı Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısiyle Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanun’un ve Bu Kanun Kapsamındaki Hak Sahipliği Kurumunun Türk İdare Hukuku Bakımından Değerlendirilmesi”, İnÜHFD, C.14, S.2, 2023, s.486-499.
• GÖZLER, Kemal: Mahalli İdareler Hukuku, Ekin, Bursa 2018.
• GÖZLER, Kemal, Gürsel KAPLAN: İdare Hukuku Dersleri, 23. Baskı, Ekin, Bursa 2021.
• GÖZÜBÜYÜK, Şeref, Turgut TAN: İdare Hukuku Cilt I Genel Esaslar, 14. Baskı, Turhan, Ankara 2021.
• GÜNDAY, Metin: İdare Hukuku, 10. Baskı, İmaj, Ankara 2015.
• GÜRER, Onur: “İdarenin Depremden Doğan Sorumluluğu ve 2023 Kahramanmaraş Depremi”, Depremin Özel Hukuk ve Kamu Hukuku Açılarından Değerlendirilmesi, 9 Mart 2023, s.97-118.
• HARRISON, Sara E., Peter A. JOHNSON: “Crowdsourcing the Disaster Management Cycle”, International Journal of Information Systems for Crisis Response and Management, C.8, S.4, 2016, s.17-40.
• HUGHEY, Erin P., Heather M. BELL: “A Model of Community Response: Institutional Structures and Effective Disaster Management”, Risk, Hazards & Crisis in Public Policy, C.3, S.2, 2012, s.1-17.
• IŞIKLAR, Celal: “Danıştay Kararlarında İdarenin Kusursuz Sorumluluğunu Kaldıran ve Azaltan Hâller”, YBHD, S.1, 2019, s.115-158.
• KALABALIK, Halil: İdare Hukuku Dersleri Cilt - I, 5. Baskı, Seçkin, Ankara 2019.
• KAPLAN, Gürsel: İdari Yargılama Hukuku, 8. Baskı, Ekin, Bursa 2022.
• KAYNAK, Özge: “İdari Yargıda Deprem Sonrası Hasar Tespit İşlemine Dayanan Hak Sahipliği Davaları”, İdare Hukuku ve İdari Yargılama Uluslararası Sempozyumu ISALAJ 2023, 20-23 Temmuz 2023, s.267-271.
• KOZANOĞLU, Gonca: “Doğal Afetlere İlişkin İdari Sorumluluğun Kendine Özgü Şartları”, İdare Hukuku ve İdari Yargılama Uluslararası Sempozyumu ISALAJ 2023, 20-23 Temmuz 2023, s.223-227.
• KUTLU, Meltem: “Deprem ve İdarenin Sorumluluğu”, Amme İdaresi Dergisi, C.32, S.4, 1999, s.15-27.
• MURATOĞLU, Tahir: Teşkilat, Planlama ve Uygulama Boyutlarıyla İmar Hukuku, 2. Baskı, Seçkin, Ankara 2021.
• OLORUNTOBA, Richard, Ramaswami SRIDHARAN, Graydon DAVISON: “A Proposed Framework of Key Activities and Processes in The Preparedness and Recovery Phases of Disaster Management”, Disasters, C.42, S.3, 2018, s.541-570.
• ONAR, Sıddık Sami: İdare Hukukunun Umumî Esasları III. Cilt, 3. Baskı, İsmail Akgün Matbaası, İstanbul 1966.
• SANCAKDAR, Oğuz: “Deprem Zararlarının Azaltılmasında Mülkiyet Hakkını İlgilendiren Olası Dönüşümler, İmar ve İdare Hukuku Yönüyle Değerlendirmeler”, Fasikül, S.28, 2012, s.6-38.
• SANCAKDAR, Oğuz, Lale Burcu ÖNÜT, Eser US DOĞAN, Mine KASAPOĞLU TURHAN, Serkan SEYHAN: İdare Hukuku Teorik Çalışma Kitabı, 10. Baskı, Seçkin, Ankara 2021.
• SEZER, Özcan, Şevin TOZBEY: “Türkiye’de Afet Yönetiminin Merkezi ve Yerel Düzeyde Örgütlenmesi Üzerine Bir Değerlendirme”, İSMUS, C.8, S.1, 2023, s.79-102.
• TAHTALI, Murat Buğra: Merkezi ve Yerinden Yönetimlerin Deprem Afeti Riskine Karşı Yapı Denetim ve Kentsel Dönüşümdeki Yükümlülükleri, Adalet, Ankara 2023.
• TAN, Turgut, Bahar BAYAZIT: İdare Hukuku, 10. Baskı, Turhan, Ankara 2021. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı: 2023 Kahramanmaraş ve Hatay Depremleri Raporu, https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2023/03/2023-Kahramanmaras-ve-Hatay-Depremleri-Raporu.pdf, (Erişim Tarihi: 26.12.2023).
• ULUSOY, Ali D.: “Depremden Dolayı Devlet Kurumlarının Mali Sorumluluğu”, T24, 22.02.2023, https://t24.com.tr/yazarlar/ali-d-ulusoy/depremden-dolayi-devlet-kurumlarinin-mali-sorumlulugu,38818, (Erişim Tarihi: 26.03.2024).
• ULUSOY, Ali D.: Yeni Türk İdare Hukuku, 4. Baskı, Yetkin, Ankara 2021.
• US DOĞAN, Eser: “Bütünleşik Afet Yönetimi Sisteminde İdarenin Afet Sonrası Görevleri ve Güncel Sorunlar”, Deprem Dolayısıyla Ortaya Çıkan Güncel Hukuki Sorunlar Sempozyumu, 30 Mayıs 2023, s.113-135.
• YAŞAR ŞATIROĞLU, Pınar: “Doğal Afetlerde Hak Sahipliği Kavramının Danıştay Kararları Işığında Açıklanması ve İdarenin Kusur Sorumluluğu Açısından Kavramın Değerlendirilmesi”, ABD, C.81, Deprem Özel Sayısı-I (Kamu Hukuku), 2023, s.241-267.
• YENİCE, Kâzım, Yüksel ESİN: Açıklamalı-İçtihatlı-Notlu İdari Yargılama Usulü, Arısan Matbaacılık ve Ambalaj Sanayii, Ankara 1983.
• YILDIRIM, Ramazan, Serkan ÇINARLI: Türk İdare Hukuku Dersleri Cilt: I, 7. Baskı, Adalet, Ankara 2021.
• YILDIRIM, Turan: “Danıştay Kararlarında Mücbir Sebep Kavramı”, Prof. Dr. Ferit Hakan Baykal Armağanı, MÜHF-HAD, C.25, S.2, 2019, s.1520-1538.
• YILDIRIM, Turan: İdare Hukuku, (Ed. Turan YILDIRIM), 8. Baskı, Onikilevha, İstanbul 2021.
• YILDIZ AKGÜL, Şerife: “Depremden Kaynaklanan Manevi Zararlardan İdarenin Sorumluluğu”, TBBD, S.167, 2023, s.133-176.
• https://afad.gov.tr/afad-hakkinda
• https://depremzemin.ibb.istanbul/deprem-seferberlik-plani/
• https://sozluk.gov.tr/
• https://www.afad.gov.tr/aciklamali-afet-yonetimi-terimleri-sozlugu
• https://www.afad.gov.tr/afadem/insan-kaynakli-afetler
• https://www.icisleri.gov.tr/icisleri-bakanimiz-sayin-ali-yerlikaya-afet-ve-acil-durum-yonetimi-merkezinde-aciklamalarda-bulundu