Imāla Practices in the Context of Kūfa Recitations: The Example of Sūrat Ṭāhā

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 1, 24 - 52, 30.06.2024

Halil Murat Özer , Muhammet Yurtseven

https://doi.org/10.61272/duid.1435657

Öz

This article addresses the reading style of imāla, which is frequently encountered in the recitation of the Qur'an and is found in almost all verses of some surahs. Imāla, defined as the inclination of the letter 'alif' towards 'ya' or from 'fatha' to 'kasra', holds a significant place in the recitation of the Qur'an. The aim of the research is to examine the method of imāla within the context of the recitations of Kūfi imams Āṣim, Ḥamza, Kisā'ī, and Khalaf and to reveal their application methods, specifically in Sūrat Ṭāhā. Additionally, this study aims to highlight different approaches in the science of recitation and the conceptual framework of imāla recitation by examining frequently encountered imāla readings in surahs such as Ṭāhā, Najm, Aʿlā, Shams, Layl, and Ḍuḥā. Within this context, the scope of the research includes examining the role and importance of imāla recitation in the Qur'an, as well as analyzing the approaches of recitation imams who use imāla in the 'qirāʿāt al-ʿashara' (the ten readings). Specifically, the study delves into the recitation methodologies and imāla techniques of prominent Kūfi recitation school imams like Āṣim (ranked fifth), Ḥamza (ranked sixth), Kisā'ī (ranked seventh), and Khalaf (ranked tenth) in the application context of Sūrat Ṭāhā. Methodologically, this study conducts a literature review on imāla recitations both from traditional and methodological perspectives, analyzing various recitation differences and the imāla method in the science of recitation. Additionally, by presenting examples of imāla applications in the Qur'an, the study emphasizes the meaning and importance of these readings, aiming to contribute to the science and practices of recitation.

Anahtar Kelimeler

Ilm al-Qıraat, Qur’an, Kūfa Qıraat’s, İmāle, Surah Tāhā

Kûfe Kıraatleri Bağlamında İmâle Uygulamaları: Tâhâ Sûresi Örneği

Öz

Bu makale, Kur’ân-ı Kerîm kıraatinde sıklıkla rastlanan ve bazı sûrelerin neredeyse tüm âyetlerinde görülen aynı zamanda Kur’ân-ı Kerîm okuma ve kıraat ilmi açısından önemi haiz olan imâle okuyuşunu ele almaktadır. İmâle, elifin ya harfine doğru ya da fethadan kesreye doğru meyledilmesi şeklinde tanımlanan ve Kur’ân-ı Kerîm tilâvetinde önemli bir yeri olan kavramdır. Araştırmanın amacı, imâle usulünü Kûfî imamlardan Âsım, Hamza, Kisâî ve Halef’in kıraatleri bağlamında incelemek ve Tâhâ sûresi özelinde uygulama biçimlerini ortaya koymaktır. Ayrıca bu çalışma, özellikle Tâhâ, Necm, A’lâ, Şems, Leyl, Duhâ sûreleri gibi sıklıkla karşılaşılan imâle okuyuşlarını incelerken, kıraat ilmindeki farklı yaklaşımları ve imâle okuyuşunun kavramsal çerçevesini ortaya koymayı hedeflemektedir. Bu bağlamda araştırmanın kapsamında, imâle okuyuşunun Kur’ân-ı Kerîm’deki rolü ve önemi, kıraat-i aşere tarikinde imâle ile okuyan kıraat imamlarının yaklaşımlarıyla incelenmesi yer almaktadır. Özellikle Kûfe kıraat ekolünde olup, mütevâtir kıraat sınıflandırmasında beşinci sırada yer alan İmam Âsım, altıncı sırada yer alan İmam Hamza, yedinci sırada yer alan İmam Kisâî ve onuncu sırada yer alan İmam Halef gibi önemli imamların kıraat metodolojileri ve imâle yöntemlerinin Tâhâ sûresi örneğindeki uygulamaları ayrıntılı bir şekilde ele alınmaktadır. Yöntem olarak bu çalışma hem naklî hem de usulî açıdan imâle okuyuşlarına dair literatür taraması yaparak, kıraat ilmindeki çeşitli kıraat farklılıklarını ve imâle usulünü analiz etmektedir. Ayrıca, imâlenin Kur’ân-ı Kerîm’de geçen uygulamalarına dair örnekler sunarak, bu okuyuşların anlam ve önemini vurgulamakta ve kıraat ilmi ve pratiklerine katkıda bulunmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kıraat İlmi, Kur'ân-ı Kerîm, Kûfe Kıraatleri, İmâle, Tâhâ Sûresi

Teşekkür

Bu araştırma sürecinde, tavsiyeleri ve yapıcı düzeltmeleriyle çalışmama yön veren hocam Dr. Öğr. Üyesi Muhammet YURTSEVEN’e şükranlarımı sunarım.

Kaynakça

• Akdemir, Mustafa Atilla. Kıraat İlmi Eğitim ve Öğretim Metotları. İstanbul: MÜ İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2015.
• Benli, Abdullah. Hafs Rivayetiyle Âsım Kıraatinin Tecvîd Kuralları. Kayseri: Tezmer, ts.
• Birışık, Abdülhamit. “Kıraat”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25/425-432. Ankara: TDV Yayınları, 2022.
• Birışık, Abdülhamit. Kırâat İlmi ve Tarihi. Bursa: Emin Yayınları, 2018.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl. el-Câmiu’s-Sahîh. İstanbul: Mektebetu’l-İslâmî, 1979.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâil. Sahîhu’l-Buhârî. Dımaşk: Daru’s-Selam, 2000.
• Cermî, İbrahîm Muhammed. Mu’cemu Ulûmi’l-Kur’ân. Dımaşk: Dâru’l-Kalem, 2001.
• Cevherî, Ebû Nasr İsmâîl b. Hammâd. es-Sihâh. nşr. Ahmed Abdulgafûr Attar. Mısır: y.y. 1316/1898.
• Çağıl, Necdet. Kur’ân Belâgati ve Fonetiği Yönünden Kıraatler. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2002.
• Çetin, Abdurrahman. Kıraatlerin Tefsire Etkisi. İstanbul: Ensar Yayınları, 2012.
• Çetin, Abdurrahman. Yedi Harf ve Kıraatler. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2013.
• Dânî, Ebû Amr b. Said b. Osman el-Ümevî. Kitabu’t-Teysîr fi’l-kırâati-sebʻ. Beyrut: Darü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1984.
• Dânî, Ebû Amr b. Said b. Osman el-Ümevî. el-Mudîh li mezâhibi’l-kurrâ ve ihtilâfuhum fi’l-feth ve’l-imâle, thk. Fergali Seyyid Arabavî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2010.
• Dimyâtî, Ahmed b. Muhammed b. Abdilğanî el-Bennâ. İthâfü fuzalâi’l-beşer bi’l-kırâati’l-erba’ate aşer. thk. Aburrahim et-Tarhûnî. Kâhire: Dâru’l-Hadîs, 1430.
• Düserî, İbrahim b. Said. Muhtasaru’l-ibârât li-mu’cemi mustalahati’l-kıraat. Riyad: Daru’l Hadara, 2008.
• Eyyûbî, Molla Mehmed Emîn Efendî b. Abdullâh. Umdetü’l-Hullân fî îzâhi Zübdetü’l-İrfân. İstanbul: Mizan Yayınevi, 2018.
• Gazzâlî, Ebû Hamîd Muhammed b. Muhammed. el-Mustasfâ min ʿilmi’l-usûl. Mısır: y.y. 1937.
• İbn Hallikân, Ebü’l-Abbas Şemsüddin Ahmed b. Muhammed b. Ebî Bekr. Vefâyatü’l-a’yân ve enbâu ebnâi’z-zamân mimmâ sebete bi’n-nakl evi’s-semâ ev esbetehü’l-aʻyân, thk. Muhyiddin A. Hamîd. Kahire, y.y. 1948.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fazl Cemâluddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî er-Ruveyfiî. Lisânu’l-Arab. Beyrut: Dâru Sâdır, 2003.
• İbnü’l-Cezerî, Şemsüddin Ebü’l-Hayr Muhammed b. Yûsuf. Gâyetü’n-nihâye fî tabakâti’l-kurrâ. Mısır: Matbaatü's-Saâde. ts.
• İbnü’l-Cezerî, Şemsüddin Ebü’l-Hayr Muhammed b. Yûsuf. en-Neşr fi’l-kıraâtil-aşr. Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, 1434.
• İbnü’l-Cezerî, Şemsüddin Ebü’l-Hayr Muhammed b. Yûsuf. Müncidü’l-mukrîîn ve mürşidü’t-tâlibîn. Beyrut: y.y. 1980.
• İbnü’s-Serrâc, Ebû Bekr Muhammed b. es-Serî b. Sehl el-Bağdâdî. el-Usûl fi’n-Nahv, thk. Abdü’l-Hüseyn el-Fetelî. Lübnan: Müessesetü’r-Risâle, ts.
• Karaçam, İsmail. Kur’an Tilavetinin Esasları. İstanbul: İFAV Yayınları, 2018.
• Kârî, Ali. el-Minâhu’l-fikriyye âlâ metni’l-Cezeriyye. Mısır: y.y. 1335.
• Kaysî, Ebû Muhammed Mekkî b. Ebî Tâlib Hammûş b. Muhammed. el-Keşf ‘an vücûhi’l-kıraati’s seb‘ ve ‘ileliha ve hüceciha. thk. Muhyiddîn Ramazan. Dımaşk: Mecme‘u’l-Lugati’l-Arabî, 1394/1974.
• Kaysî, Ebû Muhammed Mekkî b. Ebî Tâlib Hammûş b. Muhammed. Kitabü’t-Tebsıra fi’l-kıraati’s-seb. thk. Muhammed Gavs en-Nedvî. Hindistan: Dâru’s-Selefî, 1402/1982.
• Koyuncu, Recep-Kılıç, Süleyman. “İbnü’l-Cezerî Öncesi Kıraat Ekollerine Genel Bakış”. Kilitbahir 23 (Eylül 2023), 191-218.
• Kur’an Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir, çev. Hayrettin Karaman - İbrahim Kâfi Dönmez - Mustafa Çağrıcı - Sadrettin Gümüş. 5 cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2020.
• Müberred, Ebü’l-Abbâs Muhammed b. Yezîd b. Abdilekber b. Umeyr. el-Kâmil, nşr. Muhammed Ebü’l-Fadl İbrahîm. Kahire: Dâru’l-Fikri’l-Arabî, 1417/1997.
• Nevevî, Muhyiddîn Ebû Zekeriyya Yahya b. Şerafeddîn. Sahîhu Müslim bi-Şerhi’n-Nevevî. Beyrut: y.y. 1376.
• Pâluvî, Hamid b. Abdülfettah. Zübdetü’l-İrfân. İstanbul: Mizan Yayınevi, 2016.
• Salihoğlu, Alaaddin. “el-Îhâu’s-Savtî li-Ahkâmi’t-Tecvîd ve Eseruhû fi’l-Ma‘nâ”. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 21 (2022), 211-230.
• Sarı, Mehmet Ali. “İmâle”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22/177. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Sehâvî, Ebü’l-Hasen Alemüddîn Alî b. Muhammed b. Abdissamed. Cemâlü’l-kurra’ ve kemâlü’l ikra. thk. Mervân el-Atiyye-Muhsin Ferabe. Dımaşk: Dâru’l-Me’mûn li’t-Turas, 1997.
• Sîbeveyhi, Ebû Bişr Amr b. Osmân b. Kanber. el-Kitâb. thk. Abdüsselam Muhammed Harun. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, 2013.
• Suyûtî, Celâleddîn Abdurrahman. el-İtkân fi Ulûmi'l-Kur'ân. Beyrut, y.y. 1973.
• Şelebî, Abdulfettah İsmail. el-İmâle fi’l-kıraat ve’l-lehecâti’l-Arabiyye. Cidde: Dâru’ş-Şurûk, 1403/1983.
• Temel, Nihat. Kıraat ve Tecvid Istılahları. İstanbul: MÜ İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2020.
• Tetik, İbrahim. “Kur’ân Kıraatinde İmâle ve Feth’in Kitâbî Referansları”. İlahiyat Tetkikleri Dergisi 53/1 (Haziran 2020), 41-65.
• Uzun, Yakup. “Feth ve İmâle (Ebû Amr ed-Dânî’nin el-Feth ve’l-İmâle Adlı Eseri Bağlamında)”. Tefsir Araştırmaları Dergisi 6/1 (Nisan 2022), 455-482.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Vahiy”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42/443-447. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• Yıldırım, Mustafa. Kıraat İlmine Giriş. İzmir: Tibyan Yayınları, 2013.
• Yüksel, Ali Osman. İbnü’l-Cezerî ve Tayyibetü’n-Neşr. İstanbul: İfav Yayınları, 2012.
• Zehebî, Şemsüddin Ebu Abdillah. Ma’rifetü’l-kurrâi’l-kibâr alâ tabakâti ve’l-âsâr. thk. Tayyar Altıkulaç. İstanbul: İsam Yayınları, 1995.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Harizmî. el-Mufassal fî ilmi’l-luğa Arabiyye. thk. Salih Kadâra. Ammân: Dâru’l-Ammâr, ts.
• Zerkeşî, Bedreddin Muhammed b. Abdillah. el-Burhân fî Ulûmil-Kur’ân. thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim. Mısır: y.y. 1957.