İslam Aile Hukukunda Şiddetli Geçimsizlik (Şikâk) Durumunda Hakem Tayini ve Tayin Edilen Hakemlerin Yetkileri

Yıl 2017, Cilt: 1 Sayı: 2, 45 - 57, 22.11.2017

Suat Erdoğan

Öz

Kur’an’da şiddetli geçimsizlik sebebiyle boşanma durumuna
gelenleri uzlaştırmak için tarafların ailelerinden birer hakem tayini
önerilmektedir. Bu makale, son dönemlerde aile meclisi olarak da nitelendirilen,
hakem heyetinin yetki ve sorumluluklarını incelemektedir. Öncelikle, Nisa
Suresi 35. Ayeti kapsamında klasik ve çağdaş tefsirlerde dile getirilen
değerlendirmelere yer verilmekte, daha sonra Sünnet’teki uygulamalar ele
alınmaktadır. Fıkıh ekollerinin konuyla ilgili yaklaşımları, özellikle tarafları
uzlaştırmak için görevlendirilen hakemlerin, re’sen tefrik yetkilerinin olup
olmadığı konusundaki tartışmalar irdelenmektedir. Bu kapsamda 1917 tarihli Aile
Hukuku Kararnamesi’nce Mâlikî fıkıh ekolünün görüşü doğrultusunda yapılan
düzenleme değerlendirilmektedir. 

Anahtar Kelimeler

Hukuk, aile, boşanma, talak, hakem

Appointment of Arbitrator and Authorities of These Assigned Arbitrators in the Case of Severe Incompatibility (Şiqaq) in Islamic Family Law

Öz

In the Quran, for those who want to divorce due to
severe incompatibility, one of the family members is recommended to be
appointed as an arbitrator. This article examines the authorities and responsibilities
of the arbitration board, which have recently been described as family council
too.
Initially, the evaluations expressed in
classical and contemporary Tafsir are presented 
in the scope of the 35th verse of Surat an Nisa; then the applications
in the Sunnah are discussed. Moreover, the approaches of Fiqh schools about this
issue and debates whether the arbitrators who are assigned for reconciliation
have offficial authority to divorce the parties are being examined.
In this context, the arrangement made
in accordance with Malîkî Fiqh schools in the 1917 Family Law Decision is
evaluated.

Anahtar Kelimeler

Law, Family, Divorce, Talaq, Arbitrator

Kaynakça

• Akgündüz, Ahmet, “Hakem”, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), XV, ss.171-173. Aktan, Hamza, “Kur’an’a Göre Boşanma Prosedürü”, Dinî Araştırmalar, cilt: V, sayı: 14, ss. 5-16. Aslan Mehmet Selim, İslam Aile Hukuku, (Bursa: Emin Yayınları, 2015). Aydın, Mehmet Akif , Osmanlı Aile Hukuku, (İstanbul: Klasik, 2017). ------------, ”Aile Hukûk-ı Kararnâmesi”, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), XVIII, ss. 314-318. Bilmen, Ömer Nasûhhî, Hukûk-ı İslâmiyye ve Istılâhât-ı Fıkhiyye Kâmusu, I-VIII, (İstanbul: Bilmen Yayınevi, t.y.). Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail, Câmi‘u’s-sahîh, I-IV (Kahire: Matbatü’s-selefiyye, 1400). Cessas, Ebû Bekir Ahmed b. Ali er-Râzî Ahkâmu’l-Kur’an, I-V, thk. Muhammed es-Sâdık Kamhâvî, (Beyrut: Dâru’l-ihyâi’t-turasi’l-arabî, 1996). Çeker, Orhan, Aile Hukuku Kararnamesi (Yayına hazırlayan), (Konya: Mehir, 1999). Çolak, Abdullah, “İslam’da Aile Kurumunu Korumaya Yönelik Tedbirler”, İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Degisi, VII, sayı: 1, ss. 105-137.
• ------------, İslam Aile Hukuku, (Malatya: 2016). Dalgın, Nihat, “Boşanma Hukuku”, İslam Hukuku, (İstanbul: Ensar. 2014). Derdîr, Ebu’l-Berekât Ahmed b. Muhammed, eş-Şerhu’s-sagîr alâ akrabi’l-mesâlik ilâ mezhebi’l-İmam Malik, I-IV, (Kahire: Dâru’l-meârif, 1986). Dûrî, Kahtan Abdurrahman, Akdü’d-tahkîm fi’l-fıkhi’l-İslamî ve’l-kânûni’l- vad’î, (Amman: Dâru’l-Furkân, 1422/2002). Muhammed, Ebû Zehra, Ahvâli’ş-şahsıyye,(Kahire: Dâru’l-fikri’larabî, t.y.). el-Haddâd Ebû Abdullah Muhammed, (haz.),Tahrîc-ü ehâdîs-i ihyâ-i ulûmid’d-dîn, (Riyad: Dâru’l- ‘âsıme, 1408/1987). İbnü’l-Arabî, Ebû Bekr Muhammed İbn Abdullah, Ahkâmu’l-Kur’an, I-IV, (Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 2002). İbn. Âşûr, Muhammed et-Tâhir, Tefsirü’t-tahrîr ve’t-tenvîr, I-XXX, (Tunus: 1984). İbn Hacer, el-Askalânî, Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed, Fethu’l-bâri bi-şerhi Sahîhi’l-Buhârî, nşr. Abdurrahman b. Nâsırü’l-Berrâk, I-XVII, (Riyad: Dâr-u tayyibe, 1426/2005). İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed b.Saîd, el-Muhalla, I-XI, (Mısır: Matbaay-ı nahda, 1347). İbn. Kudâme, Abdullah. Ahmed, el-Muğnî, I-XV, (Riyad: Dâr-u âlemi’l-kütüb, t.y.). İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîdi, Sünen-i İbn Mâce, I-III, nşr, Muhammed Nâsuriddîn el-Elbânî, (Riyad: Mektebetü’l-meârif, 1417/1997). İbn Rüşd, Muhammedb Ahmed b. Muhammed, el-Hâfid, Bidâyetü’l-müctehid ve nihâyetü’l-muktesid, I-II, Altıncı Baskı, (y.y. Dâru’l-ma’rife, t.y.). Kâsânî, Alâuddîn Ebû Bekir b. Mesûd, Beda'i'u's-sana'i' fî tertîbi’ş-şerâi’, I-VII, İkinci Baskı, (Beyrut: Dâru’l-kütübü’l-ilmiyye, 1394/1974). Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed, el-Câmiu li-Ahkâmi’l-Kur’an, I-XXIV, (Beyrut: 2006). Malik b. Enes, el-Muvattâ, I-II, (Beyrut: Dâru’l-garbi’l-islâmî, 1417/1997). Müslim, b. Haccâc el-Kuşeyrî en-Nîsâbûrî, el-Câmiu’s-sahîh, I-V, nşr, M. Fuad Abdulbâkî, (Kahire: y.y. 1375/1956). Sahnûn, b. Saîd et-Tenûhî, el-Müdevvenetü’l-kübrâ, I-IV, (Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye,1994). et-Taberânî, Ebu’l-Kâsım Süleyman b. Ahmed, el-Mu ‘cenu’l-evsat, I-X, tah. Târık b. Ivadulllah b. Muhammed, Abdul Musin b. İbrahim, (Kahire:Dâru’l-haremeyn, 1415/1995). Yaman Ahmet, İslam Aile Hukuku, (İstanbul: İFAV, 2013). Yazıcı, Abdurrahman, “Osmanlı Hukûk-ı Âile Kararnâmesi (1917) ve Sadreddin Efendi’nin Eleştirileri”, Ekev Akademi Dergisi, XIX, sayı: 62, ss. 567-584. Zuhaylî, Vehbe, el-Fıkhu’l-İslâm ve edilletühû, I-VIII, İkinci Baskı, (Dımeşk: Dâru’l-fikr, 1405/1985). Zemahşerî, Cârullah Ebu’l-Kâsım Mahmud b. Ömer, el-Keşşâf, thk. Adil Ahmed Abdu’l-Mevcud, Ali Muhammed Muavvad, I-VI, (Riyad: Mektebetü’l-abikan, 1998).