İmam Şevkânî’nin Fethu’l-kadîr’deki Gramatik Metodu

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 2, 150 - 173, 31.12.2022

İmran Arslan

Öz

Şevkânî’nin Fethu’l-kadîr el-cami‘ beyne fenneyi’r-rivâye ve’d-dirâye min ‘ilmi’t-tefsir adlı çalışması, Kur’ân ayetlerini dilbilimsel açıdan tefsir eden bir eserdir. Eserde neredeyse her ayetin i‘râbı yapılmış ve farklı i‘râb vecihlerine işaret edilmiştir. Bu esnada ortaya çıkan gramer konuları ayrıntılı bir şekilde incelenmiş ve dil ekollerinin farklı görüşlerine yer verilmiştir. Ayrıca Halîl b. Ahmed ve Sîbeveyh gibi öncü gramer âlimlerinin görüşleri ile ilgili gramer konuları temellendirilmiştir. Eserde dirayet ve rivayet yöntemleri birleştirilmiş ve ayetler tefsir edilirken gramer ağırlıklı bir metot izlenmiştir.
Bu makalede Şevkânî’nin sözü edilen eserindeki dilbilimsel tahlilleri ve bu tahlillerde izlediği gramatik metodu zikredilmiştir. Farklı gramer görüşleri arasındaki tercih veya eleştirme metoduna ve bunları yaparken tekrarlardan kaçınma tekniğine yer verilmiştir. Aynı zamanda gramer izahatlarında meşhur dil âlimlerinden nakilde bulunma yöntemi ve ilgili gramer konusu hakkındaki tercihleri örneklerle açıklanmıştır. Çalışmada yer verilen örneklerle ayetin lügat veya gramer açısından tahlili esnasında, sadece bir görüş ile yetinilmediğini aksine art arda birçok farklı görüşe atıf yapıldığını göstermek hedeflenmiştir. Böylece müellifin, tefsir ve gramer ilimlerini iç içe işlemedeki metodu ortaya konulması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Gramer, Tefsir, Metot, Fethu’l-Kadîr, Şevkânî

Imam Shawkani's Grammatical Method in Fethu'l-Qadir

Öz

Shawkani's work called Fethu'l-kadir al-cami' beyne fenneyi'r-rivaye ve'd-diraye min 'ilmi't-tafsir is a work that interprets the verses of the Qur'an linguistically. In the work, almost every verse has been i'râb and different i'râb aspects have been pointed out. The grammatical issues that emerged during this time were examined in detail and different views of language schools were included. In addition, grammatical issues related to the views of leading grammar scholars such as Khalil b Ahmed and Sibeweyh are based. İn the work acumen and narration methods were combined in the work and a grammatical method was followed while interpreting the verses.
In this article, the linguistic analyzes of Shawkani in the mentioned work and the grammatical method he followed in these analyzes are mentioned. At the same time, the method of preference or criticism between different grammatical views and the technique of avoiding repetitions while doing all these are included. At the same time, the method of transferring from famous language scholars in grammar explanations and their preferences about the related grammar subject are explained with examples. With the examples included in the study, it is aimed to show that during the analysis of the verse in terms of lexicon or grammar, it is not satisfied with just one view, on the contrary, many different views are repeatedly referred to. Thus, it is aimed to reveal the author's method in intertwining tafsir and grammatical sciences.

Anahtar Kelimeler

Grammar, Tafsir, Method, Fethu, Shawkani

Kaynakça

• el-Bağdâdî, İsmail b. Muhammed. Hediyyetu’l-‘arifîn esmâu’l-mu’ellifîn ve âsâru’l-musannifîn. 2 Cilt. Beyrut: Daru’l-İhyai’t-Turasi’l-‘Arabî, ts.
• Bakırcı, Selami - Demirayak, Kenan. Arap Dili Grameri Tarihi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Yayını, 2001.
• Çetin, M. Nihad. “Arap”. Türkiye Diyanet İslam Ansiklopedisi. 3/276-309. İstanbul: TDV Yayınları,1991.
• Çögenli, M. Sadi – Demirayak, Kenan. Arap Edebiyatında Kaynaklar. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Yayını, 1994.
• Durmuş, İsmail. “Muberred”. Türkiye Diyanet İslam Ansiklopedisi. 31/430-433. Ankara: TDV Yayınları, 2020.
• el-Enbârî, Kemâluddîn Abdurrahman b. Muhammed. Nuzhetu’l-elibbâ fî tabakâti’l-udebâ. thk. İbrahim es-Samerrâî. Ürdün: Mektebetu’l-Menâr, 1985.
• Goldzıher, Ignaz. “Arap Dili Mektepleri” çev. Süleyman Tülücü, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 0/9 (Haziran 1990), 329-356.
• İşler, Emrullah. “Zeccâc”. Türkiye Diyanet İslam Ansiklopedisi. 44/173-174. Ankara: TDV Yayınları, 2013.
• el-Kannevcî, Ebu’t-Tayyib Muhammed Sıddîk Bahâdır Hasan Hân. , Ebcedu’l-ʻulûm el-veşyu’l-merkûm fî beyâni ahvâli’l-ʻulûm. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʻİlmiyye, 1989.
• el-Kıftî, Cemâluddîn Ebu’l-Hasen Ali b. Yûsuf. İnbâhu’r-ruvât ‘alâ enbâhi’n-nuhât. thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim. 4 Cilt. Kahire: Dâru’l-Fikri’l-‘Arabî, 1982.
• Kılıç, Hulusi. “Kûfiyyûn”. Türkiye Diyanet İslam Ansiklopedisi. 26/345-346. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• el-Lugavî, Abulvâhid b. Ali el-Halebî, Ebu’t-Tayyib. Merâtibu’n-nahviyyîn. thk. Muhmammed Ebû’l-Fazl İbrahim. Kahire: Dâru’n-Nehda, ts.
• es-Suyûtî, Ebu’l-Fazl Celâluddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr. Buğyetu’l-vu‘ât fî tabakâti’l-luğaviyyîn ve’n-nuhât. 2 Cilt. thk. Muhammed Ebû’l-Fadl İbrahim. Lübnan: Dâru’l-Fikr, 1979.
• eş-Şevkânî Muhammed b. Ali, el-Bedru’t-tâli‘ bi mehâsin men ba‘de’l-karni’s-sâbi‘. 2 Cilt. Kahire: Dâru’l-Kitâb el-İslamiyye, 1348.
• eş-Şevkânî, Muhammed b. Ali. Fethu’l-kadîr el-cami‘ beyne fenneyi’r-rivâyeti ve’d-dirâyeti min ‘ilmi’t-tefsîr. thk. Yusuf el-Ğuşî. Beyrut: Dâru’l-Me‘rife, 2007.
• Taşköprizâde, Ahmed b. Mustafa. Miftâhu’s-sa‘âde ve misbâhu’s-siyâde fî mevzû‘âti’l-‘ulûm. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmî, 1985.
• Topuzoğlu, Tevfik Rüştü. “Halîl b. Ahmed”. Türkiye Diyanet İslam Ansiklopedisi. 15/309-312. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• Yavuz, Mehmet. “Gramer Çalışmalarını Başlatan Âmiller ve İlk Çalışmaları”. Nüsha Şarkiyat Araştırmaları Dergisi 3/10 (Yaz 2003), 119-129.
• ez-Zebed, Ahmed Hasan. Tarihu’l-edebi’l-‘arabi li’ medârisi’s-saneviyyeti ve’l-ulyâ. Kahire: Dâru’l-Me‘ârif, ts.
• ez-Zubeydî, Ebû Bekr Muhammed b. el-Hasan. Tabakâtun-nahviyyîn ve’l-lağaviyyîn. thk. Muhammed Ebû’l-Fadl İbrâhîm. Kahire: Dâru’l-Me‘ârif, 1984.