Ergani İlçesi Ovasının yeraltısuyu potansiyelinin Coğrafi Bilgi Sistemi ile belirlenmesi

Yıl 2018, Cilt: 9 Sayı: 2, 999 - 1007, 25.09.2018

Recep Çelik , Nizamettin Hamidi

Öz

Nüfus artışı, ekonomik aktiviteler, tarımsal sulama artışı ve endüstriyel faaliyetler nedeni ile yüzeysel su kaynaklarının yetersiz kaldığı durumlarda su gereksinimleri yer altı suları ile karşılanmaktadır. Yeraltı sularının yararlı kullanım amaçlarına göre nicelik ve nitelik yönünden potansiyelinin bilinmesi ve korunması gerekmektedir. Bu nedenle son yıllarda birçok alanda kullanılan Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS), yeraltı suları potansiyeli ve kalitesinin belirlenmesinde de önemli bir gelişme gösteren teknikler ile kullanılmaktadır. Bu çalışma yer altı su potansiyelinin belirlenmesi amacı ile 1489 km² alana sahip Diyarbakır iline bağlı Ergani ilçesi ovasında yapılmıştır. Ergani, Diyarbakır ilinin en büyük ilçesidir. Yukarı Dicle Havzasının kuzey-batı kısmında kalır. Tarımsal faaliyetleri fazla olan ilçe sınırlarında yeraltı suları yoğun bir şekilde sulama ve içme suyu olarak kullanılmaktadır. Yeraltı sularının yoğun olarak kullanıldığı bölgelerde yeraltı su potansiyeli ve seviyelerinin öncelikle tespiti ve düzenli olarak ta takip edilmesi gerekir. Bu çalışmada yeraltı sularının akışıyla beslenen alt havzada önceden belirlenen seçilmiş kuyuların verileri kullanılarak, Ergani ilçesinin yer altı su potansiyel durumu belirlenmiştir. İlçenin yer altı su statik su seviye, dinamik su seviyesi, kuyu verimleri ve yer altı su potansiyelini belirleyen tematik haritalar Coğrafik Bilgi Sistemi kullanılarak elde edilmiştir. Elde edilen tematik haritalar ile sığlık, derinlik ve verimlilik değerlerine göre yeniden sınıflandırılması yapılmıştır. Buna göre Ergani ilçesinin önemli bir kısmının yeraltı su potansiyelinin iyi, statik ve dinamik seviyelerin de sığ-normal seviyede olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ergani İlçesi, statik su seviyesi, dinamik su seviyesi, kuyu verimi, yeraltı suyu potansiyeli, Coğrafi Bilgi Sistemi, tematik haritalar

Kaynakça

• Bayazıt, M., (2003). Hidroloji. Birsen Yayınevi, s. 210, İstanbul
• Çelik, R., (2007). Diyarbakır Ovası'nın yeraltı sularının incelenmesi ve coğrafik bilgi sistemi (CBS) ile modellenmesi, Doktora tezi, Fırat Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.
• Çelik, R., (2015a). Temporal changes in the groundwater level in the upper Tigris Basin, Turkey, determined by a GIS technique, Journal of African Earth Sciences, 107, 134-143.
• Çelik, R. (2015b). Mapping of groundwater potentialzones in the Diyarbakır city center using GIS, Arabian Journal of Geosciences, 8, 6, 4279-4286.
• Delgado, C., Pacheco, J., Cabrera, A., Batllori, E., Orellana, R. ve Bautista, F., (2010). Quality of groundwater for irrigation in tropical karst environment: The case of Yucatan, Mexico, Agricultural Water Management, 97, 1423–1433.
• Freeze, A.R. ve Cherry, J.A., (2003). Groundwater. 604, Prentice-Hall, Inc, New Jersey, USA.
• Howell T. A., Evett, S. R., ve Tolk, J. A., (2001). Irrigation systems and management to meet future food fiber needs and to enhance water use efficiency, USDA-ARS Water Management User Unit, Bushland Texas USA.
• Hsin-Fu Y., Youg-Sin, C., Hung-I, L. ve Cheng-Haw, L., (2016). Mapping groundwater recharge potential zone using a GIS approach in Hualian River, Taiwan, Sustainable Environment Research, 26, 1, 33-43.
• Johnston, K., Ver Hoef, J.M., Krivoruchko, K. ve Lucas, N., (2001). Using ArcGIS Geostatistical Analyst, GIS by ESRI. ESRI, pp., 300, USA.
• Keller, E.A. 2007. Introduction to Environmental Geology. Prentice Hall, Pearson Education Inc., p. 752, USA.
• Oikonomidis, D., Dimogianni, S., Kazakis, N.,ve Voudouris, K., (2015). A GIS/Remote Sensing-based methodology for groundwater potentiality assessment in Tirnavos area, Greece. Journal of Hydrology, 525, June 2015, 197-208.
• Özkul, S., Onuşluel, G. ve Harmancıoğlu, N., (2001). Su kaynaklarının yönetimi ve karar vermede bilgisayar modellerinin kullanımı., III. Ulusal Hidroloji Kongresi, 27-29 Haziran 2001, 311-322, İzmir.
• Rockström, J., (2003). Resilience building and water demand management for drought mitigation, Physics and Chemistry of the Erath Part A/B/C. 28, 20-27, 869-877.
• Todd, D.K., (1980). Groundwater Hydrology. John Wiley & Sons, p. 535, New York, USA.
• Yavuz, V.S., Çelik, R. ve Hamidi, N., (2016a). Batman şehri yeraltı sularının nitrat ve nitrit düzeyinin coğrafi bilgi sistemleri kullanılarak belirlenmesi, VI. Uzaktan Algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemleri Sempozyumu (UZAL-CBS 2016), 5–7 Ekim 2016, Bildiriler Kitabı, s. 660–669. Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Yavuz, V.S., Çelik, R. ve Hamidi, N., (2016b). Assessment of groundwater potential in the city of Batman by using gis based modeling and mapping techniques, 12th International Congress on Advances in Civil Engineering, 21–23 September 2016, Boğaziçi University, ACE 2016. HYD–6 Hydrology and Ground Water. Abstract Book p. 127 (1–9), Istanbul – Turkey.
• Yavuz, V. S., Çelik, R. ve Hamidi. N., (2017). Groundwater potential assessment using Geographic Information System (GIS) methods in the province of Batman, Turkey, International Journal of Scientific and Technological Research, 3, 3, 8–13.
• Yavuz, V. S., (2017). Batman ovasının yeraltı suyu potansiyeli ve kalitesinin Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) ile modellenmesi, Doktora tezi, Dicle Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Diyarbakır.
• Ergani Belediyesi, (2014). Ergani ilçesi tarihi, doğal durumu,coğrafiyapısı,https://www.google.com//www.ergani.bel.tr/p63-, Erişim tarihi Ağustos 1, 2018.
• FAO., (2002). The state of food insecurity in the World 2002, FAO Report, Published in 2002 by the Food and Agriculture Organization of the United Nations Viale delle Terme di Caracalla, 00100 Rome, Italy. www.fao.org., Erişim tarihi Ağustos 27, 2018.