HİTİT ORDU DÜZENİNDE YER ALAN BAZI ASKERİ TERİMLER, GÖREVLİLER VE RÜTBELER ÜZERİNE BİR NOT

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 1, 344 - 378, 31.07.2022

Serkan Başol

https://doi.org/10.55179/dusbed.945858

Öz

Anadolu’da siyasi birliği sağlayarak egemenliğini bu topraklarda yüzyıllarca sürdürmüş bir uygarlık olan Hititler tesis ettikleri bu düzeni kuşkusuz devlet ve askeri teşkilat yapılarındaki organizasyon başarılarına borçluydular. Eski Mısır İmparatorluğu gibi üstün askeri güçlere sahip olan disiplinli ve düzenli ordulara karşı ve kimi zamanda Kaşkalar gibi “gerilla” tarzında baskınlar veren düzensiz birliklere karşı başarıyla mücadele eden Hitit Devleti, Eski Hitit Çağındaki Kral Anitta’dan beri geliştirdikleri ordu düzeni, sefer organizasyonu, saldırı ve savunma taktikleri, istihbarat ve lojistik gibi alanlarda oluşturdukları askeri gelenekle Anadolu’da önce merkezi bir yapı, sonrasında ise imparatorluğa dönüşecek güçlü bir devlet kurabilmişlerdir. Devletin gelişip sınırlarını Anadolu dışında Kuzey Suriye ve Eski Mısır Devleti nüfuz sahasına kadar taşıması ve ordu teşkilatında ortaya çıkan ihtiyaçlar neticesinde detaylı ve etkili bir hiyerarşik yapı ve pek çok askeri görevin kurumsallaşmasını zorunlu hale getirmiştir. Onluk düzende teşkilatlanan Hitit ordusu, günümüz modern orduların rütbe ve hiyerarşik düzeninde yer alan askeri görevlilerin neredeyse tamamını teşkilat yapısında barındırmaktadır. Bu çalışmada Hitit ordu düzeninde öne çıkan bazı askeri terim, birlik düzeni ve askeri hiyerarşiye ait rütbeler ve görevliler, çivi yazılı Hititçe metinlerin kaynak kitaplarda yer alan transkripsiyon ve çevirileri temel alınarak incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

HİTİT, ASKERİ TEŞKİLAT, RÜTBELER

A NOTE ON SOME MILITARY TERMS, OFFICERS AND RANKS IN THE HITTITE ARMY ORGANIZATION

Öz

The Hittites, a civilization that has maintained its sovereignty in these lands for centuries by ensuring political unity in Anatolia, undoubtedly owed this order to their organizational success in state and military organization structures. The Hittite State, which successfully fought against the disciplined and regular armies that had superior military powers like the Ancient Egyptian Empire, and sometimes against irregular units such as the Kaskalar, who carried out raids in the style of "guerrilla", was able to establish a central structure in Anatolia first, and then a powerful state that would turn into an empire, with the military tradition they had developed in areas such as army order, campaign organization, attack and defence tactics, intelligence and logistics, which they have developed since King Anitta in the Ancient Hittite Age. As the state developed and moved its borders beyond Anatolia to the sphere of influence of Northern Syria and Ancient Egypt, and as a result of the needs arising in the army organization, a detailed and effective hierarchical structure and the institutionalization of many military missions made it mandatory. The Hittite army, which was organized in the order of ten, contains almost all of the military officers in the rank and hierarchical order of today's modern armies in its organizational structure. In this study, some prominent military terms in the Hittite army order, ranks and officials belonging to the unit order and military hierarchy will be examined on the basis of the transcription and translations of the cuneiform Hittite texts in the source books.

Anahtar Kelimeler

HITTITE, HITTITE MILITARY, RANKS, OFFICERS

Kaynakça

• Alp, Sedat (1947), Hitit Kralı IV. (?) Tuthaliya’nın Askeri Fermanı, Belleten, XI/43, s.383-402.
• Alp S. (1949), Hititlerde Sosyal Sınıf NAM.RA’lar ve İdeogramın Hititçe Karşılığı, Belleten, XIII/50, ss.245-270.
• Alp, Sedat (1952), “Hitit Devletinin İç Bünyesi”, IV. Türk Tarih Kongresi Bildirileri, ss. 38-45.
• Alp, Sedat (1991), Hethitische Briefe aus Maşat-Höyük, Ankara: T.T.K. Yayınları, Ankara.
• Alp, Sedat (1993), Beiträge Zur Enforschung des Hethitischen Temples, Ankara: T.T.K. Yayınları, Ankara.
• Alp, Sedat (2001), Hitit Çağında Anadolu, Tubitak Yayınları, Ankara.
• Anlağan, Çetin., Bilgi, Önder (1989), Protohistorik Çağ Silahları, Grafik Sanatlar Matbaası, İstanbul.
• Balkan, Kemal (1973), İnandık’ta 1966 Yılında Bulunan Eski Hitit Çağına Ait Bir Bağış Belgesi, Anadolu Medeniyetlerini Araştırma Vakfı Yayınları, Ankara.
• Beal Richard (1992), The Military Organization of the Hittite, Text Der Hethiter No:20, Carl Winter Universitatsverlag, Heildelberg.
• Beal, Richard (1995), Hittite Military Organization, Civilization of the Ancient Near East, Cilt:2, s.545-554.
• ¬¬¬Beal, Richard (1998), The GIŠTUKUL-institution in Second Millennium Hatti, Altorientalische Forschungen, Sayı:15, s.269-305.
• Beckman, Garry (1995), The Siege of Uršu Text (CTH 7), Journal of Cuneiform Studies, Sayı:47, s.23-34.
• Bilgiç, Emin (1941), Asurca Vesikalara Göre Etilerden Önce Anadolu’da Maden Ekonomisi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yıllık Çalışmaları Dergisi, S. 1, ss. 913-950.
• Bryce, Trevor (2003), Hitit Dünyasında Yaşam ve Toplum, Dost Kitapevi Yayınları, Ankara.
• Bryce, Trevor (2012), Hitit Savaşçıları M.Ö. 1650-1200, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Daddi, Franca Pecchıolı (1982), Mestieri, Professioni E Dignità Nell’Anatolia Ittita, Edizioni dell’ateneo, Roma.
• Dinçol, Ali Muzaffer (1982), Anadolu Uygarlıkları Ansiklopedisi, Cilt1, Görsel Yayınları, Ankara.
• Dinçol, Ali Muzaffer (1985), Ašhella Rituali (CTH 394) ve Hititlerde Salgın Hastalıklara Karşı Yapılan Majik İşlemlere Toplu Bir Bakış, Belleten, XLIX/193, ss.1-40.
• Eğilmez, Mahfi (2005), Hitit Ekonomisi, Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü Yayınları, İstanbul.
• Erkut, Sedat (1990), Hititçedeki GIŠTUKUL Hakkında, X.Türk Tarih Kongresi Bildirileri, Cilt II, Ankara.
• Friedrich, Johannes (1952), Hethitisches Wörterbuch, Carl Winter, Heildelberg.
• Gurney, Oliver (2001), Hititler, Dost Kitapevi Yayınları, Ankara.
• Hoffner, Harry (1967), Glossary, Revue Hittite Et Asianique, Cilt: XXV, s.7-99.
• Houwink Ten Cate, H. J. (1984), The History of Warfare According to Hittite Sources: The Annals of Hattusilis I, Anatolica,Cilt: XI, s.47-83.
• Imparati, Fiorella (1992), Hitit Kanunları, Çev. Erendiz Özbayoğlu, İtalyan Kültür Heyeti, Ankara.
• İnan, Afet (1992), Eski Mısır Tarih ve Medeniyeti, T.T.K. Basımevi, Ankara
• Karauğuz, Güngör (2002), Hitit Devletinin Siyasi Antlaşma Metinleri, Çizgi Kitapevi, Konya
• Kempinski, Aharon, Košak, Silvin (1982), CTH 13: The Extensive Annals of Hattušili, Tel Aviv, Cilt:9, Sayı:2, s.87-116.
• Kınal, Füruzan (1964), İlk Çağlarda Kıbrıs, Belleten, XXVIII/109-112, s. 383-417.
• Kınal, Firuzan (1983), Eski Mezopotamya Tarihi, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları, Ankara. Laffont, Robert (1966), The Ancient Art of Warfare, Paris: ILTE.
• Llyod, Seton (1989), Türkiye’nin Tarihi, Tübitak Yayınları, Ankara.
• Mcqueen, James (2001), Hititler ve Hitit Çağında Anadolu, Arkadaş Kitapevi Yayınları, Ankara.
• Neu, Eric (1974), Der Anitta-Text, Studien zu den Boğazköy-Texten18, Otto Harrassowitz, Wiesbaden.
• Otten, Heinrich (1981), Die Appologie Hattusilis III, Studien zu den Boğazköy-Texten 24, Wiesbaden: Otto Harrassowitz.
• Otten, Heinrich (1988), Die Bronzetafel aus Boğazköy, Studien zu den Boğazköy-Texten Beiheft 1, Otto Harrassowitz, Wiesbaden.
• Özbilgen, Erol (2004), Bütün Yönleriyle Osmanlı Adab-ı Osmaniyye, İz yayıncılık, İstanbul.
• Puhvel, Jean (1984), Hittite Etymological Dictionary, Mounton Publishers, Berlin.
• Reyhan, Esma (1994), Hitit İdare Sisteminde Yer Alan Yönetim Görevlileri (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Rüster, Christel., Neu, Erich (1989), Hethitisches Zeichenlexikon, Studien zu den Boğazköy-Texten Beiheft 2, Otto Harrassowitz, Wiesbaden.
• Schuler, von Einar (1957), Hethitische Dienstanweisungen, Archiv für Orientforschung,
• Sever, Hüseyin (1987), Asur Siyasi Tarihinin Ana Devreleri, A.U.D.T.C.F.D., C: XXXI, Ankara, s. 421-428.
• Süel, Aygül (1985), Hitit Kaynaklarında Tapınak Görevlileri ile ilgili Bir Tapınak Metni, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Basımevi, Ankara.
• Süel, Aygül (1990), “Belgelere Göre Hitit Tapınakları Nasıl Korunuyordu?”, X. T.T.K. Yayınları, .IX. Dizi, s.515-522.
• Sturtevant, Edgar, Bechtel, George (1935), A Hittite Chrestomaty, Special Publications of the Linguistic Society of America, Philadelphia: Waverly Press,
• Van Brock, Nadia (1962), Dérivés Nominaux En L Du Hittite Et Du Louvite, Revue Hittite Et Asianique, Cilt: XX, Sayı:71, s.69-168.
• Yadin, Yigael (1963), The Art of Warfare in Biblical Lands in the light of Archaeological Discovery, Weidenfeld and Nicolson, London.
• Yakar, Jak (2000), Ethnoarchaeoogy of Anatolia Rural Socio-Economy in the Broze and İron Ages, Emery and Claire Yass Publications in Archaeology, Jerusalem.