Botanik Bahçeleri ve Arboretumlarda Ahşap Kullanımı

Yıl 2023, Cilt: 2 Sayı: 2, 13 - 30, 29.12.2023

Hande Akarca , Ayşegül Kaya

Öz

Bu çalışmada, yapılı çevrenin inşasında geleneksel olarak önemli bir rol oynamış, teknolojideki yenilikler ve tasarım yöntemlerindeki gelişmelerin etkisiyle yaşamımızdaki yerini güçlendirerek koruyan ahşabın botanik bahçeleri ve arboretumlardaki kullanım alanlarına odaklanılmıştır. Ahşap, sahip olduğu eşsiz özellikler nedeniyle hem yapı yapma hem de eşya üretme konusunda insanlığın en eski çağlardan bu yana en verimli kaynaklarından biri olmuştur. Sürdürülebilirlik çerçevesinden bakıldığında da ahşabın, yaşam döngü değerlendirmesi ve karbon ayak izi bakımından en çevreci yapı malzemesi olduğu anlaşılmaktadır. Akılcı ormancılık politikaları ve planlı üretim/kullanım dengesi kurulması ile ahşabın yenilenebilir bir doğal kaynak olarak daha pek çok alanda yaşamımıza katkı ve sağlık getireceği beklenebilir. Bu özellikleri nedeniyle, özellikle gelişmiş Batı ülkelerinde ve son zamanlarda Çin ve diğer Uzak Doğu ülkelerinde, hem masif ahşap, hem de teknolojik yöntemlerle üretilen diğer çeşitli endüstriyel ahşap ürünlerinin kullanımında artış gözlemlenmektedir. Botanik bahçeleri ve arboretumlar farklı bitki türleri ve ağaçların bilimsel yaklaşımlarla bir arada korunup sergilendiği doğal yaşam alanlarıdır. Yaklaşık yedi yüz yıllık bir geçmişe sahip botanik bahçelerinin günümüzde salt koruma ve sergileme amaçlı bahçeler olmaktan öte araştırma, geliştirme, eğitim ve aynı zamanda kamusal bir mekân olarak insanları bir araya getirerek doğayla buluşturma ve farkındalık yaratma misyonları da bulunmaktadır. Böylesine çok amaçlı ve işlevli doğal alanlarda yapılaşma ve planlama kaçınılmaz olmaktadır. Doğal alanlar içinde inşa edilen mimari yapılar ve kullanılan peyzaj elemanları ile diğer sanatsal objelerin de bu doğal ortamla uyum içinde olması, görsel uyum ve ahengi desteklemesi beklenmektedir. Bu nedenle yapıların formu, ölçüsü, tasarım özellikleri ve malzemelerinin bu çerçevede bir kaygı ile seçilmiş olması önemlidir. Ahşap bu alanlarda kullanılan en gözde malzeme olma özelliğini sürdürmektedir. Bu amaçla bu çalışmada literatür bağlamında ahşabın kullanılma potansiyeli örneklerle tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Botanik bahçeleri, yapısal ahşap, sürdürülebilirlik

Teşekkür

Mimar Özlem Bayrak'a desteği için teşekkür ederiz.

Kaynakça

• Ata, C. (2019). Arboretumlara Genel Bakış. Şu eserde: Aksoy, N., Aslan, S. ve Güneş Özkan, N. (edlr.). Ulusal Botanik Bahçeleri, Arboretumlar, Herbaryumlar ve Botanik Müzeleri Çalıştayı Bildiri Özet Kitabı, s. 14, 18-21 Nisan 2019, Düzce.
• Çolak, A.H., Kırca, S. ve Özalp, G. (2019). Arboretum ve Botanik Bahçelerinde Müzeler, Sergiler ile Eğitim Alanları. Şu eserde: Aksoy, N., Aslan, S. ve Güneş Özkan, N. (edlr.). Ulusal Botanik Bahçeleri, Arboretumlar, Herbaryumlar ve Botanik Müzeleri Çalıştayı Bildiri Özet Kitabı, s. 13, 18-21 Nisan 2019, Düzce.
• Güdek, B. (2023). Endüstriyel dönüşüm ve endüstri 5.0. Ömer Halisdemir Üniv. İkt. İdari Bil. Fak. Derg. 16(4): 1129–1142.
• Günergün, F.B. (2019). Türkiye’de Botanik Tarihi Üzerine Düşünceler. Şu eserde: Aksoy, N., Aslan, S. ve Güneş Özkan, N. (edlr.). Ulusal Botanik Bahçeleri, Arboretumlar, Herbaryumlar ve Botanik Müzeleri Çalıştayı Bildiri Özet Kitabı, s. 6, 18-21 Nisan 2019, Düzce.
• Karaşah, B. ve Var, M. (2016). Botanik Bahçelerinde Ziyaretçi Tercihlerinin Belirlenmesi Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi Örneği, Kastamonu Üniv. Orman Fak. Derg. 16(1): 120-130.
• Köylü, P. ve Yılmaz, O. (2021). Peyzaj Tasarımı Temel Kavramlar ve Tasarım İlkeleri. İstanbul: YEM Yayın.
• Manzini, E. ve Jégou, F. (2003). Sustainable Everyday Scenarios of Urban Life. UNEP – United Nations Environment Programme. Edizioni Ambiente srl.
• Müminoğlu, Y. Tahta, B.T. ve Aslan, B. G. (2018). Kentsel Yaşama Bilimsel, Görsel, Rekreasyonel Katkılar; Botanik Bahçeleri, Muş Alparslan Üniv. Fen Bil. Derg. 6(1): 519-528. DOI: 10.18586/msufbd.415842.
• Pamay, B. (1971) Park-Bahçe ve Peyzaj Mimarisi, İstanbul Üniversitesi Yayını.
• Tanrıverdi, F. (1987). Peyzaj Mimarlığı Bahçe Sanatının Temel İlkeleri ve Uygulama Metodları. Atatürk Üniv. Yayınları, No: 643.
• Var, M. ve Karaşah, B. (2010) Botanik Bahçelerinin Kullanıcılara Sağladığı Eğitsel ve Rekreatif İmkânlar: Türkiye ve Dünya’dan Örnekler. III. Ulusal Karadeniz Ormancılık Kongresi Bildiriler Kitabı 4: 1467-1477, 20-22 Mayıs 2010, Artvin.
• Yücebakan, B. (2020). Endüstri 4.0'dan Endüstri 5.0'a Geçiş Sürecine Genel Bakış. Pearson J. Soc. Sci. Human. 5(9): 241-250. DOI: 10.46872/pj.181.