Türkiye Florasında Bulunan Ekonomik Geofitler

Yıl 2025, Cilt: 4 Sayı: 1, 14 - 29, 30.06.2025

Burak Bahar , Cenk Durmuşkahya

Öz

Bu çalışmada dünyada insanlar tarafından yüzyıllardır çeşitli amaçlarla kullanılan, üretimi ve ticareti yapılan geofit bitkilerin ülkemizdeki örnekleri ortaya koyulmuştur. Bu kapsamda ülkemizde yapılmış olan etnobotanik çalışmalar incelenmiş ve halk tarafından kullanılan 9 familyaya ait 125 taksona tespit edilmiştir. En çok kullanılan familya 46 taksonla Liliaceae’dir. Bunu 32 taksonla Orchidaceae familyası, 17 taksonla Asparagaceae familyası, 11 taksonla Iridaceae familyası, 8 taksonla Araceae familyası, 6 taksonla Xanthorrhoeaceae familyası, 3 taksonla Primulaceae familyası, 1’er taksonla da Amaryllidaceae ve Orobanchaceae familyaları takip etmektedir. Bunlardan 73 takson tıbbi, 72 takson gıda, 18 takson hayvan yemi ve 3 takson boya elde etmek için kullanılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Ekonomik bitkiler , Flora , Geofitler

Kaynakça

• Akgül, A., Akgül, A., Şenol, S.G., Yıldırım, H., Seçmen, Ö. & Doğan, Y. (2018). An ethnobotanical study in Midyat (Turkey), a city on the silk road where cultures meet. J. Ethnobiol. Ethnomedic. 14 (1), 1-18.
• Akıllıgöz, Y. & Başaran, A., (2021). Ankara İlinde Yapılan Etnobotanik Çalışmaların, Covid-19 Pandemisi Üzerinde Değerlendirilmesi. Bütünl. Anadolu Tıbbı Derg. 2 (3), 20-55.
• Akram, M., Alam, O., Usmanghani, K., Akhter, N. & Asif, H.M. (2012). Colchicum autumnale: a review. J. Medic. Pl. Res. 6(8), 1489-1491.
• Aksakal, Ö. & Kaya, Y. (2008). Erzurum ve çevresinde halk tarafından gıda amaçlı olarak kullanılan bitkiler. Türkiye Gıda Kongresi, 10, 21-23.
• Akyol, Y. & Altan, Y. (2013). Ethnobotanical studies in the Maldan Village (Province Manisa, Turkey). Marmara Pharm. J. 17(1), 21-25.
• Altundağ Çakır, E. (2017). Geophytes of Iğdır (East Anatolia) and their economic potentialities as ornamental plant. Eurasian J. Forest Sci. 5(1), 48-56.
• Apuhan, A.K. & Beyazkaya, T. (2019). Bingöl’ün yenilebilir yabani bitkilerinin gastronomi turizmine etkisi üzerine bir araştırma. Tour. Recreat. 1(1), 31-37.
• Arslan, N. (1998). Türkiye’de Doğal Çiçek Soğanlarının Potansiyeli ve Geleceği. I. Ulusal Süs Bitkileri Kongresi. 209-215. Yalova.
• Bak, F.E. & Çifci, K. (2020). Artvin’in merkez köylerinde bazı tıbbi bitkilerin yöresel kullanımları. Artvin Çoruh Üniv. Orman Fak. Derg. 21(2), 318-329.
• Baktır, İ., Tezcan, Ö. & Kaynakçı, Z. (1997). Geofitlerin Çevre Değerleri Açısından Önemi, Akdeniz Üniv. Zir. Fak. Derg. 10, 408-413.
• Balos, M.M., Akan, H. & Geçit, M. (2022). Mardin (Türkiye) Geofitleri üzerine etnobotanik bir araştırma. KSÜ Tarım Doğa Derg. 25(6), 1287-1304.
• Bizimbitkiler (2013). <http://www.bizimbitkiler.org.tr>, [er. tar.: 28 01 2025].
• Bozyel, M.E. & Merdamert Bozyel, E., (2020). Ethnomedicinal uses of Orchidaceae taxa in Turkish traditional medicine. Int. Res. J. Biol. Sci. 9(3), 52-63.
• Bozyel, M.E., Merdamert Bozyel, E., Benek, A., Turu, D., Yakan, M.A. & Canlı, K. (2021). Ethnobotanical uses of Liliaceae and Colchicaceae taxa in Turkey. Ulusl. Fen Araş. Yenilikçi Yakl. Derg. 5(3), 163-174.
• Bozyel, M.E., Merdamert Bozyel, E., Canlı, K. & Altuner, E. (2019). Anticancer uses of medicinal plants in Turkish traditional medicine. KSU Tarım Doğa Derg. 22(2), 465-484.
• Bulut, G. & Tuzlacı, E. (2015). An ethnobotanical study of medicinal plants in Bayrami̇ç. Marmara Pharm. J. 19(3), 268-282.
• Bulut, G., Haznedaroğlu, M.Z., Doğan, A., Koyu, H. & Tuzlacı, E. (2017). An ethnobotanical study of medicinal plants in Acipayam (Denizli-Turkey). J. Herbal Medic. 10, 64-81.
• Demirci, S. & Özhatay, N., (2013). Ethnobotanical uses of Hyacinthaceae family in Turkey. XI International Etnobotany Symposio, Antalya, Turkey (Poster).
• Doğan, G. & Bağcı, E., (2011). Elazığ’ın bazı yerleşim alanlarında halkın geleneksel ekolojik bilgisine dayanarak kullandığı bitkiler ve etnobotanik özellikleri. Fırat Univ. J. Sci. 23(2), 77-86.
• Elinç, Z.K., (1997). Bazı Yerli ve Yabancı Orjinli Soğanlı Yumrulu Süs Bitkilerinin Bölgemize Adaptasyonu ve Dış Mekanda Kullanılabilirliği. Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Antalya.
• Ezer, N. & Avcı, K. (2004). Çerkeş (Çankırı) yöresinde kullanılan halk ilaçları. Hacettepe Üniv. Eczac. Fak. Derg. 24(2), 67-80.
• Güner, A., Aslan S., Ekim, T., Vural, M. & Babaç, M.T. (edlr.) (2012). Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler). Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği Yayını. İstanbul.
• Kadıoğlu, S., Kadıoğlu, B. & Karagöz, K., (2021). Ethnobotanical properties of natural plant in Kop Pass (Bayburt/Turkey). Biyol. Çeşit. Kor. 14(2), 264-276.
• Kadıoğlu, S., Kadıoğlu, B., Dizikısa, T. & Sezer, K.K., (2021). Doğal olarak yetişen ve halk tarafından kullanılan yabani bitkilerin etnobotanik özellikleri. Muş Alparslan Univ. J. Agric. Nat. 1(1), 39-50.
• Karakaya, S., Polat, A., Aksakal, Ö., Sümbüllü, Y.Z. & İncekara, Ü. (2019). An ethnobotanical investigation on medicinal plants in South of Erzurum (Turkey). Ethnobot. Res. Appl. 18(13), 1-18.
• Karaman, Ö. & Elgin Cebe, G. (2016). Diyabet ve Türkiye’de antidiyabetik olarak kullanılan bitkiler. Ankara Eczac. Fak. Derg. 40(3), 47-61.
• Kayıran, S.D. (2019). Dioskorides’ in De Materia Medica Adlı Eserindeki Tıbbi Bitkilerin Doğu Akdeniz’de Günümüzdeki Kullanımlarının Araştırılması. Mersin Üniv. Tıp Fak. Lokman Hekim Tıp Tarihi Folk. Tıp Derg. 9(2), 189-202.
• Kayıran, S.D. & Özhatay, N. (2020). The ethnobotany, systematics and morphological studies of the genus Ornithogalum that naturally grows in Kahramanmaras province of Southern Turkey. EMU J. Pharm. Sci. 3(3), 182-193.
• Kızıl, S. & Tonçer, Ö. (2014). Diyarbakır ve Çevresinden Doğadan Toplanarak Tüketilen Bitkiler. Tibbi ve Aromatik Bitkiler Sempozyumu, 23-25.
• Kocabaş, Y.Z. & Gedik, O. (2016). An Ethnobotanical Study of wild plants sold in district bazaar in Kahramanmaras. J. Inst. Sci. Technol. 6(4), 41-50.
• Özvatan, B., Altundağ Çakır, E. & Kutlu, L. (2020). Düzce il merkezi semt pazarlarındaki bitkilerin etnobotanik açıdan incelenmesi (Karadeniz Bölgesi, Türkiye). Düzce Üniv. Bilim Teknol. Derg. 8(1), 962-973.
• Palaşoğlu, B. & Eminağaoğlu, Ö. (2022). Beşpare köyleri (Artvin-Türkiye) halk ilaçları. Turkish J. Biodiv. 5(1), 1-16.
• Polat, R. & Satıl, F. (2012). An ethnobotanical survey of medicinal plants in Edremit Gulf (Balıkesir–Turkey). J. Ethnopharmacol. 139(2), 626-641.
• Polat, R., Selvi, S., Çakılcıoğlu, U. & Açar, M. (2012). Investigations of ethnobotanical aspect of wild plants sold in Bingöl (Turkey) local markets. Biol. Diversity Conservation 5(3), 155-161.
• Sargın, S.A. (2015b). Ethnobotanical survey of medicinal plants in Bozyazı district of Mersin, Turkey. J. Ethnopharmacol. 173, 105-126.
• Sargın, S.A., Selvi, S. & Akçiçek, E. (2013). Alaşehir (Manisa) ve çevresinde yetişen bazı geofitlerin etnobotanik açıdan incelenmesi. Erciyes Üniv. Fen Biliml. Enst. Fen Biliml. Derg. 29(2), 170-178.
• Sargın, S.A., Selvi, S. & Büyükcengiz, M. (2015a). Ethnomedicinal plants of Aydıncık district of Mersin, Turkey. J. Ethnopharmacol. 174, 200-216.
• Sargın, S.A., Selvi, S. & López, V. (2015c). Ethnomedicinal plants of Sarigöl district (Manisa), Turkey. J. Ethnopharmacol. 171, 64-84.
• Sırrı, M., Özaslan, C. & Fidan, M. (2021). Eruh (Siirt) İlçesinde Gıda ve Halk Tababetinde Kullanılan Bazı Doğal ve Yabancı Otlar. MAS J. Appl. Sci. 6(5), 1118-1129.
• Üstün, N.Ş., Pekşen, A., Bulam, S. & Duran, H. (2018). Edible wild herbaceous plants consumed in Giresun province. Acta Biol. Turc. 32(2), 84-89.