Biyoteknoloji Çağında İnsan ve Etik: CRISPR Teknolojisinin Birey, Aile ve Toplum Açısından Değerlendirilmesi

Yıl 2021, Sayı: 4, 31 - 54, 29.06.2021

Elif Akçay Özhan Tingöy

Öz

İnsanın dünyayı anlama ve etrafını keşfetme uğraşı yüzyıllardır devam etmektedir. Bu uğraş insan bedeninin keşfi ile öze yönelirken en büyük yardımcısı da gelişen teknoloji olmaktadır. Bilişim ve teknolojinin hâkim olduğu dünyamızda insanların kendi yarattığı biyoteknolojik sorunlarla başa çıkmaya çalıştığı görülmektedir. Gelişen teknolojinin insan hayatlarından ziyade artık insan bedenine daha fazla etki etmesi ve bu durumun yeterince tartışılmaması söz konusudur. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden literatür taraması kullanılmıştır. Bu makalede insanın teknolojiyi nasıl şekillendirdiğinden çok, teknolojinin insana nasıl şekil vermeye başladığı gözler önüne serilmeye çalışılmıştır. Geçmişteki devrimlerden çok daha hızlı içine sürüklendiğimiz bu biyoteknoloji devriminin olası sonuçlarının, sadece yaşayan kuşağı etkilemekle kalmayıp sonraki tüm nesillerin tamamını da etkileyeceği öngörülmektedir. Araştırmada CRISPR teknolojisi ile insana müdahalenin getireceği genetik ayrımcılık, insan çeşitliliğinin kaybolması, insan haklarının dönüşümü gibi belli etik sorunlar; birey, aile ve toplum açısından ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Biyoteknoloji, CRISPR-Cas9 Teknolojisi, Etik, Biyoetik

Kaynakça

• Batukan, C. (2017). Robo-tizm (1 b.). İstanbul: Altıkırkbeş.
• Britannica (2021). Genetic engineering. www.britannica.com: https://www.britannica.com/science/genetic- engineering adresinden alındı.
• Bulut, S. (2019, Aralık). Büyük veri çağında araçsallaştırılan beden ve genetik ayrımcılığı David Le Breton’ın Bedene Vedası’ndan okumak. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 14(20), 2301-2326.
• Carrel, A. (2019). İnsan denen meçhul (1 b.). (Z. Atsız, Çev.) İstanbul: The Kitap.
• Doudna, J. A., ve Sternberg, S. (2018). Yaratılıştaki çatlak (1 b.). (M. Doğan, Çev.) İstanbul: KÜY.
• Dvvorkin, R. (1999, Eylül 16). www.zeit.del. Mayıs 2020 tarihinde https://www.zeit.de/1999/38/199938.genetik_.xml adresinden alındı.
• Fukuyama, F. (2003). İnsan ötesi geleceğimiz: biyoteknoloji devriminin sonuçları. (Ç. A. Fromm, Çev.) Ankara: ODTÜ Yayıncılık.
• Habermas, J. (2003). İnsan doğasının geleceği (1 b.). (K. H. Ökten, Çev.) Everest Yayınları.
• Human germline engineering. (2021, Nisan 26). 2021 tarihinde en.wikipedia.org: https://en.wikipedia.org/wiki/Human_germline_engineering adresinden alındı.
• Lander, E. S., Vd. (2019, Mart 13). Adopt A Moratorium On Heritable Genome Editing. Nature, 165-168. doi:10.1038/d41586-019-00726-5.
• Leonhard, G. (2018). Teknolojiye karşı insanlık. (C. Akkartal, ve İ. Akkartal, Çev.) İstanbul: Siyah Kitap.
• Lewontin, R. C. (2015). İdeoloji olarak biyoloji. (C. Adanur, Çev.) İstanbul: Kolektif Kitap.
• Mayr, E. (2008). Biyoloji budur (1 b.). (A. Izbırak, Çev.) Tübitak Yayınları.
• Metin, S. (2010). Biyo-tıp etiği ve hukuk. İstanbul: 12 Levha Yayınevi.
• Mukherjee, S. (2018). Gen (3 b.). (C. Duran, Çev.) İstanbul: Domingo.
• Naisbitt, J., ve Aburdene, P. (1991). Megatrends 2000. (E. Güven, Çev.) İstanbul: Form Yayınları.
• Rajan, K. S. (2012). Biyokapital. (A. D. Temiz, Çev.) İstanbul: Metis Yayıncılık.
• Stevens, W. (1954). The collected poems of Wallace Stevens. New York: Knopf Doubleday Publishing Group.
• Stock, G., ve Campbell, J. (Dü). (2000). Engineering the human germline. New York: Oxford University Press.
• The Nobel Prize in Chemistry 2020. (2020, Ekim 7). 2021 tarihinde www.nobelprize.org: https://www.nobelprize.org/prizes/chemistry/2020/press-release/ adresinden alındı.
• UNESCO (2008). Bioethics Core Curriculum. Section 1: Syllabus Ethics Education Programme, Sector for Social and Human Sciences, Division of Ethics of Science and Technology, What is Bioethics.
• Walker, A., Walker, K., ve Carruthers, S. (2019). Süper insan (1 b.). (S. Evren, Çev.) İstanbul: Siyah Kitap.
• What is Bioethics? (Tarih yok). 2021 tarihinde www.practicalbioethics.org: https://www.practicalbioethics.org/what-is-bioethics adresinden alındı.
• What is Biotechnology? (2021). https://www.bio.org/: https://www.bio.org/what-biotechnology adresinden alındı.
• Wolinetz, C. D., ve Collins, F. (2019, Mart 13). nature.com. 2020 tarihinde https://www.nature.com/articles/d41586-019-00814-6 adresinden alındı.