ART DECO MİMARLIĞI VE İÇ MEKÂN TASARIMINA YANSIMALARI

Yıl 2017, Cilt: 6 Sayı: 3, 1009 - 1026, 15.12.2017

Ali Mülayim

Öz

Art Deco, 1925 yılında Fransa’da
düzenlenen Exposition Internationale
Des Arts Décoratifs at Industries Moderns (Uluslararası Modern Dekoratif
ve Endüstriyel  Sanatlar Sergisi) sergisinden
ismini alan daha sonraları diğer Avrupa ülkeleri ve Amerika Birleşik
Devletlerine yayılan ve sömürgecilik anlayışı ile dünyanın bir çok yerinde
kendisini gösteren bir üsluptur. Mimarlıktan zanaat ürünlerine, dokuma
tasarımından mobilyaya, gündelik kullanım ve süs eşyalarından grafik sanatlara,
resme ve heykele, hatta giysi tasarımına dek uzanan bir alanda Art Deco’dan
üslup olarak bahsedilebileceği kabul edilir. Art Deco tarzının ilk dönemleri
genellikle geometrik formlar, düz hatlar ve basamak şeklinde yüksekliklerle
görece sade bir tarz, pahalı süslemeler ve ender bulunan malzemelerle değerini
yansıtırken, ileriki dönemlerinde Art Deco’nun farklı bir versiyonu olan
“Streamline Moderne” ortaya çıkmıştır. Streamline Modern, aerodinamik hatlara
sahip bir tarz olarak, özellikle araba tasarımlarında kendini göstermiştir.
Aynı zamanda mimaride, iç mekânlarda ve süslemelerde de sıkça kullanılmıştır. Art
Deco aynı zamanda yeni kurulmuş olan Türkiye Cumhuriyetini de etkilemiş İstanbul
ve özelliklede yeni yapılaşan Ankara’da kendini göstermiştir. Aynı zamanda
Osmanlının son dönemleri ve Erken Cumhuriyet döneminde ortaya çıkan oda takımı
kavramı iç mekânları dolayısıyla mimari biçimlenişi de etkilemiştir. 1930’ların
başında Art Deco tarzında apartman evler, modern arabalar, nikel mobilyalar, ve
yağlı boya resimler, oda takımları statü sembolü olarak kabul edilmiştir. Genç
cumhuriyetin temel hedefi olan modernleşmeyle de uyumlu bir üslup olan Art Deco
mimaride ve iç mekanlarda sıkça tercih edilmiştir. Özellikle Lozan
anlaşmasından dolayı gümrük uygulanmayan malların ülkeye kolay girişi ve ülkede
seri üretimin olmayışı yurt dışı kaynaklı ürünlerin ülkeye kolayca girmesini
sağlamıştır. Özellikle orta üst sınıfın tercih ettiği mobilyaların büyük bir
çoğunluğu yurtdışından getirilmiştir. 
Ancak 1929 yılında sona eren gümrük anlaşmasından sonra yerli üreticiler
korunmaya çalışılmıştır. Art Deco üslubu son dönemlerde ortaya çıkan “Konsept
Tasarım” kavramı için farklı bir bakış açısı oluşturabilecektir. Bu makalede
Art Deco üslubunun ortaya çıkışı ve iç mekâna yansımaları ile ilgili bilgi ve
görseller sunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Art Deco, Mobilya, Cumhuriyet Dönemi

Kaynakça

• [1] Polatkan,H ve Özer.F, 2006 "Art Deco Mimarlığının Kavramsal İçeriği", İstanbul Teknik Üniversitesi Dergisi, Cilt 5, Sayı 1,. [2] Batur,A, "Art Deco" 1993,İstanbul Ansiklopedisi, Cilt;1, Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Yayın, S: 326-327. İstanbul, [3] Özgüven.B, 2009 "Art Deco Architecture in Istanbul", Thirteenth International Congress Of Turkish Arts , Budapeşte,. [4] FRAVALO.F, "L'Hôtel du Collectionneur - Pavillon Ruhlmann", http://www.histoire-image.org/pleincadre/index.php?i=1030 Erişim: 02.03.2014. [5] Hasol.D, "Art Deco ve Tropical Deco", http://www.doganhasol.net/Articles/art-deco-ve-tropical-deco_10631.html. Erişim: 25.09.2013 [6] "Central High Scool Photo", http://www.nps.gov/media/photo/gallery.htm?id=5AC58FF3-155D-4519-3E97C15CF3AAB070 [7] Kasap.H.Ö, 2009. "20. Yüzyıl Mimarisinde Form Ve Renk Kavramlarının Mekâna Etkisinin Mimari Akımlar Çerçevesinde Analizi", Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, [8] Özbayraktar.M, 1996. "20.yy Mobilya Tasarımı İle Mimarlığı Üzerine Karşılaştırmalı Bir İnceleme", Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Y.L Tezi, [9] Bayer.P, "Art Deco Architecture", Thames And Hudson Ltd., London, 1992. Yılmaz.E.M, "Afrika'nın Gizli Modenist Şehri", [10] http://v3.arkitera.com/news.php?action=displayNewsItem&ID=31669. Erişim:12.12.2013. "Eritre İmperio Oteli", [11] http://artdecobuildings.blogspot.com/2008/03/cinema-impero-asmara.html. Erişim:12.12.2013. [12] Bilman.A, Gill.T, "Art Deco İnventory (Daily Telegraph Building)", 1991. http://www.napier.govt.nz/docs_dms/artdeco_inventory.pdf. Erişim: 15.12.2013. [13] "Daily Express Binaları", http://en.wikipedia.org/wiki/Daily_Express_Building,_Manchester. Erişim 11.02.2014 [14] Bozdoğan.S, "Modernizm ve Ulusun İnşası", Metis Yayınları, İstanbul, 2002. [15] Hasol.D, "80.Yılda Cumhuriyet Dönemi Mimarlığına Bir Bakış", http://www.doganhasol.net/Articles/80yilda-cumhuriyet-donemi-mimarligina-bir-bakis_10464.html. Erişim 25.09.2013 [16] Eldem.S, 1973. "Elli Yıllık Cumhuriyet Mimarlığı", Mimarlık Dergisi, Sayı:11-12, [17] Erkmen.E, 1998."Clemens Holzmeister ve Türk Mimarlığındaki Yeri", Doktora Tezi, Mimar Sinan Üniversitesi, [18] "Markiz Pastanesi Vitrayı", http://www.tripadvisor.com/LocationPhotoDirectLink-g293974-d3961477-i42059341-Cafe_Markiz-Istanbul.html#42059349. Erişim Tarihi 23.05.2014 [19] Polat.A, "20.yy Yapılarını Koruma Sorunları", Mimar.İst, Sayı:39, S; 45-54, 2011. [20] Zafer. A, "İstanbul’un Fark Edilmeyen “Modernite”si", Mimar.İst, Sayı:39, S; 67-72, 2011. [21] Docomomo, "Üçler Apartmanı", http://v2.arkiv.com.tr/p5346-ucler-apartmani---fescizade-igalip-bey-apartmanina-ek.html. Erişim:18.12.2013. [22] Türkiye Mühendislik haberleri , "Ankara Gar Binası", [23] "Süreyya Paşa Konser Ve Opera Salonu", http://v3.arkitera.com/p202-sureyya-pasa-konser-ve-opera-binasi.html?year=&aID=1551. Erişim:14.12.2013. [24] "Süreyya Paşa Konser Ve Opera Salonu", http://v2.arkiv.com.tr/p8161-sureyya-pasa-konser-ve-opera-binasi.html. Erişim 14.12.2013 [25] Mimarlar Odası Dergisi, "Taşçı Salih Evi", http://dergi.mo.org.tr/dergiler/2/126/1458.pdf. Erişim: 11.02.2014. [26] Massey.A, "İnterior Design Since 1900", Thames&Hudson , London, 2008. [27] Uzunaslan.Ş, 2002. "Erken Cumhuriyet Dönemi Konutlarında Mekan ve Mobilya", Sanatta Yeterlilik Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, İstanbul, [28] İrez.F, "Art Nouveau ve Art Deco Mobilyalar", Antik Dekor, Sayı 64, S:84-88, Mayıs 2001. [29] Turan.G, "Türkiye’de Erken Cumhuriyet Dönemi Zanaat Ve Endüstri Üretiminde Tasarım", Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. [30] "Art Deco Portmanto", http://www.1stdibs.com/furniture/more-furniture-collectibles/coat-stands/french-art-deco-tall-walnut-coat-rack-storage-circa-1940s/id-f_968382/. Erişim: 01.03.2014. [31] A. Mülayim, Arşiv, 2012. [32] "Little Rock Central High School" http://www.nps.gov/chsc/historyculture/school-history.htm. Erişim:18.11.2013 [33] "Gauthier-Poinsignon, Dining Suite", Fotoğraf http://www.artnet.com/artists/gauthier-poinsignon/dining-suite- Erişim:01.02.2013