Hemodiyaliz Hastalarına Primer Bakım Veren Aile Üyelerinin Bakım Yükleri ve Yaşam Kaliteleri Üzerine Bir Gözden Geçirme

Yıl 2012, Cilt: 2 Sayı: 3, 24 - 28, 14.08.2013

Mehpare Kaya Akı , Yurdanur Demir

Öz

Kronik Böbrek Yetmezliği (KBY), böbrek fonksiyonlarının ileri derecede bozulması ile karakterize olan, tüm organ ve sistemlerin işleyişini etkileyen bir hastalıktır. KBY’de en önemli Renal Replasman Tedavi (RRT) seçeneği hemodiyaliz (HD) olmakla birlikte, bu tedavi seçeneği hasta ve ailesinin hastalığa özgü birçok sorunla karşı karşıya kalmasına neden olmaktadır. HD tedavisi alan hastalar evde aile üyeleri ile birlikte yaşamaktadır. Bu açıdan, hastanın yaşadığı sorunlardan hasta ile aynı evde yaşayan bu bireyler de büyük ölçüde etkilenmektedir. Bu durumda da, HD tedavisi alan hem hastaların hem de ailelerinin rehabilitasyonuna yönelik çalışmalara ağırlık verilmesi önem kazanmaktadır. Sağlık ekibi içerisinde önemli bir yere sahip olan hemşirelik mesleğinin amacı; birey, aile ve topluma kişiler arası bir süreç içinde, sağlığı geliştirici, hastalıkları önleyici, yaşam deneyimleri sağlamak ve hem hasta bireyin hem de yakınlarının kendi potansiyellerini arttırmalarına yardımcı olmaktır. Günümüzde hasta bakım ekibi içerisinde ailenin de yer alması gereği
kaçınılmaz olup, hemşireliğin holistik yaklaşımı çerçevesinde; hasta ve primer bakım vericinin birlikte değerlendirilmesi ve bu konuya yönelik rehabilitasyon hizmetlerinin yapılması önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Kronik böbrek yetmezliği; hemodiyaliz; aile; bakım yükü

Kaynakça

• Aydemir Ç, Kasım İ, Cebeci S, Göka E, Tüzer V. Kronik Böbrek Yetmezliği Hastalarının Yakınlarında Yaşam Kalitesi ve Psikiyatrik Semptomlar. Kriz Dergisi. 2002; 10(2): 29-39.
• Yurtsever S, Bedük T. Hemodiyaliz Hastalarında Yorgunluğun Değerlendirilmesi. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi. 2003; 2: 3-12.
• Birol L, Akdemir N, Bedük T. İç hastalıkları Hemşireliği. Ankara: Vehbi Koç; 1993.
• Centers for Disease Control and Prevention (CDC) [Internet]. United States: Revisions to Chronic Disease Surveillance Indicators; 2004 [cited: 20.03.2011]. Available from: www.cdc.gov/pcd/issues/2005/jul/05_0003.htm.
• World Health Organization (WHO) [Internet]. Preventing Chronic Diseases a vital investment; [cited: 21.03.2011]. Available http://www.who.int/chp/chronic_disease_report/overview_en. pdf. from:
• Hacımusalar GD. Hemodiyaliz Uygulanan Bireylerin Bakım Sorumluluğunu Üstlenen Yakınlarının Yaşadığı Sorunların Belirlenmesi [Yüksek Lisans Tezi]. Erciyes: Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2005.
• Deeken JF, Taylor KV, Mangan P, Yabroff KR, Ingham JM. Care for the Caregivers: A Review of Self-Report Instruments Developed to Measure the Burden, Needs, and Quality of Life of Informal Caregivers. Journal of Pain and Symptom Management. 2003; 26(4): 922-53.
• Newby NM. Chronic Illness and The Family Life-Cycle. Journal of Advanced Nursing. 1996; 23: 786-91.
• Shimoyama S, Hirakawa O, Yahiro K, Mizumachi T, Schreiner A, Kakuma T. Health-Related Quality of Life and Caregiver Burden Among Peritoneal Dialysis Patients and Their Family Caregivers in Japan. Peritoneal Dialysis International. 2003; 23: 200-5.
• Ceylan B. Şizofreni ve Kronik Böbrek Yetmezliği Hastalarına Evde Bakım Veren Aile Üyeleri ve Bakım Rolü Olamayan Bireylerde Suçluluk ve Utanç Düzeylerinin Karşılaştırılması [Yüksek Lisans Tezi]. Konya: Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2007.
• Chronic hemodialysis patients’ quality of life to the subjective burden on the family caregivers [Internet]. [cited: 09.09.2010]. Available from: www.faculty.ksu.edu.sa.
• Asan T. Kronik Böbrek Yetmezliği Tanısı Alan Hastaların Ailelerinin Değerlendirilmesi [Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul: Haliç Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2007.
• Ziegert K. Livet i Skuggan av Dialys-Beskrivning av Anhörigas Vardag. Socialmedicinsk tidskrift. 2007; 84(3): 239-46.
• Kokko J. Chronic Renal Failure. In: Wyngaarden JB, Smith LH, editors. Cecil Textbook of Medicine. 18th ed. Philadelphia: W.B. Sounders Company; 1988. p. 563-8.
• Tisher CC. Structure and function of the kidneys. In: Goldman L, Ausiello D, editors. Cecil Textbook of Medicine. Serhat Ü, çeviri. 22. baskı. İstanbul: Güneş Kitapevi; 2006. p. 662-9.
• Grassmann A, Gioberge S, Moeller S, Brown G. ESRD Patients in 2004: Global overview of patient numbers, treatment modalities and associated trends. Nephrol Dial Transplant. 2005; 20(12): 2587-93.
• Süleymanlar G, Altıparmak MR, Seyahi N, Trabulus S. Türkiye’de Nefroloji-Diyaliz ve Transplantasyon Registry Raporu 2011. İstanbul: Türk Nefroloji Derneği Yayınları; 2012.
• Ören B. Hemodiyaliz ve Periton Diyalizi Olan Hastaların Yaşam Kalitesi ve Öz Bakım Gücünü Etkileyen Faktörlerin İncelenmesi [Doktora Tezi]. İstanbul: İ.Ü. Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2010.
• Akpolat T, Utaş C. Hemodiyaliz Hastalarında Sık Karşılaşılan Sorunlar. Hemodiyaliz Hemşiresi El Kitabı. İstanbul: Güzel Sanatlar Matbaası; 2000.
• Akpolat T, Utaş C. Böbrek Yetmezliği: Genel Bilgiler. Akpolat T, Utaş C, editörler. Hemodiyaliz Hekimi El Kitabı. Kayseri: Anadolu Yayıncılık; 2001. s. 1-10.
• Ovayolu N, Pehlivan S, Uçan Ö, Çuhadar D. Hemodiyaliz Hastalarının Yalnızlık ve Depresyon Düzeyleri Arasındaki İlişki. Anadolu Psikiyatri Dergisi. 2007; 8: 293-6.
• Özcanlı D. Kanser Hastasına Bakım Veren Eşlerin Duygusal ve Sosyal Gereksinimlerinin Belirlenmesi [Yüksek Lisans Tezi]. Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2005.
• Tüzer V. Kronik Hastalıklar ve Yeti Yitiminde Sistemik Aile Yaklaşımı. Klinik Psikiyatri. 2001; 4: 193-201.
• Könezoğlu B. Aile ve Ailenin Korunması [Yüksek Lisans Tezi]. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü; 2006.
• Arıkan E, Can G. Hemodiyaliz Hastalarının Bakımından Sorumlu Hasta Yakınlarının Sorunları ve Tükenmişlik Düzeylerinin Belirlenmesi [Yüksek Lisans Tezi]. 2009
• Arat Z. Hemodiyaliz Hasta ve Yakınlarında Tükenmişlik Sendromu, Hasta Yakınlarının Yaşam Kalitelerinin Değerlendirilmesi ve Etkileyen Faktörler [Yüksek Lisans Tezi]. Ankara: Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2006.
• Patterson JM. Chronic illness in children and the impact on families. In: Chilman CS, Nunnally EW, Cox FM, editors. Chronic Illness & Disability, Families in Trouble Series. 2nd ed. Newbury Park, CA: Sage Publications; 1988. p. 69-107.
• Rolland JS. Chronic Illness and the Life Cycle: A Conceptual Framework. Fam Process. 1987; 26(2): 203-21.
• Velioğlu P. Hemşirelikte Kavram ve Kuramlar. İstanbul: Alaş Ofset; 1999.
• Yılmaz M. Kronik Böbrek Yetmezliği Tanısı Alan Hasta ve Ailesinin Hastalıkla Baş Etmesinde Hemşirenin Rolü. Çınar Dergisi. 2002; 8(2): 29-35.
• Küçükgüçlü Ö. Bakım Verenlerin Yükü Envanteri’nin Türk Toplumu İçin Geçerlilik Güvenirliğinin İncelenmesi [Doktora Tezi]. İzmir: Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Programı İç Hastalıkları Hemşireliği; 2004.
• Novian DA. An Investigation of spirituality in caregivers for spouses diagnosed with Alzheimer Disease or Related Disorders [PhD dissertation]. Texas: St. Mary’s University, Marriage and Family Therapy; 2007.
• Eknoyan G, Lameire N, Barsoum R, Eckardt KU, Levin A, Levin N, et al. The Burden of Kidney Disease: Improving Global Outcomes. Kidney International. 2004; 66: 1310-4.
• Göker C, Soykan A. Hemodiyaliz Hastaları ve Eşlerinde Psikiyatrik Morbidite ve Yaşam Kalitesi [Tıpta Uzmanlık Tezi]. Ankara: Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi; 2008.
• Belasco AG, Sesso R. Burden of Quality of Life of Caregivers for Hemodialysis Patients. American Journal of Kidney Diseases. 2002; 39(4): 805-12.
• Einollahi B, Taheri S, Nemati E, Abbaszadeh S, Pourfarziani V, Nourbala MH. Burden among Care-givers of Kidney Transplant Recipients and Its Associated Factors. Saudi J of Kidney Dis and Transplant. 2009; 20(1): 30-4.
• Wicks MN, Milstead EJ, Hathaway DK. Subjective Burden and Quality of Life End-Stage Renal Disease. ANNA Journal. 1997; 24(5): 64-8.
• Snyder JR. Impact of Caregiver-Receiver Relationship Quality on Burden and Satisfaction. J. Women Aging. 2000; 12(1-2): 147-67.
• Shyu YI. Patterns of Care Giving when Family Care Givers Face Completing Needs. Adv Nurs. 2000; 31(1): 646-54.
• Keçecioğlu N, Özcan E, Yılmaz H, Sezer MT, Eryılmaz M, Ersoy FF, ve ark. Hemodiyaliz ve Kronik Ambulatuar Periton Diyalizi Tedavisi Gören Hastalar ve Bu Hasta Yakınlarının Depresyon, Anksiyete ve Yaşam Kalitesi Açısından Karşılaştırılması. Türk Nefroloji Diyaliz ve Transplantasyon Dergisi. 1995; (3): 172-6.
• World Health Organization. Measuring quality of life: the development of the World Health Organization Quality of Life Instrument (WHOQOL). Geneva: WHO; 1997.
• Başaran S, Güzel R, Sarpel T. Yaşam Kalitesi ve Sağlık Sonuçlarını Değerlendirme Ölçütleri. Romatizma Dergisi. 2005; 20(1): 55-63.
• Yaşar F. Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı olan Bireylerin Primer Bakım Vericilerinin Gereksinimleri, Bakım Verme Yükü ve Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi [Yüksek Lisans Tezi]. Ankara: Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2008.
• Given B, Sherwood PR, Given CW. What Knowledge and Skills Do Caregivers Need. American Journal of Nursing. 2008; 108(9): 28-34.
• Özaltın G. Psikiyatri Hemşireliğinde Hasta ve Hasta Aileleri. C.Ü. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi. 1999; 3(1): 1-8.
• Rideout EM, Rodin GM, Littlefield CH. Stress, Social Support, and Symptoms of Depression in Spouses of the Medically Ill. The International Journal of Psychiatry in Medicine. 1990; 20(1): 37-48.