BİR SÜPERPANOPTİKON OLARAK YENİ MEDYA: YENİ MEDYA IŞIĞINDA GÖZETİMİN ELEŞTİRİSİ

Yıl 2017, Cilt: 5 Sayı: 2, 784 - 800, 29.09.2017

Akan Yanık

https://doi.org/10.19145/e-gifder.316537

Cited By: 2

Öz

İnsanlık tarihi boyunca egemen ve iktidar olan her güç, çeşitli
yöntemlerle sosyal kitleler üzerinde yeni kontrol ve gözetim teknikleri geliştirmiştir.
Fakat özellikle son 20 yılda, yeni medya teknolojileri ile birlikte gözetim biçim
değiştirmiş, yeni medya aygıtlarıyla birlikte sistematik gözetimin
küreselleşmiş ve her yer yeni medya yoluyla süperpanoptikon alanlara dönüştürülmüştür.
Bu çalışmada Panoptikon kavramı yerine Süperpanoptikon kavramının
kullanılmasının nedeni, Panoptikon kavramının günümüz gözetim yapısını ve
teknikleri anlatmakta yetersiz kalmasıdır. Yalnızca internet değil, nesnelerin
interneti, bulut bilişim, akıllı aygıtlar, büyük veri gelişmeleri ve öğrenen
makineler gibi birçok gelişme Panoptikon kavramının sınırlarını aşmaktadır.
Bundan dolayı gözetimin “yeni” halini anlatabilmek ve
kapsamının genişlediğini vurgulamak için süperpanoptikon kavramı
kullanılmıştır. Bu çalışmanın amacı, panoptikondan süperpanoptikona dönüşen gözetim
sistemlerinde yeni medyanın rolü ve geleceği üzerine tartışmaları ortaya koymak
ve iktidar tarafından fonksiyonel amaçlarla önerilen gözetim sistemlerinin
ideolojik amaçlara sürüklenebileceğiyle ilgili bilinç yaratmaktır. Bu amaç
ışığında, gözetimin yaratacağı etkiler bilimsel ve sanatsal çalışmalar ışığında
örneklendirilmiş ve yorumlanmaya çalışılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Gözetim, panoptikon, süperpanoptikon, yeni medya, eleştiri

NEW MEDIA AS A SUPERPANOPTICON: CRITICISM OF SURVEILLANCE IN NEW MEDIA LIGHT

Öz

Throughout
human history, the sovereign and dominant powers have developed new control and
surveillance techniques on social masses in various ways. Especially in the
last 20 years, surveillance techniques have changed forms with the new media
technologies. The globalization of the systematic
surveillance is possible with the new media and everywhere has been
transformed into superpanopticon areas through new media. The reason for using
the concept of Superpanopticon is that the concept of Panopticon is inadequate
in explaining the structure of today's surveillance and techniques. Not only
the Internet, but many other developments, such as the Internet of objects,
large data analysis and learning machines, are beyond the limits of the
Panopticon concept. So the concept of superpanopticon was used to understand
the “new” state of surveillance and to emphasize the expansion of its scope. The
purpose of this paper is to discuss the role of new media on surveillance systems
and to raise awareness about the possibility that surveillance systems proposed
by the government for functional purposes can be dragged into ideological ends.
In this light of purpose, the effects of surveillance are exemplified and
interpreted in the light of scientific and artistic works.

Anahtar Kelimeler

Surveillance, panopticon, superpanopticon, new media, criticism

Kaynakça

• Aktaş, Ü. (2012). Anarşizm, İstanbul: Metamorfoz Yayıncılık
• Althusser, L. (2003). İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları. Çev. Alp Tümertakin. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Aydoğan, F.(2009). “Eleştirel Perspektiften Yeni Medya”, Marmara İletişim Dergisi, 15
• Baldini, M. (2000). İletişim Tarihi. Çev. Gül Batuş. İstanbul: Avcıol Basımevi
• Baudrillard, J. (2014). Simülakrlar ve Simülasyon. Ankara: Doğu-Batı Yayınları
• Bauman, Z. (1999). Küreselleşme: Toplumsal Sonuçları. Çev. Abdullah Yılmaz. İstanbul: Ayrıntı Yayınları
• Bentham, J. (2008). “Mektup II: Hapishane Gözetim-Evi İçin Bir Plan”. Panoptikon: Gözün İktidarı Der. Barış Çoban ve Zeynep Özarslan. İstanbul: Su Yayınevi: 103-110
• Berger, J. (2006). Görme Biçimleri. Çev. Yurdanur Salman. İstanbul: Metis Yayınları
• Boetie, E.L. (1995). Gönüllü Kulluk Üzerine Söylev. Çev. Mehmet Ali Ağaoğulları. İstanbul: İmge Kitabevi.
• Bozkurt, V. (2000). “Gözetim Toplumu ve İnternet”, Birikim Dergisi, 136, 69-74
• Castells, M. (2005). Ağ Toplumunun Yükselişi. Çev. Ebru Kılıç. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Davenport, H., Barth, T. & Bean, R. (2012) “How ‘Big Data’ is different” MIT Sloan Management Review. Erişim: Nisan 2017. http://sloanreview.mit.edu/article/how-big-data-is-different/
• Dolgun, U. (2008). Şeffaf Hapishane Yahut Gözetim Toplumu. İstanbul: Ötüken Yayınevi
• Dolgun, U. (2005). İşte Büyük Birader. İstanbul: Hayy Kitap
• Eagleman, D. (2013). Incongnito: Beynin Gizli Hayatı. İstanbul: Domingo Yayınları
• Ekinil, Burçin (2009). “A New Era on The Internet: Facebook”, İletişim Dergisi, 28, Bahar, 93-114.
• Etzioni, Amitai (1999). The Limits of Privacy, USA: Basic Books.
• Flew, S. (2002) New Media: An Introduction. London: Oxford University Press
• Foucault, M. (2000). Büyük Kapatılma, Çev. Ferda Keskin. İstanbul: Ayrıntı Yayınları
• Foucault, M. (2005). Hapishanenin Doğuşu. Çev. Mehmet Ali Kılıçbay. Ankara: İmge Yayınevi.
• Foucault, M. (2007). İktidarın Gözü, Çev. Işık Ergüden. İstanbul: Ayrıntı Yayınları
• Gardner, H. (1983). Frames of Mind: The theory of multiple intelligences. New York: Basic Books.
• Geray, H. (2003). İletişim ve Teknoloji: Uluslararası Birikim Düzeninde Yeni Medya Politikaları. Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Giddens, A. (2008). Ulus Devlet ve Şiddet, Çev. Cumhur Atay, İstanbul: Kalkedon Yayınları
• Giovanni, S. (2004) Görmenin İktidarı. Çev. Gül Batuş ve Bahar Ulukan. İstanbul: Karakutu Yayınları
• Gökberk, M. (1974). Felsefe Tarihi, Ankara: Bilgi Yayınevi
• Güven, S.K. (2011). “Gözetimin Toplumsal Meşruiyeti”, Medya Mahrem, (Der.) Hüseyin Köse. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Habermas, J. (2004). “The Public Sphere”, The Information Society Reader, (Der.) Frank Webster, New York: Routledge.
• Herman, E. S. ve Noam C. (2006). Kitle Medyasının Ekonomi Politiği: Rızanın İmalatı, Çev. Ender Abadoğlu İstanbul: Aram Yayıncılık.
• Hızır, N. (1981). Felsefe Yazıları, İstanbul: Çağdaş Yayınları
• Huxley, A. (2011). Cesur Yeni Dünya, Çev. Edip Polat. İstanbul: Yaba Yayınları
• Kafka, F. (2009). Dava, Çev. Ahmet Cemal. İstanbul: Can Yayınları
• Keefe, P. R. (2006). Echelon: Dünyayı Dinleyen İstihbarat Örgütleri, İstanbul: Defne Yayınları.
• Köse, Hüseyin (2011) Medya Mahrem: Medyada Mahremiyet Olgusu ve Transparan Bir Yaşamdan Parçalar, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Li, S.Z., Schouten, B. ve Tistarelli, M. (2009). “Biometrics at a Distance: Issues, Challenges, and Prospects”, Handbook of Remote Biometrics, (Der.) Stan Z. Li, Massimo Tistarelli and Rama Chellappa. New York: Springer.
• Lyon, D. (1994). The Electronic Eye: The Rise of Surveillance Society, Minneapolis: University of Minnesota Press.
• Lyotard, J.F. (1990). Postmodern Durum. Çev. Ahmet Çiğdem. İstanbul: Ara Yayıncılık
• Manovich, L. (2001). The Language of New Media, Cambridge: The MIT Press.
• Marx, G.T. (2002). “What’s New About the New Surveillance? Classifying for Change and Continuity”, Surveillance and Society, 1, 1, 9-29
• Masuda, Y. (2004). “Image Of The Future Information Society”, The Information Society Reader. (Der.) Frank Webster, New York: Routledge.
• Orwell, G. (1985). Bindokuzyüzseksendört. Çev. H. Derin. Ankara: Kültür B. Yayınları
• Plass, J.L., Moreno, R. ve Brünken, R. (2010). Cognitive load theory. New York: Cambridge University Press.
• Rigel, N. ve Batuş G. (2005) Kadife Karanlık, İstanbul: Su Yayınları
• Rouse, J. (1994). “Power / Knowledge” The Cambridge Companion to Foucault. (Der.) G. Gutting. Cambridge: Cambridge University Press, 92-114
• Rubin, M.R.(1988). Private Rights, Public Wrongs: The Computer and Personal Privacy, New Jersey: Ablex Publishing.
• Rule, J. (1974). Private Lives Public Surveillance: Social Control in The Computer Age, New York: Schocken Books.
• Sennett, R. (2008). Karakter Aşınması: Yeni Kapitalizmde İşin Kişilik Üzerindeki Etkileri. Çev. Barış Yıldırım. İstanbul: Ayrıntı Yayınları
• Small, G. ve Vorgan G. (2009). Modern Beynin Evrimi, İstanbul: Omega Yayınevi.
• Şaylan, G. (2002). Postmodernizm, Ankara: İmge Kitabevi.
• Toffler, A. (1992). Yeni Güçler Yeni Şoklar. Çev. Hülya Tekoğlu ve Nilgün Himmetoğlu, İstanbul: Altın Kitaplar Yayınları.
• Toprak, A., Yıldırım, A., Aygül, E. ve Binark, M. (2009). Toplumsal Paylaşım Ağı Facebook: “Görülüyorum Öyleyse Varım!”, İstanbul: Kalkedon Yayınları.
• Werret, S. (2008). “Potemkin ve Panoptikon: Samuel Bentham ve On Sekizinci Yüzyıl Rusyasında Mutlakiyetçi Mimari”. Panoptikon – Gözün İktidarı, (Der.) Z. Özarslan ve B. Çoban. İstanbul: Su Yayınevi, 87-111
• Yanık, A. (2016). “Yeni Medya Nedir Ne Değildir?” Journal of International Social Research, 9,45,898-910.
• Zamyatin, Y. İ. (2010) Biz. Çev. Fatma Arıkan. İstanbul: İthaki Yayınları