POLITICAL STANCE OF TEF SECOND PERIOD

Yıl 2019, Cilt: 7 Sayı: 3, 1402 - 1432, 26.12.2019

Deniz Elif Yavalar

https://doi.org/10.19145/e-gifder.584166

Öz

İKİNCİ DÖNEM TEF ’İN SİYASAL DURUŞU

Öz

İşlevleri ve konumu itibarıyla basın:
kamuoyu, siyaset ve siyasal kurumlarla iç içe olmuş; politikanın ve politik
yönelimlerin kamuoyuna aktarılmasında önemli bir aracı olmuştur. Basının
ayrılmaz bir dalı olarak değerlendirebileceğimiz mizah, hem
toplumun nabzını tutması bakımından hem de siyasal gelişmelere ayna tutması
açısından büyük bir öneme sahiptir. Haftalık
siyasi mizah gazetesi Tef, ilk defa 7 Ağustos 1954 tarihinde
yayın hayatına atılmıştır. 54 sayı çıktıktan sonra 13 Ağustos 1955’te kapanan
Tef’in ikinci yayın dönemi, ordunun cumhuriyet dönemindeki ilk siyasi
müdahalesi 27 Mayıs 1960 İhtilali sonrasına rastlamıştır. 2. dönem Tef, 22
Haziran 1960 tarihinde yeniden çıkmaya başlamıştır. 48 sayı yayınlanan Tef’in
yayın hayatı, 17 Mayıs 1961’e kadar sürmüştür.

Zengin bir yazar-çizer kadrosuna sahip;
devrin aydınları olarak adlandırılabilecek pek çok ismi (Adnan Tahir, Adnan
Veli, Aziz Nesin, Bedii Faik, Bülent Oran, Çetin Altan, Haldun Taner, Halit
Kıvanç, Melih Cevdet Anday, Orhan Boran, Rıfat Ilgaz) bir araya getiren Tef,
anılan nitelikleriyle mizah basını içinde kendine önemli bir konum edinmiştir.
27 Mayıs 1960 sonrasının önemli tanıklarından biri olan Tef ile ilgili yapılmış
çalışmaların sayısı sınırlıdır. Niteliksel tarihsel tasarım karakterini taşıyan
bu çalışmada, Tef’in 48 sayısı incelenmiştir. Ayrıca gazetenin siyasal duruşu
üzerinde yorum yapabilmek amacıyla belli başlı örnekler betimleyici analizle
irdelenmiştir. Milli Birlik Komitesi’ni takdir eden mizah gazetesinde, özellikle Başbakan Adnan Menderes ve
arkadaşlarının kâğıt üzerinde çoktan infaz edildiği görülmektedir. Yapılan
değerlendirmeler sonucunda, karikatürcülerin intikam duygusu ile
gerçekleştirdikleri sembolik infazların karikatürün sosyal ve siyasal olayları
etkileme gücünü kötüye kullandığını göstermektedir. 

Anahtar Kelimeler

Tef, Demokrat Parti

Kaynakça

• ALBAYRAK, Mustafa (2004). Türk Siyasi Tarihinde Demokrat Parti (1946-1960), Ankara: Phoenix Yayınevi. BAKŞIK, Şeref (2009). CHP İle Bir Ömür. İstanbul: Yenigün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık. BALCIOĞLU, Semih (1987). Cumhuriyet Dönemi Türk Karikatürü (1923-1983), Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.BALCIOĞLU, Semih (2003). Memleketimden Karikatürcü Manzaraları, İstanbul: Can Yayınları.BORA, Tanıl (2008). Türkiye’nin Linç Rejimi, Genişletilmiş Baskı, Birikim Kitapları, İstanbul: İletişim Yayınları.CUMHURİYET Ansiklopedisi (2002). C. 2 (1941-1960), (Yayın Kurulu: Hasan Ersel, Ahmet Kuyaş, Ahmet Oktay, Mete Tunçay), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.CUMHURİYET Ansiklopedisi (2002). C. 3 (1961-1980), (Yayın Kurulu: Hasan Ersel, Ahmet Kuyaş, Ahmet Oktay, Mete Tunçay), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.ÇAVDAR, Tevfik (1996). Türkiye’nin Demokrasi Tarihi 1950-1995, Ankara: İmge Kitapevi.ÇEVİKER, Turgut (1997). Karikatür Üzerine Yazılar, İstanbul: İris Yayıncılık ve Filmcilik Ltd. Şti.ÇEVİKER, Turgut (2009). Tanka Karşı Çizgi: Darbeler ve Karikatür, Varlık aylık edebiyat ve kültür dergisi, 76. Yıl, sayı: 1218, s: 30-33. DEMİR, Şerif (2011). Düello Menderes ve İnönü Demokrat Parti’den 27 Mayıs Darbesine Olaylar, İstanbul: Timaş Yayınları.DOĞAN, Ferruh (1995). “Türk Karikatürünün Siyasal Gelişimi”, Ankara Uluslararası Karikatür Festivali (19-23 Mayıs 1995), Yayına Hazırlayanlar: Nezih Danyal, Günce Erdal, Tuğba Üçbudak, Baran Yatağan, Deniz Koç, Deniz Ulaş Ercan. Karikatür Vakfı Yayınları, Ankara: Ümit Yayıncılık.ENGİN, Aydın (2006). Kitabın Adı Budur “Tan Oral Kitabı”, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.GEVGİLİLİ, Ali (1987). Yükseliş ve Düşüş, Ankara: Bağlam Yayınları.GÖNENÇ Levent ve CANTEK Levent (2010). “Sosyal ve siyasal olaylar üzerinde karikatürün etkileme gücü”, Toplumsal Tarih dergisi, Sayı: 193, s: 26-35.HAYDARİ, Nazan (2011). “Neoliberalleşme Sürecinde Basın Karikatürleri: Çokseslilik ve Radyo”, Ulusal İletişim Kongresi Gülmenin Arkeolojisi ve Medyada Mizah Olgusu, Atatürk Üniversitesi İletişim Fakültesi Ulusal İletişim Kongresi Bildiri Kitabı, Erzurum: Mega Ofset. KARİKATÜRCÜLER Derneği (1971). “Başlangıcından Bugüne Türk Karikatürü”, Antoloji Dizisi: 3, İstanbul: Karaca Ofset. MARSHALL, Gordon (2014), Sosyoloji Sözlüğü, Çev. Osman Akınhay-Derya Kömürcü, Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.ORAL, Tan (2011) “Gülmenin Hayat, Sanat, Mizah ve Komedi ile Olan İlişkisi”, Ulusal İletişim Kongresi Gülmenin Arkeolojisi ve Medyada Mizah Olgusu, Atatürk Üniversitesi İletişim Fakültesi Ulusal İletişim Kongresi Bildiri Kitabı, Erzurum: Mega Ofset, sayfa:167-171.ÖZER, Atila (2007). Karikatür Yazıları, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Karikatür Sanatını Araştırma Uygulama Merkezi Yayınları.PÜSKÜLLÜOĞLU, Ali (2010) Arkadaş Türkçe Sözlük, 10. Baskı, Ankara: Arkadaş Yayınevi.ŞENYAPILI, Önder (2003). Neyi, Neden, Nasıl Anlatıyor Karikatür Kim Niye Çiziyor?, Ankara: ODTÜ Geliştirme Vakfı Yayıncılık ve İletişim A.Ş. Yayınları. SELÇUK, Turhan (1998). Grafik Mizah, (Derleyen: Turgut Çeviker), İstanbul: İris Mizah Kültür Yayıncılık. TEF, Haftalık Siyasi Mizah Gazetesi, 22 Haziran 1960, Sayı: 1, C.1TEF, Haftalık Siyasi Mizah Gazetesi, 29 Haziran 1960, Sayı: 2, C.1TEF, Haftalık Siyasi Mizah Gazetesi, 6 Temmuz 1960, Sayı: 3, C.1TEF, Haftalık Siyasi Mizah Gazetesi, 13 Temmuz 1960, Sayı: 4, C.TEF, Haftalık Siyasi Mizah Gazetesi, 20 Temmuz 1960, Sayı: 5, C.1TEF, Haftalık Siyasi Mizah Gazetesi, 27 Temmuz 1960, Sayı: 6, C.1 TEF, Haftalık Siyasi Mizah Gazetesi, 3 Ağustos 1960, Sayı: 7, C:1 TEF, Haftalık Siyasi Mizah Gazetesi, 10 Ağustos 1960, Sayı: 8, C:1 TEF, Haftalık Siyasi Mizah Gazetesi, 17 Ağustos 1960, Sayı: 9, C: 1 TEF, Haftalık Siyasi Mizah Gazetesi, 24 Ağustos 1960, Sayı: 10, C:1 TEF, Haftalık Siyasi Mizah Gazetesi, 31 Ağustos 1960, Sayı: 11, C: 1TEF, Haftalık Siyasi Mizah Gazetesi, 7 Eylül 1960, Sayı: 12, C: 1TEF, Haftalık Siyasi Mizah Gazetesi, 14 Eylül 1960, Sayı: 13, C: 1TEF, Haftalık Siyasi Mizah Gazetesi, 20 Eylül 1960, Sayı: 14, C:1TEF, Haftalık Siyasi Mizah Gazetesi, 28 Eylül 1960, Sayı: 15, C:1TEF, Haftalık Siyasi Mizah Gazetesi, 5 Ekim 1960, Sayı: 16, C: 1TEF, Haftalık Siyasi Mizah Gazetesi, 12 Ekim 1960, Sayı: 17, C: 1TEF, Haftalık Siyasi Mizah Gazetesi, 19 Ekim 1960, Sayı: 18, C: 1TEF, Haftalık Siyasi Mizah Gazetesi, 26 Ekim 1960, Sayı: 19, C :1TEF, Haftalık Siyasi Mizah Gazetesi, 2 Kasım 1960, Sayı: 20, C :1TEF, Haftalık Siyasi Mizah Gazetesi, 9 Kasım 1960, Sayı: 21, C :1TEF, Haftalık Siyasi Mizah Gazetesi, 16 Kasım 1960, Sayı: 22, C :1TEF, Haftalık Siyasi Mizah Gazetesi, 23 Kasım 1960, Sayı: 23, C :1TEF, Haftalık Siyasi Mizah Gazetesi, 30 Kasım 1960, Sayı: 24, C :1TEF, Haftalık Siyasi Mizah Gazetesi, 7 Aralık 1960, Sayı: 25, C :1TEF, Haftalık Siyasi Mizah Gazetesi, 14 Aralık 1960, Sayı: 26, C :1TEF, Haftalık Siyasi Mizah Gazetesi, 21 Aralık 1960, Sayı: 27, C :2TEF, Haftalık Siyasi Mizah Gazetesi, 28 Aralık 1960, Sayı: 28, C :2TEF, Haftalık Siyasi Mizah Gazetesi, 4 Ocak 1961, Sayı: 29, C :2TEF, Haftalık Siyasi Mizah Gazetesi, 11 Ocak 1961, Sayı: 30, C :2TEF, Haftalık Siyasi Mizah Gazetesi, 18 Ocak 1961, Sayı: 31, C :2TEF, Haftalık Siyasi Mizah Gazetesi, 25 Ocak 1961, Sayı: 32, C :2TEF, Haftalık Siyasi Mizah Gazetesi, 1 Şubat 1961, Sayı: 33, C :2TEF, Haftalık Siyasi Mizah Gazetesi, 8 Şubat 1961, Sayı: 34, C :2TEF, Haftalık Siyasi Mizah Gazetesi, 15 Şubat 1961, Sayı: 35, C :2TEF, Haftalık Siyasi Mizah Gazetesi, 22 Şubat 1961, Sayı: 36, C :2TEF, Haftalık Siyasi Mizah Gazetesi, 1 Mart 1961, Sayı: 37, C :2TEF, Haftalık Siyasi Mizah Gazetesi, 8 Mart 1961, Sayı: 38, C:2TEF, Haftalık Siyasi Mizah Gazetesi, 15 Mart 1961, Sayı: 39, C:2TEF, Haftalık Siyasi Mizah Gazetesi, 22 Mart 1961, Sayı: 40, C :2TEF, Haftalık Siyasi Mizah Gazetesi, 29 Mart 1961, Sayı: 41, C :2TEF, Haftalık Siyasi Mizah Gazetesi, 5 Nisan 1961, Sayı: 42, C :2TEF, Haftalık Siyasi Mizah Gazetesi, 12 Nisan 1961, Sayı: 43, C:2TEF, Haftalık Siyasi Mizah Gazetesi, 19 Nisan 1961, Sayı: 44, C:2TEF, Haftalık Siyasi Mizah Gazetesi, 26 Nisan 1961, Sayı: 45, C:2TEF, Haftalık Siyasi Mizah Gazetesi, 3 Mayıs 1961, Sayı: 46, C:2TEF, Haftalık Siyasi Mizah Gazetesi, 10 Mayıs 1961, Sayı: 47,C :2TEF, Haftalık Siyasi Mizah Gazetesi, 17 Mayıs 1961, Sayı: 48, C:2TOPUZ, Hıfzı (1997). Başlangıcından Bugüne Dünya Karikatürü, İstanbul: .İnkılap Kitabevi.TÜRKÇE Sözlük, (2005). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.YÜCEL, M. Serhan (2001). Demokrat Parti, İstanbul: Ülke Kitapları.YILMAZ, Tebessüm (2010). “Demokrat Parti Döneminde Hazırlanan Muhalif Bir Mizah Dergisi: Tef (1954-1955)”, Yıldız Teknik Üniversitesi SBE Siyaset Bilimi ve Uluslararası ilişkiler ABD, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.İNTERNETDANYAL, Nezih (2014). (http://pmd.org.tr/nezih-danyalin-kaleminden-politika-ve-basin/). (Erişim Tarihi: 4.02.2019). SABAH Gazetesi (2015). (https://www.sabah.com.tr/galeri/turkiye/27-mayis-darbesinin-ilk-kurbani-namik-gedik/4). (Erişim tarihi, 10.03.2019).