II. DÜNYA SAVAŞI DÖNEMİNDE MÜTTEFİK DEVLETLERE YAPILAN BİR BASIN GEZİSİNİN HALKLA İLİŞKİLER TARİHİ, MODELLERİ VE UYGULAMALARI KAPSAMINDA ANALİZİ

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: 2, 961 - 983, 30.09.2020

Murat Başarır

https://doi.org/10.19145/e-gifder.726514

Cited By: 4

Öz

Bu çalışma, halkla ilişkiler tarihinde önemli bir evre kabul edilen İkinci Dünya Savaşı yıllarında, Müttefik devletlere yapılan bir basın gezisini ve bu geziye katılan gazetecilerden biri olan M. Zekeriya Sertel’in geziye bağlı olarak Tan gazetesinde kaleme aldığı yazı dizisini konu almaktadır. Çalışma bu konuyu, halkla ilişkiler tarihi, modelleri ve uygulamaları kapsamından değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Nicel ve nitel teknikleri aynı çerçeve içerisinde kullanma imkânı sunan karma yaklaşımın benimsendiği çalışmada, örnek olay araştırması ve içerik çözümlemesi kullanılarak analizler yapılmıştır. Bu bağlamda yapılan durum analizinde, mezkûr basın gezisinin hem mihver hem de müttefik devletlerin Türkiye üzerinde propaganda faaliyetlerini arttırdığı bir evrede gerçekleştiği görülmektedir. Aynı zamanda gezi planlı bir halkla ilişkiler faaliyetinin ürünü olarak değerlendirilebilir. Tan gazetesi ise Müttefiklerin gezi aracılığıyla sunmak isteyecekleri mesajları taşıyabilecek uygun bir mecra olarak belirginleşmektedir. Örnek yazı dizisine yönelik içerik analizinde de İngiltere ve Amerika intibaları başlıkları altındaki temalarda anlamlı yapılar bulunmuştur. Bu kapsamda, yazı dizisinde İngiltere’nin diplomatik yönü ön planda kamuoyuna sunulurken; Amerika’nın ekonomik yönü ön plana çıkartılmaktadır. Son olarak gezi ve yazı dizisi, kamuoyunu bilgilendirme ve iki yönlü simetrik model açısından değerlendirilebilecek hususlar barındırmaktadır. Çalışma özellikle halkla ilişkiler tarihinde Türkiye’deki alan yazında daha önce rastlanılmayan bir örneği ele alması bakımından benzerlerinden ayrılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

halkla ilişkiler, halkla ilişkiler tarihi, halkla ilişkiler uygulamaları, basınla ilişkiler, İkinci Dünya Savaşı

ANALYSIS OF A PRESS TRIP TO THE ALLIED STATES DURING THE WORLD WAR II PERIOD WITHIN THE SCOPE OF PUBLIC RELATIONS HISTORY, MODELS AND PRACTICES

Öz

This study focuses on a press trip to the Allied states during the Second World War, which was accepted as an important phase in the history of public relations, and the series of articles related to trip which are written by M. Zekeriya Sertel, one of the journalists who participated in this trip, in Tan newspaper. The study aims to evaluate this issue within the scope of public relations history, models and practices. In the study, a mixed approach based on using quantitative and qualitative techniques within the same framework was adopted, and also analyzes were done using case study and content analysis. In the situation analysis made in this context, it’s seen that, this press trip is realized in a phase that both the Axis and Allied States increasing their propaganda activities towards Turkey. At the same time, the trip seems to be considered as the product of a planned public relations activity. On the other hand, the Tan newspaper becomes evident as a convenient platform that can carry the messages that the Allies would like to present through the trip. In the content analysis for the sample article series, meaningful structures were found in the themes under the headings of British and American impressions. In this context, while the diplomatic aspect of England is presented to the public in the foreground in the article series; The economic aspect of America is brought to the fore. Finally, the series of trips and articles contains issues that can be evaluated in terms of public information and a two-way symmetrical model. The study differs from the other similar studies in terms of handling an example which was not handled previously in public relations history literature of Turkey.

Anahtar Kelimeler

Public Relations, Public Relations History, Public Relations Practices, Press Relations, World War II

Kaynakça

• AKBULUT, Eyüp. (2017a). Halkla ilişkiler modelleri. İçinde F. Geçikli (Ed.), Halkla ilişkiler (ss. 49-68). Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayını.
• AKBULUT, Eyüp. (2017b). Halkla ilişkilerin tarihsel gelişimi. İçinde F. Geçikli (Ed.), Halkla ilişkiler (ss. 30-48). Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayını.
• BAKİ̇, Adnan ve GÖKÇEK, Tuba. (2012). Karma yöntem araştırmalarına genel bir bakış. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 11(42), 1-21.
• BALCI, Ali. (2011). Sosyal bilimlerde araştırma yöntem, teknik ve ilkeleri. Pagem akademi.
• BARİTCİ, Zuhal. F. (2019). Halkla ilişkilerde basınla ilişkiler. İçinde Z. A. Şentürk & Ö. Selvi (Ed.), Halkla ilişkiler ve uygulama alanları (1. bs, ss. 87-106). Eğitim Yayınevi.
• BAŞARIR, Mehtap. (2018). Türk basınında İkinci Dünya Savaşı (Tan, Ulus, Cumhuriyet, Akşam Gazeteleri örneği) [Tez]. Erciyes Üniversitesi.
• BECERİKLİ, Sema. Y. (2008). ... Ve halkla ilişkiler şeytanın avukatlığından arabuluculuğa; bir disiplinin eleştirel analizi. Karınca yayınları.
• BOYRAZ, Burak ve CANTÜRK, Ali. (2014). Amerika Birleşik Devletleri örnekleminde İkinci Dünya Savaşı dönemi askeri propaganda posterleri. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(33), 496-503.
• CANÖZ, Kadir ve CANÖZ, Nilüfer. (2020). Halkla ilişkiler. Palet Yayınları.
• ÇINAR, Burak. (2019). İkinci Dünya Savaşı’nın başladığı gün Avrupa’daki durum: Ülkelerin savaşa hazırlık durumları ve bunun savaşa yansıması. Gazi Akademik Bakış, 13(25), 239-266.
• ÇİTAK, Emre. (2019). Silahsız savaş sahası: Yeni savaş anlayışında istihbaratın yeri. Güvenlik Bilimleri Dergisi, 8(2), 191-213. https://doi.org/10.28956/gbd.646263
• DERİNGİL, Selim. (2014). Selim Deringil, Denge Oyunu: İkinci Dünya Savaşında Türkiye’nin Dış Politikası. Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• DOĞAN, İsmailcan. (2020). İkinci Dünya Savaşında kullanılan Amerikan propaganda afişlerinin değerlendirmesi. Journal of International Social Research, 13(69), 1134-1148. https://doi.org/10.17719/jisr.2020.4027
• DOMENACH, Jean.-M. (1995). Politika ve propaganda (2. bs). Varlık Yayınları.
• GRUNIG, James. E. and GRUNIG, Larissa. E. (2005). Halkla ilişkiler ve iletişim modelleri. Içinde J. E. Grunig (Ed.), Halkla ilişkiler ve iletişim yönetiminde mükemmellik (ss. 307-348). Rota yayınları.
• GÜVENİR, O. Murat. (1991). 2. Dünya savaşında Türk basını: Siyasal iktidarın basını denetlemesi ve yönlendirmesi. Gazeteciler Cemiyeti.
• GÜZ, Nurettin. (2005). Haberde yönlendirme ve kamuoyu araştırmaları (1. bs). Nobel.
• KALENDER, Ahmet. (2018). Kavram olarak halkla ilişkiler, dünyada ve Türkiye’de halkla ilişkilerin tarihsel gelişimi. Içinde A. Z. Özgür (Ed.), Halkla ilişkiler (ss. 2-31). Anadolu Ünivesitesi Yayınları.
• KASİM, Metin. (2013). Hitler Döneminde Propaganda Aracı Olarak Radyo. Selçuk İletişim, 6(4), 64-75. https://doi.org/10.18094/si.73257
• KOLOĞLU, Orhan. (1992). Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de Basın. İletişim yayınları.
• LATTIMORE, Dan. (Ed.). (2011). Public relations: The profession and the practice (4th ed). McGraw-Hill. MARDİN, Betül. (1987). Halkla ilişkilerin ABD’de gelişimi ve Avrupa’ya girişi. 21-26.
• MERRIAM, Sharan. B. (2013). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber. Nobel, 2013. (S. Turan, Çev.). Nobel.
• OKAY, Ayla ve OKAY, Aydemir. (2005). Halkla İlişkiler: Kavram, strateji ve uygulamaları. Der Yayınevi.
• ÖZTEKİN, Hülya. (2016). Tan: Serteller yönetiminde muhalif bir gazete (Birinci basım). Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• PELTEKOĞLU, Filiz. (2016). Halkla ilişkiler nedir (9. bs). Beta Yayınları.
• SEITEL, Fraser. P. (2016). Halkla ilişkiler uygulaması (S. Mengü, Çev.). Nobel.
• SERTEL, Zekeriya. (2001). Hatırladıklarım. Remzi Kitabevi.
• SÖNMEZ, Veysel ve Alacapınar, Füsun. G. (2018). Örneklendirilmiş bilimsel araştırma yöntemleri (6. bs). Anı yayıncılık.
• STEYN, Benita (2019). Değişen iş ve halkla ilişkiler paradigmaları. Içinde Ç. Karakaya Şatır (Ed.), Halkla ilişkilerden stratejik halkla ilişkilere (2. bs, ss. 1-59). Nobel.
• ŞENTÜRK, Zülfiye. A., veSELVİ, Özgür. (2019). Halkla ilişkiler. Içinde Z. A. Şentürk ve Ö. Selvi (Ed.), Halkla ilişkiler ve uygulama alanları (1. bs, ss. 9-32). Eğitim Yayınevi.
• TEMEL, Faruk. (2019). İktidar odağında bir medya sorgulaması. Içinde F. Temel ve A. T. Türkmenoğlu (Ed.), Medya ve siyaset (1. bs). Çizgi kitabevi.
• TOPUZ, Hıfzı. (2015). Türk basın tarihi: II. Mahmut’tan holdinglere (6. basım). Remzi Kitabevi.
• TUNÇAY, Mete. (1987). Tek-Parti Döneminde Basın. Tarih ve Toplum, VIII(37), 48-49.
• TURAM, Emir. (1994). Medyanın siyası̂ hayata etkileri (1. basım). İrfan Yayımcılık.
• TÜRK, M. Sezai ve Güven, Ahmet. (2007). Yeni başlayanlar için halkla ilişkiler. Gazi Kitabevi.