SAĞLIK RİSKLERİNİN GAZETELERDE SUNUMU: SAĞLIK HABERLERİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2021, Cilt: 9 Sayı: 2, 1097 - 1124, 30.09.2021

Eda Turancı , Ayhan Biber

https://doi.org/10.19145/e-gifder.917570

Öz

Sağlığa ilişkin konular, hem bireyler hem de medya açısından dikkat çeken mevzuların başında gelmektedir. Günümüz modern toplumlarında deneyimlenen pek çok gelişmeye ek olarak geleneksel toplumlardan farklı yeni risk faktörleriyle de karşı karşıya kalınmakta ve bu risk faktörlerinden bir kısmı da, sağlığa ilişkin riskleri içermektedir. Sağlık haberlerinin temel işlevi, sağlığa ilişkin bilgi aktarma olmakla birlikte haberlerde yer alan kavramlar, bireylerin sağlık risk algıları üzerinde etkili olabilmektedir. Bu varsayımdan hareketle çalışmada Hürriyet ve Posta gazetelerinde bir yıllık süreyle yayınlanan sağlık haberleri içerik analizi yöntemiyle incelenmiştir. İncelenen her iki gazetede de risk kavramı kullanılmayan haberlerin, kullanılan haberlere oranla daha fazla olduğu ancak kavramın kullanıldığı haberlerde kavramın birden fazla kez kullanıldığı bulgulanmıştır. Bu bulgulara ek olarak haberlerde risk kavramın yanı sıra en çok “sorun, problem, zarar ve kayıp” kavramlarının kullanıldığı, tıbbi terimlere sıkça yer verildiği ancak bu terimlerin yarıya yakınında tıbbi kavramların gündelik kavramlarla açıklanmadığı ve haberde kaynak göstermeye ilişkin iki gazete arasında belirgin farklar olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Risk, Sağlık Haberleri, Gazete, İçerik Analizi.

PRESENTATION OF HEALTH RISKS IN NEWSPAPERS: A REVIEW ON HEALTH NEWS

Öz

Health-related issues are one of the most striking subjects in terms of both individuals and the media. In addition to many developments experienced in today's modern societies, new risk factors that are different from traditional societies are also encountered, and some of these risk factors include health-related risks. Although the main function of health news is to convey information about health, the concepts in the news can have an impact on individuals' perceptions of health risks. Based on this assumption, the health news published in Hürriyet and Posta newspapers for one year were analyzed through the content analysis method. In both newspapers examined, it was observed that the news without the concept of risk was higher than the news used. In the news in which the concept of risk was used, it was seen that the concept was used more than once. In addition to these findings, it was found that the concepts of “trouble, problem, harm, and loss” and medical jargon are frequently used, but nearly half of these jargons are not explained in daily terms, and there are significant differences between in terms of referencing in the news.

Anahtar Kelimeler

Risk, health news, newspaper, content analysis.

Kaynakça

• ASHE, Teresa (2013). “How the media report scientific risk and uncertainty: a review of the literature”, University of Oxford, Reuters Institute for the Study of Journalism Reports, Reuters Institute for the Study of Journalism.
• BECK, Ulrich (2005). Siyasallığın İcadı, (Çev: Nihat Ülner), İstanbul: İletişim Yayınları.
• BECK, Ulrich (2011). Risk Toplumu: Başka Bir Modernliğe Doğru, (Çev: Kazım Özdoğan ve Bülent Doğan), İstanbul: İthaki Yayınları.
• BERRY, Dianne C. (2004). Risk, Communication and Health Psychology, Glasgow: Open University Press.
• BOHOLM, Max (2012). “The Semantic Distinction Between “Risk” and “Danger”: A Linguistic Analysis”, Risk Analysis, 32(2), p. 281-293.
• BREAKWELL, Glynis M. (2007). The Psychology of Risk, New York: Cambridge University Press.
• BÜYÜKÖZTÜRK, Şener; KILIÇ ÇAKMAK, Ebru; AKGÜN, Özcan Erkan; KARADENİZ, Şirin; DEMİREL, Funda (2016). Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Ankara: Pegem Akademi.
• CAPRA, Fritjof (2009). Batı Düşüncesinde Dönüm Noktası, (Çev: Mustafa Armağan), İstanbul: İnsan Yayınları.
• CHARETTE, Robert N. (2003). Changing The Definition of Risk-Why Risk It?, (Ed.), Edmund H. Conrow, Effective Risk Management: Some Key To Success, Virginia: American Institute of Aeronautics and Astronautics, p. 435-452.
• CİRHİNLİOĞLU, Zafer (2012). Sağlık Sosyolojisi, Ankara: Nobel.
• ÇINARLI, İnci (2008). Bilim ve Sağlık Haberciliği: Kamu Yararına Doğru, Ulaşılabilir ve Kullanılabilir Enformasyon İletimi ve Sorumluluklar, (Editörler) Metin Işık ve Ayhan Erdem. Tüm Yönleriyle Medya ve İletişim, Konya: Eğitim Kitabevi, s. 145-166.
• ÇOBANER, Aslıhan A. (2015). Sağlık Haberciliği Gelecekteki Saygınlığı İçin Önemli Bir Sınav Veriyor., (Der.) Esra Öz. Sağlık Haberlerine Farklı Bakış, Antalya: Kent Kitap, s. 134-143.
• DUNWOODY, Sharon (2008). Science Journalism. (Eds.), Massimiano Bucchi and Brian Trench. Handbook of Public Communication of Science and Technology, London&New York: Routledge, p. 15-26.
• FRAGAPANE, Stefania; BARCHITTA, Martina; QUATTROCCHI, Annalisa; CONSOLI M. Teresa; GIUFFRIDA, Giovanni; PENNISI, Cristian; SCIACCA, Salvatore; AGODI, Antonella (2014). “Environmental health risk communication: textual analysis of online newspapers and characterization of reading profiles”, European Journal of Public Health, 24(2), p. 289-290.
• FUREDI, Frank (2001). Korku Kültürü: Risk Almamanın Riskleri, (Çev: Barış Yıldırım), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• GIDDENS, Anthony (1999). “Risk and Responsibility”, The Modern Law Review, 62(1), p. 1-10.
• GIDDENS, Anthony (2000). Elimizden Kaçıp Giden Dünya, (Çev: Osman Akınhay), İstanbul: Alfa.
• GIDDENS, Anthony (2005). Sosyoloji, (Yay. Haz: Cemal Güzel), Ankara: Ayraç Yayınevi.
• GIDDENS, Anthony (2010). Modernite ve Bireysel-Kimlik: Geç Modern Çağda Benlik ve Toplum, (Çev: Ümit Tatlıcan), İstanbul: Say Yayınları.
• GRAHAM, Suzanne and BROOKEY, John (2008). “Do patients understand?”, The Permanente Journal, 12(3), p. 67-69.
• GÜLER, Ahmet; HALICIOĞLU, Mustafa B.; TAŞĞIN, Serkan (2015). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• GÜLER, Çağatay; ÇOBANOĞLU, Zakir; VAİZOĞLU, Songül A. ve TEKBAŞ, Ö. Faruk (2011). Risk Yönetimi ve İletişimi, Ankara: Yazıt Yayıncılık.
• HAYES, Richard ve GROSSMAN, Daniel (2010). Bilim İnsanının Medya Rehberi, (Çev: Murat Kayı), Ankara: TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları.
• ILLICH, Ivan (2011). Sağlığın Gaspı, (Çev: Süha Sertabiboğlu), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• KAYIHAN, Bahar ve HÜLÜR, Himmet (2019). “Sağlık Haberlerinde Risk Söylemi”, Türkiye İletişim Araştırmaları Dergisi, 33, s. 38-62.
• KEYMAN, Fuat E. (1995). “Küçülen ve Parçalanan Dünyada Siyaseti Anlamak”, Toplum ve Bilim, 68, s. 41-65.
• KREPS, Gary L. and THORNTON Barbara C. (1992). Health Communication Theory & Practice, Illinois: Waveland Press.
• KUMBASAR, Banu (2006). İstanbul’da Yayımlanan Gazetelerde Sağlık Haberleri, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• LASH, Scott (2005). Risk Culture, (Eds.), Barbara Adam, Ulrich Beck and Joost van Loon. The Risk Society and Beyond: Critical Issues for Social Theory, London: Sage, p. 47-62.
• LERNER, E. Brooke; JEHLE, Dietrich V.; JANICKE, David M.; MOSCATI, Ronald. M. (2000). “Medical communication: do our patients understand?”, The American journal of emergency medicine, 18(7), p. 764-766.
• LÖFSTEDT, Ragnar E. and PERRI, 6. (2008). “What environmental and technological risk communication research and health risk research can learn from each other”, Journal of Risk Research, 11(1-2), p. 141-167.
• LUHMANN, Niklas (1996). “Modern Society Shocked By Its Risks”, Social Sciences Research Centre Occasional Paper 17, pp. 3-19.
• LUPTON, Deborah (1999). Risk, London & New York: Routledge.
• MCCOMAS, Katherina A. (2006). “Defining Moments In Risk Communication Research: 1996-2005”, Journal of Health Communication: International Perspectives, 11(1), p. 75-91.
• MOULIN, Anne M. (2013). Tıbbın Karşısında Beden., (Haz.), Alain Corbin, Jean-Jacques Courtine ve Georges Vigarello. Bedenin Tarihi 3 Bakıştaki Değişim: 20. Yüzyıl. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, s. 13-57.
• NELKIN, Dorothy (1994). Bilim Nasıl Satılır?, (Çev: Murat Çiftkaya), İstanbul: Şule Yayınları.
• NEUMAN, Lawrence W. (2008). Toplumsal Araştırma Yöntemleri Nitel ve Nicel Yaklaşımlar, Cilt II. (Çev: Sedef Özge). İstanbul: Yayın Odası.
• NEUMAN, Lawrence W. (2014). Social Research Methods: Qualitative and Quantitative Approaches, Harlow, Essex: Pearson.
• O’CONNOR, Cliodhna and JOFFE, Helene (2020). “Intercoder reliability in qualitative research: debates and practical guidelines”, International Journal of Qualitative Methods, 19, p. 1-13.
• ÖĞÜT YILDIRIM, Pelin (2017). “Türkiye’de Sağlık Haberciliğinin Tarihsel Gelişimi”, Atatürk İletişim Dergisi Sağlık İletişimi Özel Sayı, 14, s. 5-25.
• PELLECHIA, Marianne G. (1997). “Trends in science coverage: a content analysis of three US newspapers”, Public Understanding of Science, 6(1), p. 49-68.
• RENN, Ortwin (2006). “Risk Communication-Consumers Between Information and Irritation”, Journal of Risk Research, 9(8), p. 833-849.
• RENN, Ortwin (2009). Risk Communication: Insights and Requirements for Designing Successful Communication Programs on Health and Environmental Hazards. (Eds.), Robert L. Heath and H. Dan O’Hair. Handbook of Risk and Crisis Communication, New York & London: Routledge, p. 80-98.
• SCHWITZER, Gary; MUDUR, Ganapati; HENRY, David; WILSON, Amanda; GOOZNER, Merrill; SIMBRA, Maria; SWEET, Melissa; BAVERSTOCK, Katherine A. (2005). “What are the roles and responsibilities of the media in disseminating health information?”, PLoS Med, 2(7), e215, p. 0576-0582.
• SÜTLAŞ, Mustafa (2007). Medya İçin Sağlık Sağlık İçin Medya. İstanbul: BAS-HAŞ Türkiye Gazeteciler Cemiyeti.
• TULLOCH, John and LUPTON, Deborah (2003). Risk and Everyday Life, London: Sage Publications.
• TURNER, Bryan S. (2003). Oryantalizm, Postmodernizm ve Globalizm, (Çev: İbrahim Kapaklıkaya), İstanbul: Anka Yayınları.
• WILLIAMS, Andy and CLIFFORD, Sadie (2009). Mapping the field: a political economic account of specialist science news journalism in the UK national media. [Project Report]. Cardiff University.
• YÜKSEL, Erkan; KAYA, Ahmet Y.; KOÇAK, Abdullah; AYDIN, Sinan (2014). Check Up Sağlık İletişimi Kaynak, İleti ve Hedef Kitle Bağlamında Sağlık Konulu Yayınların Analizi, Konya: Literatürk.