1980 COUP D'ÉTAT'S DESIGN OF SOCIETY: CENSORSHIP IN TURKISH CINEMA BETWEEN 1980-1984

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 3, 939 - 979, 30.09.2024

Kemal Çelik , Ali Büyükaslan

https://doi.org/10.19145/e-gifder.1484490

Öz

This article examines how Turkish cinema reflects the ideology and value system imposed on society by the censorship policies implemented by the coup administration between 1980-1984 after the 1980 military coup. The aim of the article is to reveal what kind of society the coup regime wanted to create and how it wanted to suppress, control and direct the society in sexual, religious, political and social. Using a mixed methodology, the article analyzes the films through quantitative analysis and document analysis, and analyzes the data through content analysis. The hypothesis of the article is based on the idea that censorship decisions reflect the coup regime's vision of an ideal society. The article is important in terms of filling the gap in the literature with its findings on the effects of the 1980 coup on cinema, presenting a new perspective, methodology and findings, and contributing to the understanding of the effects of a military coup in Turkey's recent history on society. The study shows that the censorship decisions of the coup administration reflected a vision of society, but the implementation of this vision through censorship decisions was inconsistent, complex and arbitrary. The study shows that the censorship board was unable to distinguish between reality and fiction, showing and approving, sterile and realistic society; and that the censorship board was not able to distinguish between state authority, conservatism and westernization.

Anahtar Kelimeler

1980 coup, Censorship in cinema, Social construction, Censorship decision books, Ideology

1980 DARBESİNİN TOPLUM TASAVVURU: 1980-1984 ARASI TÜRK SİNEMASINDA SANSÜR

Öz

Bu makale, 1980 askerî darbesinden sonra darbe yönetiminin 1980-1984 yılları arasında uyguladığı sansür politikalarıyla topluma dayattığı ideoloji ve değer sistemini, Türk sinemasına nasıl yansıttığını incelemektedir. Makalenin amacı, darbe yönetiminin nasıl bir toplum yaratmak istediğini ve toplumu cinsel, dini, siyasal ve toplumsal açılardan nasıl baskılamak, denetlemek ve yönlendirmek istediğini ortaya çıkarmaktır. Makalede uygulanan karma yöntemle, nicel analiz ve belge incelemesiyle filmlerin dökümü çıkarılırken içerik analiziyle de bu veriler analiz edilmiştir. Makalenin hipotezi, sansür kararlarının darbe yönetiminin ideal toplum tasavvurunu yansıttığı iddiasıdır. Makale, 1980 darbesinin sinemaya etkileri hakkında ortaya koyacağı tespitlerle literatürdeki boşluğu doldurması, yeni bir bakış açısı, yöntem ve bulgu sunması ve Türkiye’nin yakın tarihinde yaşanmış bir askerî darbenin toplum üzerindeki etkilerinin anlaşılmasına katkı sağlaması açısından önemlidir. Makale, darbe yönetiminin sansür kararlarının bir toplum tasavvurunu yansıttığını, ancak bu tasavvurun sansür kararlarıyla uygulanmasında tutarsız, karmaşık ve keyfi bir süreç ortaya çıktığını göstermektedir. Bu çalışmanın sonucunda sansür kurulunun gerçek ve kurmaca, göstermek ve tasvip etmek, steril ve gerçekçi toplum arasındaki ayrımları yapamadığı; devlet otoritesine, muhafazakarlığa ve batılılaşmaya aşırı önem verdiği; sinemacıların görüşlerini dikkate almadığı ve hedeflediği toplumsal düzene katkı sunamadığı gibi sinemaya da sistematik bir katkı sağlamadığı aksine zarar verdiği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

1980 darbesi, Sinemada sansür, Toplum inşası, Sansür karar defterleri, İdeoloji

Kaynakça

• ALTHUSSER, Louis. (2008). İdeoloji ve devletin ideolojik aygıtları. (A. Tümertekin, Çev.). İstanbul: İthaki Yayınları. BALTACI, Ali. (2019). Nitel araştırma süreci: Nitel bir araştırma nasıl yapılır? Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 368-388. BOZTEPE, Veli. (2007). 1960 ve 1980 Askeri Darbelerinin Türk Siyasal Sinemasına Etkileri [Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İletişim Bilimleri Anabilim Dalı, Radyo Televizyon Bilim Dalı]. İstanbul.