The Evolution of the Social Types and Transformation of the Elites in Turkey After 1980

Yıl 2012, Cilt: 2 Sayı: 2, 2 - 12, 31.12.2012

Gazi Berber

Öz

Ottoman-Turkish modernization process has changed ethos and paradigms of the elites since the

beginning of 18 th century. In this process, lots of new social types and different dilemmas in the society had

been flourished. After Tanzimat, Ottoman Empire decided clearly to enter Western Civilization. After that the

people who graduated from the universities which established for educating bureaucrats became the new elites.

This bureaucrat-intelectual type had had hegemony till 1980’s. Developments after 1980 has produced

infrastructure of “new” and “different” elites hegemony over both political and cultural sphere. In this paper

firstly concept of modernization and Ottoman Turkish modernization evaluated. Then the new social types –

which gives us an oppurtunity for establishing a mindset to understand Turkey’s current social structure- who

flourished in the process of Ottoman-Turkish modernization is mentioned. After that characteristics of new

middle class both in Turkey and in the world is evaluated. Lastly interconnection between this new elite group

and the new developments has been occurred after 1980 is discussed.

Anahtar Kelimeler

Elites, New Middle Class, Turkish Modernization Process

TÜRKİYE’DE SOSYAL TİPLERİN EVRİMİ VE 1980 SONRASINDA SEÇKİNLERİN KÜLTÜREL DÖNÜŞÜMÜ

Öz

Osmanlı Türk modernleşme süreci süreci Lale Devri’nden başlayarak seçkinlerin ethoslarını ve
paradigmalarını değiştirmiştir. Bu süreçte çok sayıda yeni sosyal tip ortaya çıkmış ve toplumda ikiye ve üçe
bölünmeler belirmiştir. Tanzimat ile birlikte Osmanlı İmparatorluğu, Batı medeniyet dairesine girmek konusunda
kesin bir karara varmış ve bürokrasiye personel yetiştirmek amacı ile kurulan yeni yüksekokullardan mezun olan
insanlar sonraki dönemin seçkinlerini oluşturmuştur. Bu bürokrat-aydın tip, Osmanlı-Türk modernleşme
sürecinde 1980’li yıllara kadar hegemonyasını sürdürmüştür. 1980 sonrasında ortaya çıkan dönüşümler “yeni” ve
“farklı” seçkinlerin, hem kültürel hem siyasi alanda hegemonyalarını kurmalarının alt yapısını oluşturmuştur. Bu
çalışmada öncelikle modernleşme kavramı ve Osmanlı Türk modernleşme süreci üzerinde durulmuştur. Daha
sonra bu süreçte ortaya çıkan -bugünkü Türkiye’nin toplumsal yapısını anlamamız açısından referans çerçevesi
oluşturan- yeni insan “tip”lerine değinilmiştir. Son olarak “yeni orta sınıf”ın dünyadaki ve Türkiye’deki kültürel
özellikleri ele alınmış ve 1980 sonrası dönemde ortaya çıkan dönüşüm ile bu yeni seçkin sınıfın ilişkisi
değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Yeni Orta Sınıf, Seçkinler, Türk Modernleşme Süreci

Kaynakça

• Akçura, Y. (2004), “Üç Tarz-ı Siyaset”, Alkan, M.Ö. (ed.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Cilt 1 içinde, İletişim Yayınları, İstanbul. ss.484-487
• Arslan, A. (2004), “Türkiye’de İktidarın Sosyolojik Anatomisi ve İktidar Seçkinleri”, D.E.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 1, ss.1-25
• Bali, R.N. (2002), Tarz-ı Hayattan Life Style’a, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Belge, M. (1983). Tarihi Gelişme Süreci İçinde Aydınlar. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, Cilt 1 içinde, İletişim Yayınları, İstanbul. ss.122-129
• Berber, G. (2012), Türkiye’de Seçkinlerin Dönüşümü: 1960-1980 ve 1980-2000 Arası Dönemde Türk Romanında Küçük Burjuva Aydını (Tutunamayanlar, Bir Düğün Gecesi, Kara Kitap ve Yüz: 1981 Romanları Çerçevesinde), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Berkes, N. (2006), Türkiye’de Çağdaşlaşma, Yapı ve Kredi Yayınları, İstanbul.
• Davies, N. (2006). Avrupa Tarihi, (Çev: Burcu Çığman, Elif Topçugil, Kudret Emiroğlu, Suat Kaya), İmge Yayınevi, Ankara.
• Eisenstadt, S.N. (2007). Modernleşme, (Çev: Ufuk Çoşkun), Doğu Batı Yayınları, Ankara.
• Giddens,A. (1999), İleri Toplumların Sınıf Yapısı, (Çev: Ömer Baldık), Birey Yayınları, İstanbul.
• Gökalp, Z. (1970), Türkçülüğün Esasları, MEB Yayınları, İstanbul.
• Güçlü, A. ve Uzun, E. (2003), Felsefe Sözlüğü, Bilim ve Sanat Yayınları, İstanbul.
• Heper, M. (2006), Türkiye’de Devlet Geleneği, Doğu Batı Yayınları, Ankara.
• Hilav, S. (2003), Felsefe Yazıları, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Keyder, Ç. (2005), Türkiye’de Devlet ve Sınıflar, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Kongar, E. (1999), 21. Yüzyılda Türkiye, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• Kumar, K. (2004), Çağdaş Dünyanın Yeni Kuramları, (Çev: Mehmet Küçük), Dost Kitabevi, Ankara.
• Lewis, B. (2004), Modern Türkiye’nin Doğuşu, (Çev: Metin Kıratlı), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• Mahçupyan, E. (2003), “Osmanlı Dünyasının Zihni Temelleri Üzerine”, Doğu Batı Dergisi. Sayı 8. ss.41-58
• Mardin, Ş. (2005). Jön Türklerin Siyasi Fikirleri, İletişim Yayınları, İstanbul.
• ………….. (2003a). Türk Siyasasını Açıklayabilecek Bir Anahtar: Merkez Çevre İlişkileri.
• Türkiye’deToplum ve Siyaset, Makaleler 1 içinde, İletişim Yayınları, İstanbul. ss.35-77
• ………….. (2003b), “Yenileşme Dinamiğinin Temelleri ve Atatürk”, Türkiye’de Toplum ve Siyaset, Makaleler 1 içinde, İletişim Yayınları, İstanbul. ss.203-239
• …………. (2006), Yeni Osmanlı Düşüncesinin Doğuşu. İletişim Yayınları. İstanbul.
• …………. (2004), “Yeni Osmanlı Düşüncesi”, Alkan, M.Ö. (ed.), Modern Türkiye’deSiyasi Düşünce, Cilt 1 içinde, İletişim Yayınları, İstanbul. s.42-53
• Marshall, G. (1999), Sosyoloji Sözlüğü, (Çev: Derya Kömürcü, Osman Akınhay), Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara.
• Meriç, C. (2006), Umrandan Uygarlığa, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Nişanyan, S. (2007), Sözlerin Soyağacı Çağdaş Türkçenin Etimolojik Sözlüğü, Adam Yayınları, İstanbul.
• Püsküllüoğlu, A. (2007), Türkçe Sözlük, Can Yayınları, İstanbul.
• Şenel, A. (2006). İnsanlık Tarihi, İmge Yayınevi, Ankara.
• Şimşek, A. (2005), Yeni Orta Sınıf, Epokhe Yayınları, İstanbul.
• Tanpınar, A.H. (2007), 19.Asır Türk Edebiyatı Tarihi, Yapı ve Kredi Yayınları, İstanbul.
• Tekeli, İ. (2004). Türkiye’de Siyasal Düşüncenin Gelişimi Konusunda Bir Üst Anlatı, Kocabaşoğlu, U.
• (ed.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Cilt 3 içinde, İletişim Yayınları, İstanbul. ss.19-42
• Ülgener, S. (2006), Zihniyet, Aydınlar ve İzm’ler, Derin Yayınları, İstanbul.
• Ülken, H.Z. (1994), Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, Ülken Yayınları, İstanbul.
• Yalçın, M. vd. (1990), “Cemiyet Karıştı”, Nokta, Sayı 41, ss.52-54
• Yerasimos, S. (2000), Azgelişmişlik Sürecinde Türkiye, Cilt 1, Belge Uluslararası Yayıncılık, İstanbul.
• Zürcher, E.J. (1995), Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, (Çev: Yasemin Saner Gönen), İletişim Yayınları, İstanbul.