İSTIKRARLI BIR MIZAH DERGISI: KARIKATÜR

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 1, 96 - 129, 31.07.2022

Büşra Alabbasi Nurettin Güz

Öz

Bu çalışma 1936-1949 yılları arasında Sedat Simavi tarafından yayınlanmış olan Karikatür
Dergisi’ni kendisine konu alır. Derginin çıktığı dönemi yansıtmasını, dönem içerisindeki
yerinin belirlenmesinin daha önceden ele alınmamasını kendine problem olarak ele alır.
Genel olarak amaçları içerisinde derginin tanıtılmasını hedefleyen çalışma aynı zamanda
yayınlandığı döneme de ışık tutması hedeflenmiştir. Derginin sadece ülke içine dönük
olup olmadığı aynı zamanda da dünyaya yüzünü dönük olup olmadığı ortaya koyulmak
istenmiştir. Karikatür Dergisi üzerine bu çalışmadan önce sadece bir bibliyografya
çalışması bulunmaktadır. Onun haricinde içeriğine yönelik hiçbir çalışmanın olmaması
derginin önemini oluşturmaktadır. Dergi 13 yıl boyunca 640 sayı yayınlanmış uzun
soluklu bir dergidir. Yöntem olarak monografik yöntem belirlenmiştir. Uzun yıllar
boyunca çok fazla sayının bulunmasından dolayı rastlantısal örneklem ile 100 sayılık bir
örneklem alınmış ve monografi bu örnekleme uygulanmıştır. Veriler ise seçilen örneklem
doğrultusunda çeşitli kütüphanelere gidilerek dergilerin resimlerini çekmek suretiyle
toplanmıştır. Çalışmanın sonucunda derginin çıktığı dönemde İkinci Dünya Savaşı’na
denk gelmesine rağmen uzun soluklu bir dergi olmayı başarması dikkat çekmektedir.
Aynı zamanda sadece ülke içine değil yüzünün dünyaya dönük olması, hem dünyadan
hem de ülkeden verdiği haberlerle önemli bir yere sahip olduğu tespit edilmiştir. Devlet
desteği olmada kendi şartlarıyla ayakta kalmış olması da bulunan diğer bulgular
arasındadır.

Anahtar Kelimeler

Sedat Simavi, Karikatür, Mizah, Tek parti dönemi, Siyasi mizah

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

yok

Kaynakça

• AĞAOĞLU, A. (1969) Serbest Fırka Hatıraları, İletişim Yayınları, Ankara.
• AHMAD, F. (2010) Demokrasi Sürecinde Türkiye (1945-1980), 4. Bsk.,Hil Yayını, İstanbul.
• ALABBASİ, B. (2021) “Bir Monografi İncelemesi: Karikatür Dergisi Örneği”, Yayınlanmamış
• Yüksek Lisans Tezi, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Ankara.
• ALAÇAM, S. (1940)İnkılap TürkiyesindeKağıtçılık, Ülkü Kitabevi, İstanbul.
• AYDEMİR, Ş. S. (1984) İkinci Adam, C.II, 5.Bsk., Remzi Kitabevi, İstanbul.
• AYHAN, B. (2009) Atatürk ve Basın, Palet Yayınları, Ankara.
• BALCIOĞLU, S., F. Öngören (1973) 50 Yılın Türk Karikatürü, İş Bankası Yayınları, İstanbul
• BARUTÇU, Z. (2012) “Tek Parti Döneminde Muhalif Bir Dergi: “Yurt ve Dünya”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Basın Yayın Genel Müdürlüğü: Birinci Basın Kongresi (1975) 25 Mayıs 1935, Basın Yayın Genel Müdürlüğü Yayını, Ankara
• BAŞAR, A. H. (1981) Atatürk'le Üç Ay ve 1930'dan Sonra Türkiye, 2. Bsk., AİTİA Yayını, Ankara.
• BAYRAM, Y. (2009)” Türkiye’de Siyasi Karikatürün Yeri ve 11 nci Cumhurbaşkanlığı Seçimine İlişkin Siyasi Karikatürlerin Çözümlenmesi”, Selçuk İletişim, Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi, C.6, S.1, 107-123
• BAYRAK, F. (2020) “İlk Türk Karikatür Sanatçısı Ali Fuad Bey”, Bayburt Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Dergisi, S.7 , s.65-84
• CANTEK L., L. Gönenç (2017) Muhalefet Defteri – Türkiye’de Mizah Dergileri ve Karikatür, 2. Bsk., Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• ÇAPANOĞLU, M. S. (1970) Basın Tarihimizde Mizah Dergileri, Garanti Matbaası, İstanbul.
• ÇEVİKER, T. (1997). Karikatür Üzerine Yazılar, İris Yayıncılık, İstanbul.
• DEMİRKOL, G. (2016)” Türkiye’nin İlk Türkçe Mizah Dergisi: Terakki”, Çankırı Karatekin Üniversitesi, Güzel Sanatlar Fakültesi, Sinema-TV Bölümü, Akademik Bakış Dergisi, C.10, S.19, s. 141-160 26
• EROĞLU, B. (2012) “İkinci Dünya Savaşı Dönemi (1939-1945) Türk Siyasetinin Köşe Yazıları Üzerinden İnşası: Cumhuriyet Gazetesi Örneği”,E-Journal of New World SciencesAcademy, 93-116
• GOLOĞLU, M. (1974) Tek Partili Cumhuriyet (1931-1938), Goloğlu Yayınları, Ankara.
• GÜVENİR, M. (1991) 2. Dünya Savaşında Türk Basını, Gazeteciler Cemiyeti Yayını, İstanbul.
• GÜZ, N. (2008) Türkiye’de Basın-İktidar İlişkileri (1920-1927), 2. Bsk., Turhan Kitabevi, Ankara.
• GÜZ, N. (1995) Tek Parti İdeolojisinin Yayın Organları Halkevleri Dergileri, Ankara.
• GÜZ, N. (1993) SCF Sonrası Basında Muhalefet ve 1931 Matbuat Kanunu, G.Ü. İletişim Fakültesi Yayını, Ankara.
• https://www.biyografi.net.tr/sedat-simavi-kimdir/ (Erişim tarihi: 13.10.2021)
• https://sozluk.gov.tr/ (1) (Erişim tarihi:11.04.2021)
• https://www.frmtr.com/kultur/1723304-1900-ile-1964-yillari-arasindaki-tum-olaylar-bakinbence.html (Erişim tarihi: 22.08.2021)
• https://www.tgc.org.tr/kurumsal/onceki-baskanlarimiz/46-sedat-simavi.html (Erişim tarihi: 13.10.2021)
• https://www.karikaturculerdernegi.com/onculerimiz/ramiz-gokce/ (Erişim tarihi: 13.10.2021)
• HÜNERLİ, S. (1993) “Türkiye’de Gazete Karikatürü’nün Durumu ve Siyasi Söylem”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• İNUĞUR, M. N. (1999) Türk Basınında İz Bırakanlar, 3. Bsk., Der Yayınları, İstanbul.
• İSKİT, S. R. (1943) Türkiyede Matbuat İdareleri ve Politikaları, Başvekalet Basın ve Yayın Umum Müdürlüğü Yayını, (Ankara).
• KAYIŞ, Y. (2016) Atatürk Döneminde Siyasi Karikatür, Yayınlanmış Doktora Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, İzmir
• KOCABAŞOĞLU, U. (1982) “1919-1938 Dönemi Basınına Toplu Bir Bakış”, Yıllık, SBF Basın ve Yayın Yüksek Okulu, IV, Ankara, 95-127.
• NEUMAN, W.L. (2017) Toplumsal Araştırma Yöntemleri, (Çev. S.Özge), Yayın Odası, Ankara.
• OKYAR, A. F. (1980) Üç Devirde Bir Adam, Tercüman Yayınları, İstanbul.
• ÖZEN, B. (2003) “Karikatür Tarihi ve Karikatürün Grafik Sanatlarla İlişkisi”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, İstanbul. 27
• SERTEL, M. Z. (2001) Hatırladıklarım, 5.Bsk., Remzi Kitabevi, İstanbul.
• ŞENYAPILI, Ö. (2003) Karikatür – Neyi, Neden, Nasıl Anlatıyor – Kim Niye Çiziyor, ODTÜ Geliştirme Vakfı Yayıncılık ve İletişim, Ankara.
• TOPUZ, H. (1986) İletişimde Karikatür, Anadolu Üniversitesi Basımevi, Eskişehir.
• TUNÇAY, M. (1981) Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek Parti Yönetimi’nin Kurulması (1923-1931), Yurt Yayınları, Ankara.
• URAN, H. (1959) Hatıralarım, Ayyıldız Matbaası, Ankara.
• UĞUR, S. (2010) Tek Parti Döneminde Muhalefet Basını ve Tan Gazetesi ( 1938-1945), Marmara Üniversitesi, İstanbul
• YAZAR, S. (2002) “Karikatür Dergisi: Mizah Anlayışı ve Bibliyografyası”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• YAVUZ, K. (2002) Cemal Nadir Caddesi, Keskin Color Matbaası, İstanbul.
• YETİM, F., S. B. Akkoyunlu ( 2017) “Türk Modernleşmesine Erken Cumhuriyet Dönemi Basınında Karikatür Üzerinden Bir Bakış”, Tarih ve Gelecek Dergisi. S.3, 77-96
• YETKİN, Ç. (1983) Türkiye'de Tek Parti Yönetimi (1930-1945), Altın Kitaplar Yayınevi, İstanbul.