TÜRK SİNEMASINDA POPÜLER TARİHİ FİLMLERDE MİLLİ KİMLİĞİN YENİDEN İNŞASI

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 1, 64 - 95, 31.07.2022

Murat Şahin E. Gizem Ugurlu

https://doi.org/10.53495/e-kiad.1094316

Öz

Milli kimlik bir kez oluşturulup bırakılmamakta sürekli olarak yeniden inşa edilmektedir. Gündelik yaşam içerisinde hayatın tüm alanını kapsayan kitle iletişim araçları bu üretimde önem taşımaktadırlar. Sinema da milli kimliğin üretiminde etkindir. Tarihin yeniden inşa edildiği popüler kültür ürünlerinden olan tarihi filmler milli kimliğin yeniden üretiminde önem taşımaktadır. Bu çalışmanın amacı, Türk sinemasında popüler tarihi filmlerde milli kimliğin ne şekilde yeniden inşa edildiğini ortaya koymaktır. Araştırmada yöntem olarak nitel içerik analizi kullanılmış ve durum saptama çalışması yapılmıştır. Çalışma evrenini, Türk sinemasında yapılmış olan popüler tarihi filmler oluşturmaktadır. Örneklemi ise amaçlı örneklem yöntemiyle belirlenen 120 (Eren ve Saraçoğlu, 2008), Fetih 1453 (Aksoy, 2012), Çanakkale 1915 (Sezgin, 2012), Taş Mektep (Dönmez, 2013) ve Çanakkale Yolun Sonu (Uzun, 2013) olmak üzere beş film oluşturmaktadır. Örneklem olarak belirlenen filmlerin “biz/onlar tanımlamaları ve özellikleri”, “biz/onları belirginleştiren simge ve semboller”, “kahramanlık ve zaferlerle biz/onların kuruluşu”, “değerlerle biz/onların kuruluşu” ve “milli kimliğin inşasında kullanılan simge ve semboller” olmak üzere beş kategoride analizi yapılmıştır. Elde edilen sonuçlara göre örnekleme dahil filmlerde milli kimliğin “biz” kendisini bir “öteki” karşısında konumlayarak oluşturduğu, “öteki” olarak konumlandırılanlar için ağır ve aşağılayıcı ifadeler kullanılırken “biz” için övgü dolu sözlerin kullanıldığı tespit edilmiştir. Önemli bir başka bulgu ise bu filmlerde Türklerin, Müslümanlıklarının öne çıkarılarak sunulduklarıdır.

Anahtar Kelimeler

kimlik, milli kimlik, tarihi film, türk sineması, sinema sosyolojisi

Kaynakça

• Referans1 Akdilek, M. ve Balbal, S. (Yapımcı) ve Sezgin, Y. (Yönetmen). (2012). Çanakkale 1915. [Film]. Türkiye: Fida Film.
• Referans2 Aksoy, F. (Yapımcı) ve Aksoy, F. (Yönetmen). (2012). Fetih 1453. [Film]. Türkiye: Aksoy Film.
• Referans3 Aydın, T. ve Okan, C. (Yapımcı) ve Akar, S. ve Uzun, K. (Yönetmen). (2013). Çanakkale Yolun Sonu. [Film]. Türkiye: Fono Film.
• Referans4 Billig, M. (2002). Banal Milliyetçilik, (Çev.: C. Şişkolar), İstanbul: Gelenek Yayınları.
• Referans5 Bora, T. (2003). Türk Milliyetçiliği ve Kriz: Bayraklar ve Rüzgarlar, Birikim, 46-62.
• Referans6 Bora, T. (2009). Sunuş, (Der.: T. Bora), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Milliyetçilik (s. 15-22), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Referans7 Burke, P. (2003). Tarihin Görgü Tanıkları, (Çev.: Z. Yelce), İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Referans8 Calhoun, C. (2007). Milliyetçilik, (Çev.: B. Sütçüoğlu), İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınevi.
• Referans9 Cohen, P. A. (1999). Topluluğun Simgesel Kuruluşu, (Çev.: M. Küçük), Ankara: Dost Kitabevi
• Referans10 Ecealp, E. ve Güner, G. (Yapımcı) ve Dönmez, A. (Yönetmen). (2013). Taş Mektep. [Film]. Türkiye: Statü Film.
• Referans11 Eren, Ö. (Yapımcı) ve Eren, Ö. ve Saraçoğlu, M. (Yönetmen). (2008). 120. [Film]. Türkiye: Özen Film.
• Referans12 Erkılıç, S. D. (2013). Türk Sineması’nda Tarih ve Bellek, İstanbul: Deki Basım Yayınevi.
• Referans13 Ersanlı, B. (2003). İktidar ve Tarih, Türkiye’de “Resmî Tarih” Tezinin Oluşumu (1929- 1937), İstanbul: İletişim yayınları.
• Referans14 Ferro, M. (1995). Sinema ve Tarih, (Çev.: T. Ilgaz, & H. Tufan), İstanbul: Kesit Yayınları.
• Referans15 Gökçe, O. (2019). Klasik ve Nitel İçerik Analizi: Felsefe, Yöntem ve Uygulama, Konya: Çizgi Kitabevi.
• Referans16 Guibernau, M. (1997). Milliyetçilikler. 20. Yüzyılda Ulusal Devlet ve Milliyetçilikler, (Çev.: N. N. Domaniç), İstanbul: Sarmal Yayınevi.
• Referans17 Güney, A. (2006). Resmî Milliyetçilikten Popüler Milliyetçiliğe Geçiş: 1960 Sonrası Türk Sineması Üzerine Siyasal Bir Deneme, Doğu Batı (39), 209-226.
• Referans18 Gürata, A. (2009). Tarih Aynı Zamanda İnsanların Eğlendiği Bir Alan Olmalı, Cemal Kafadar ile Söyleşi, Kebikeç (27), 109-130.
• Referans19 Hall, S. (1998a). Eski ve Yeni Kimlikler, Eski ve Yeni Etniklikler, (Der.: A. King), Kültür, Küreselleşme ve Dünya-Sistemi. Kimlik Temsilinin Çağdaş Koşulları (Çev.: G. Seçkin, & Ü. Yolsal). Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Referans20 Hall, S. (1998b). Yerel ve Küresel: Küreselleşme ve Etkinlik, (Der.: A. King), Kültür, Küreselleşme ve Dünya Sistemi, (Çev.: G. Seçkin, & Ü. Yolsal), Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Referans21 Hall, S. (1998c). Kültürel Kimlik ve Diaspora, (Der.: J. Rutherfold), Kimlik. Topluluk, Kültür, Farklılık (Çev.: İ. Sağlamer), İstanbul: Sarmal Yayınevi.
• Referans22 Işık, E. (2006). Milliyetçilik, Popüler Kültür ve Kurtlar Vadisi. Doğu Batı (38), 227-247.
• Referans23 Kozanoğlu, C. (1995). Pop Çağı Ateşi, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Referans24 Makal, O. (2010). Sinemada Tarihin Görüntüsü, İstanbul: Beykent Üniversitesi Yayınevi.
• Referans25 Maktav, H. (2013). Türk Sinemasında Tarih ve Siyaset, İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Referans26 Neuman, W. (2014a). Toplumsal Araştırma Yöntemleri 2: Nitel ve Nicel Yaklaşımlar, (Çev.: S. Özge), Ankara: Yayın Odası.
• Referans27 Neuman, W. (2014b). Toplumsal Araştırma Yöntemleri 1: Nitel ve Nicel Yaklaşımlar, (Çev.: S. Özge), Ankara: Yayın Odası.
• Referans28 Özkırımlı, U. (2009a). Türkiye’de Gayriresmî ve Popüler Milliyetçilik, (Der.: T. Bora), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Milliyetçilik, (s. 706-717). İstanbul: İletişim Yayınevi.
• Referans29 Özkırımlı, U. (2009b). Milliyetçilik Kuramları: Eleştirel Bir Bakış, Ankara: Doğu Batı.
• Referans30 Pamuk, A. (2014). Kimlik ve Tarih. Kimliğin İnşasında Tarihin Kullanımı, İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi.
• Referans31 Rosenstone, R. A. (1995). Introduction, (Der.. R. A. Rosenstone), Revisioning History: Film and the Construction of a New Past (s. 3 - 15), New Jersey: Princeton University Press.
• Referans32 Rosenstone, R. A. (2000). The Historical Film: Looking at the Past in a Postliterate Age, (Der.: M. Landy), The Historical Film: History and Memory in Media (s. 50-66), New Brunswick,New Jersey: Rutgers University Press.
• Referans33 Smith, A. D. (2010). Milli Kimlik, (Çev.: B. S. Şener), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Referans34 Smith, A. D. (2013). Milliyetçilik: Kuram, İdeoloji, Tarih, (Çev.: Ü. H. Yolsal), İstanbul: Atıf Yayınları.
• Referans35 Stubbs, J. (2013). Hictorical Film: A Critical İntroduction, New York: Bloomsbury.
• Referans36 Suner, A. (2006). Hayalet Ev, İstanbul: Metis Yayınları.
• Referans37 Şahin, M. (2015). Türk sinemasında Kıbrıs temalı filmlerde ötekinin temsilinde yaşanan dönüşüm. Erciyes İletişim Dergisi , 4 (2). S. 2- 16.
• Referans38 Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2016). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.