ELEŞTİREL SÖYLEM PERSPEKTİFİNDEN DİJİTAL MEDYADA KADIN CİNAYET HABERLERİNİN İNCELENMESİ: DHA ÖRNEĞİ

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 2, 23 - 57, 31.12.2024

Beyza Akyüzlü

https://doi.org/10.53495/e-kiad.1543128

Öz

Ataerkil ve toplumsal cinsiyet rollerinin hakimiyetindeki bir toplumda, kadına işlenen şiddet engellenemediği ve yaşanan şiddet olaylarının önüne geçilemediği durumlarda kadın cinayetleri meydana gelmektedir. Kadın cinayetlerinin yaşanması geleneksel medya ve dijital medyada her geçen gün daha fazla yer bulmuş, yansıtılan haberlerde kadınların en çok mağdur ve maktul şeklinde yer aldığı görülmüştür. Haberin yapımında ve sunumunda kadınların konumlandırılma biçimi ve seçilen başlık, özensiz, dikkatsiz dil kullanımı, mağduru veya maktulü suçlama, görsel ögelerin ayrıntılı biçimde yer alması, yaşanan şiddet vakasının etkisini azaltmak amacıyla gerekçelere dayandırma gibi durumların verildiği görülmüştür. Bu bağlamda, çalışmada egemen ideolojiyi temsil eden medya kuruluşu Demirören Haber Ajansı (DHA)’nın dijital medya ortamındaki kadın cinayet haberlerini nasıl sunduğu Van Dijk’in eleştirel söylem analizi kapsamında incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışma kapsamında Zeynep Başaran, Saibe Akdağ, Hanife Burma ve Fatma Sevinç cinayetlerinin haberleri seçilerek 25-29 Aralık tarihlerinde incelenmiştir. Bu haberler, okur sayısının fazla oluşuna göre seçilmiştir. Elde edilen bulgular ışığında dijital medyanın tıpkı geleneksel medyadaki gibi kadın cinayet haberlerini kadınların, anne/eş ve şiddet eyleminin nesnesi olarak farklı kategorilerde sunduğu görülmüştür. Cinayet kurbanı suçlanmakta, metalaştırılmaktadır. Suçluyu korumak adına pişmanlık, üzüntü gibi duygulara yer verilmekte, eril dilin hakimiyeti ortaya konulmaktadır. Dolayısıyla haberler, gündelik yaşamda kadına yönelik şiddetin normal ve sıradan bir durumun parçası olarak görülmesine yol açabilmektedir.

Anahtar Kelimeler

dijital medya, haber, kadın cinayetleri, şiddet, söylem

Teşekkür

Araştırma sürecinde beni destekleyen ve yönlendiren Sayın Prof. Dr. Şahinde YAVUZ hocama ve Öğr. Gör. Beyza BEŞİKCİ hocama gönülden teşekkürlerimi sunuyorum.

Kaynakça

• Althusser , L. (2003). İdeoloji ve devletin ideolojik aygıtları. (A. Tümertekin, Çev.) İstanbul: İthaki Yayınları.
• Angermüller, J. (2006). Avrupa’da söylem çözümlemesi. Sosyal Bilimlerde Söylem Çözümlemesi Dergisi, (28), 1-17.
• Anıtsayaç. (2023). Anıtsayaç. Aralık 23, 2023 tarihinde Anıtsayaç: https://anitsayac.com adresinden alındı
• Arslan, M. (2017). İktidar ve medyatik şiddet: Özgecan Aslan ve Şefika Etik cinayetleri analizi. Marmara İletişim Dergisi, (27), 135-160.
• Büyükkantarcıoğlu, S. (2012). Söylem incelemelerinde eleştirel dilbilimsel boyut: Eleştirel söylem çözümlemesi ve ötesi. Ö. Özer (Ed.) içinde, Haberi eleştirmek (s. 161-198). Konya: Literatürk Yayınları.
• Can, S., & Koz, K. (2018). Medya ve kadın. B. Ayhan (Ed.) içinde, İletişim sosyolojisi (s. 359-382). Konya: Literatürk Yayınları.
• Ceylanlı, B., & Kanlı, İ. (2020). KKTC’de yaşanan kadın cinayetlerinin basındaki yansımaları: ana akım ve alternatif gazete karşılaştırması. Türkiye İletişim Araştırmaları Dergisi, (35), 238-261.
• Çelenk, S. (2010). Kadınların medyada temsili ve etik sorunlar. B. Çaplı, & H. Tuncel (Eds.) içinde, Televizyon haberciliğinde etik (s. 229-236). Ankara: Fersa Matbaacılık.
• Dağcı, S., & Ören, B. (2019). Cinsiyet eşitsizliği, kadına yönelik şiddet ve sağlık çalışanlarının yaklaşımı. Zeynep Kamil Tıp Bülteni, 50(4), 236-240.
• Demirören Haber Ajansı. (2023). Kadın Cinayet Haberleri. Aralık 25, 2023 tarihinde Demirören Ajansı Web Sitesi: https://www.dha.com.tr/haberleri/kadin-cinayeti adresinden alındı
• Dursun, Ç. (2013). İletişim kuram kritik. Ankara: İmge Yayınları.
• Eagleton, T. (2011). İdeoloji. (M. Özcan, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Gencel Bek, M., & Binark, M. (2000). Medya ve cinsiyetçilik (1. basım). Ankara: Kadın Sorunları Araştırma ve Uygulama Merkezi.
• Genel, M., & Polat, G. (2022). Demirören Medya Grubunun EkonomiPolitiği. Ankara Internatıonal Congress On Scientific Research-VII (s. 2038-2044). Ankara.
• Gillespie, L., Richards, T., Givens, E., & Smith, M. (2013). Framing deadly domestic violence: why the media’s spin maHers in newspaper coverage of femicide. Violence Against Women., 19(2), 222-245.
• Görgün Baran, A., Sarıtaş, T., & Şahin Kütük, B. (2017). Analysis Of News On Violence Against Women in Media in Terms Of Content And Presentation: Beyazgazete.Com Case. Istanbul Journal of Sociological Studies, (55), 107-132.
• Gül, S., & Altındal, Y. (2015). Medyada kadın cinayeti haberlerindeki cinsiyetçi izler: Radikal gazetesi. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, (24), 168-188.
• Güneş, G., & Yıldırım, B. (2019). Cinsiyet temelli bir savaş: kadın cinayetlerinin medyada temsili üzerine bir değerlendirme. Toplum ve Sosyal Hizmet Dergisi, 30(3), 936-964.
• Hepkon, Z. (2017). Kadın cinayetleri ve medya: Emani El Rahmun cinayeti analizi. MSGSÜ Sosyal Bilimler Dergisi, (15), 142-153.
• Ilgın, H., & Karagül, D. (2023). Medya ve kadın cinayetleri; Çanakkale yerel medya örneği. İletişim Çalışmaları Dergisi, 9(2), 149-188.
• Kadın Cinayetlerini Durduracağız Platformu. (2023, Aralık 22). Veriler. 22 Aralık 2023 tarihinde Kadın Cinayetlerini Durduracağız Platformu: hHps://kadincinayetlerinidurduracagiz.net/kategori/veriler adresinden alındı
• Kafadar, H. (2018). Artan tehlike, medyada yansıyan kadın cinayetleri. ADYÜ Sağlık Bilimleri Dergisi, 4(3), 1118-1125.
• Köse, A. (2021). Türk basınında kadın: 2010 Türkiye’sinde sosyal haklar açısından kadın temsili. 3. Sosyal Haklar Uluslararası Sempozyumu. Kocaeli.
• Köse, S., & Akyazı, E. (2020). Kadın cinayetlerinin alternatif medyadaki algısı. İletişim Çalışmaları Dergisi, 6(1), 47-64.
• Nergiz, E., & Akın, N. (2021). Kadına yönelik şiddet haberlerinin eleştirel söylem analizi: Mutlu Kaya örneği. Middle Black Sea Journal of Communication Studies, 6(1), 1-16.
• Özer, Ö. (2001). Haber söylem ideoloji: eleştirel haber çözümlemeleri. Konya: Literatürk Yayınları.
• Özer, Ö. (2015). Teun Adrian v. Dijk’ın örneğinde eleştirel söylem çözümlemesi. B. Yıldırım (Ed.) içinde, İletişim araştırmalarında yöntemler (s. 197-285). Konya: Literatürk Yayınları.
• Polat, H. (2019). Medyada kadın ve temsil biçimi: tv dizileri üzerinden bir tartışma. Karadeniz Teknik Üniversitesi İletişim Araştırmaları Dergisi, 9(2), 77-96.
• Punch, K. (2011). Sosyal araştırmalara giriş nitel ve nicel yaklaşımlar. (D. Bayrak, H. Arslan, & Z. Akyüz, Çev.) Ankara: Siyasal Yayınevi.
• Sancak, İ. (2023). Medyanın dördüncü kuvvet rolü ile devletin ideolojik aygıtları arasındaki geleneksel tartışmaya kuramsal bir bakış, Akademik Matbuat, 7(2), 264-274.
• Silsüpür, Ö., & Karadere, Y. (2022). Kadına yönelik şiddet haberlerinin yazılı basında sunumu: gazete içerikleri üzerinden karşılaştırmalı inceleme, Aksaray İletişim Dergisi, 4(1), 1-20.
• Silsüpür, Ö., & Övüç, M. (2022). Kadına yönelik şiddete karşı toplumsal farkındalık yaratma ve kamuoyu oluşturma aracı olarak sosyal medya: kadın sivil toplum kuruluşları üzerine bir araştırma, Uluslararası Medya ve İletişim Araştırmaları Hakemli Dergisi, 5(1), 1-25.
• Sözen, E. (1999). Söylem: belirsizlik, mübadele, bilgi, güç ve refleksivite. İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Şahin, Z., & Birincioğlu, Y. (2020). Toplumsal cinsiyet ve medya: Şule Çet’in şüpheli ölümü üzerine haberlerin eleştirel söylem analizi. Erciyes İletişim Dergisi, 7(1), 89-216.
• Tanrıöver, H. (2007). Medyada kadınların temsil biçimleri ve kadın hakları ihlalleri. S. Alankuş (Ed.) içinde, Kadın odaklı habercilik (s. 149-166). İstanbul: IPS İletişim Vakfı Yayınları.
• Tonkiss, K. (2006). Analysis text and speech: content and discourse analysis. C. Seale (Ed.) içinde, Researching society and culture (s. 367-383). London: Sage.
• Tosun, G. (2007). İnsan hakları ve medya. S. Alankuş (Ed.) içinde, Kadın odaklı habercilik (s. 80-104). İstanbul: IPS İletişim Vakfı Yayınları.
• Tuncel, I., & Nisan , F. (2020). Kadına şiddetin haberlerde sunumu: Emine Bulut örneği. Uluslararası Kültürel ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(1), 104-123.
• Türk Dil Kurumu (TDK). (2023). Sözlük. Aralık 2023 tarihinde Türk Dili Kurumu: https://sozluk.gov.tr/?ara=s%C3%B6ylem adresinden alındı
• Uran, A. (2021). Eleştirel söylem çözümlemesi bağlamında dijital haber sunumu kadın cinayetleri ve “femicide” olgusu: İngiltere ve Türkiye örneği. International Journal of Social and Humanities Sciences, 5(2), 91-112.
• Van Dijk, T. (2015). Critical discourse analysis. H. Hamilton, D. Schiffrin, & D. Tannen (Eds.) içinde, The handbook of discourse analysis (s. 466-485). West Sussex: John Wiley & Sons.
• Vives-Cases, C., Torrubiano-Domínguez, J., & Alvarez-Dardet, C. (2009). The effect of television news items on intimate partner violence murders. European Journal Of Public Health, 19(6), 592-596.
• WHO. (2023). Understanding and addressing violence against women:femicide. 12 Ocak 2023 tarihinde World Health Organization: https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/77432/WHO_RHR_12.36_eng. pdf?sequence=1&isAllowed=y adresinden alındı
• Yılmaz, E., & Ören, B. (2021). Kadına yönelik şiddet ve kadın cinayetlerinin medyada yansıması. Atatürk Üniversitesi Kadın Araştırmaları Dergisi, 3(1), 46-53.