Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli 9. Sınıf Coğrafya Ders Programına Eleştirel Bir Yaklaşım

Yıl 2025, Cilt: 23 Sayı: 90, 41 - 65, 01.07.2025

İrfan Mukul

Öz

Eleştirel eğitim kuramcılarının perspektifinden bakıldığında, Türkiye Yüzyılı Maarif Modelinde (TYMM) eğitim bilimsel açıdan önemli sorunlar olduğu görülmektedir. Zira kabul edilen ve uygulamaya konan haliyle TYMM, “belli bir yaşam biçimine girişi temsil etmekte ve öğrencileri kısmen var olan kapitalist toplumdaki baskın ve ast mevkilere hazırlamaya hizmet etmektedir”. TYMM ana hatlarıyla yapılandırmacı yaklaşımın esas alındığı bir müfredattır ve eğitim sistemimizde 2004’te davranışçılıktan yapılandırmacılığa geçişten itibaren yapılan bütün öğretim programı geliştirme çalışmalarında olduğu gibi bu revizyonda da sıklıkla ifade edildiği gibi felsefe bakımından bir yenilik görülmemektedir.
Bununla birlikte TYMM 9.sınıf coğrafya dersi programı incelendiğinde, programının yöntem, öznellik ve nesnellik, kavram ve ilkeler, dil ve değerler açısından eksik ve yetersiz olmasının yanında yeni kuşakların insanlığın tarih boyunca üretmiş olduğu evrensel, geçerli ve güncel bilgiyle donatmak yerine, ama bu bilgilerle bezenmiş belli bir bakışla ve önceden belirlenmiş belli bir amaca uygun olarak arzulanan yeni bir insan tipi yaratmayı amaçladığı görülmektedir. Böylece müfredat, yalnızca bireylerin bilgi edinmesini sağlamakla kalmamakta, aynı zamanda onların toplumsal yapı içerisindeki rollerini kabullenmelerini sağlayan ideolojik bir işlev görmektedir.

Anahtar Kelimeler

coğrafya öğretimi , eleştirel pedagoji , gizli müfredat , maarif modeli

Kaynakça

• Karataş, H. İ. (2024). Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli Hakkında. Alanyazın Eğitim Bilimleri Eleştirel İnceleme Dergisi, 5(1), 6-12.
• Kaya, N., Artvinli, E., & Bulut, İ. (2008). 2005 Yılı Coğrafya Öğretim Programının Uygulama Düzeyi: 9. Sınıf Coğrafya programı Örneği, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(19), 40-59.
• Köşker, N. (2014). Beşerî coğrafya ve mekânsal bilginin endoktrinasyonu. Türkiye Coğrafi Araştırma ve Uygulanma Merkezi (TÜCAUM) 8. Coğrafya Sempozyumu Bildiriler Kitabı (s. 429-438). Ankara.
• Köşker, N. (2020). Öğretmen Adaylarının Türkiye’ye Komşu Ülkelere İlişkin İmajları. International Journal of Geography and Geography Education, (41), 13-35.
• Köşker, N. (2021). Öğretim Programlarında Coğrafya Konularının Yeri. İçinde: S. Karabağ, S. Şahin, & B. Şahin (Ed.), Coğrafya Dersi Öğretim Programları (s. 157-190). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• McLaren, P. (2011). Eleştirel Pedagojiye Giriş. (çev. M. Y. Eryaman & H. Arslan). Ankara: Anı Yayınları.
• MEB. (2024). TYMM ortak metni. https://meb.gov.tr.
• MEB. (2024). 9. Sınıf Coğrafya Ders Kitabı. Ankara: Devlet Kitapları.
• MEB. (2024). Türkiye yüzyılı maarif modeli. https://tymm.meb.gov.tr.
• MEB. (2024). Öğretim Programları Temel Yaklaşım. İçinde: Türkiye yüzyılı maarif modeli. https://tymm.meb.gov.tr.
• Mukul, i. (2006). Türkiye’de Ortaöğretim Kurumlarında Uygulamaya Konulan Yeni Coğrafya Dersi Programının Eski Programla Karşılaştırılması ve Öğretmen Görüşleri Doğrultusunda Değerlendirilmesi. Ondokuzmayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı: 22.
• Mukul, i. (2009). Türkiye’de Neoliberal Eğitimin Coğrafya Ders Kitaplarına Yansıması. Eğitim Bilim Toplum Dergisi, 7(2), 129-145.
• Mukul, İ. (2023). Depremlerden Mekânın Üretimine, Olanlar Bize Neyi Anlatıyor? Bilim ve Gelecek Dergisi, Sayı 228, İstanbul.
• Taş, H. İ. (2006). Coğrafya Eğitiminde Görselleştirmenin Önemi: Mekansal Algılamaya Pedagojik Bir Bakış. Doğu Coğrafya Dergisi, 11(6), 211-237.
• Torun, F. (2022). Coğrafya Eğitimi ve Değerler. İçinde: S. Karabağ & S. Şahin (Ed.), Coğrafya Eğitiminin Temel Eksenleri (s. 205-232). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Tümertekin, E., & Özgüç, N. (2009). Beşerî Coğrafya, İnsan, Kültür, Mekân. İstabul: Çantay Kitabevi.
• Yıldızoğlu, E. (2024, 19 Nisan). Çürüme ve Alçalma. Cumhuriyet Gazetesi.
• WikipediA. Heteroglossia maddesi. en.wikipedia.org/wiki/Heteroglossia.