Bildiğimiz Akademinin Sonu: Travma Politikasına Karşı Kollektif Hafıza İnşası

Yıl 2023, Cilt: 21 Sayı: 81, 56 - 75, 20.03.2023

Olga Selin Hünler Yudit Namer N. Ekrem Düzen

Öz

Bu yazıda, bildiğimiz akademinin sonunu hazırlayan etmenler arasında bir travma politikası bulunduğunu tartışmaya açıyoruz. Öteden beri tekrarla maruz kalınan yıkıcı toplumsal olaylar ve akademiye yönelen tasfiye işlemlerinden yola çıkarak bu politikanın izlerini sürüyoruz. Bu değerlendirmeyi Barış Akademisyenleri’ne yönelik tasfiye işlemleri, 15 Temmuz darbe girişimi ve KHK’yla kapatılan üniversite öğrencilerinin deneyimleri üzerinden örnekliyoruz. Travma olgusunu, sadece bireylerdeki yansımalarıyla tanımlamanın olguyu eksik ve kusurlu tanımlamak anlamına geleceğini, kollektif izdüşümleri hesaba katılmaksızın travmaya karşı etkili müdahale ve başaçıkma yaklaşımları geliştirilemeyeceğini öne sürüyoruz. Bir yandan travma yaratan yıkıcı toplumsal olayların kasıtlı olarak kollektif deneyimlenmesinin amaçlandığını, diğer yandan aynı deneyimin bir kollektif hafızaya dönüşmesinin engellenmek istendiğini gözlüyoruz. Özellikle kollektif deneyimlenen travma olgusunun anlaşılmasında, olayların öngörülemez oluşundan çok kontrol edilemez oluşunun önemini vurguluyoruz. Bu vurguyu, yakın geçmişte akademik alanda deneyimlenen kollektif travmalara ilişkin çalışmalar aracılığıyla, olgunun tanımına dahil etmeye çalışıyoruz. Kollektif hafıza oluşturma ve tutmanın, travma politikasının yol açtığı olumsuz etkilere karşı onarıcı yaklaşımlar geliştirmenin başat yolu olacağını öneriyoruz. Kollektif üretilmeyen müdahale süreçlerinin iyileştirici ve geliştirici etkisinin sınırlı kalacağını ve hayata geçirilmesinin aksayacağını öngörüyoruz. Akademinin yeniden kurulmasının veya bilinenin ötesinde bir akademinin var edilmesinin, kollektif deneyimlenen travmaların kollektif hafızasının kurulması ve tutulmasıyla mümkün olacağını öne sürüyoruz.

Anahtar Kelimeler

travma politikası, kollektif travma, kollektif hafıza, akademik tasfiye, toplumsal hafıza yarılması

Teşekkür

Bu makalede geliştirilen temaların bazıları, kısmen Türk Psikologlar Derneği İzmir Şubesi’nin daveti üzerine 3. Travma Sempozyumunda, 15 Aralık 2019 tarihinde gerçekleştirdiğimiz “Travmanın Politikası: Başaçıkma ve Mücadele Hatları” başlıklı sunuşa dayanıyor. Dayanışmayı esas alan incelikli davetleri için sempozyum düzenleyicilerine teşekkür ederiz. Sanal mecrada da olsa İzmir’de bulunmaktan ve sempozyum katılımcılarıyla bir araya gelmekten onur duyduk.

Kaynakça

• Ağbaba, V. (2019). CHP milletvekili Veli Ağbaba tarafından kamuoyu ve basınla paylaşılan kurum içi bilgi notu. Cumhuriyet Halk Partisi, 12. https://chp.azureedge.net/97cb4d34e01248a7ba9696e2895a3a1d.pdf
• Akyol, M. (2022, January 10). “Barışa imza” 6 yaşında | Hedef gösterilme, ihraç, yargılama ve elbette direnç. Evrensel. https://www.evrensel.net/haber/452315/barisa-imza-6-yasinda-hedef-gosterilme-ihrac-yargilama-ve-elbette-direnc
• Alan, S. (2018, March 3). Barış akademisyenleri’ne reva görülen ’sivil ölüm. Gazete Duvar. https://www.gazeteduvar.com.tr/gundem/2018/03/18/baris-akademisyenlerine-reva-gorulen-sivil-olum
• Baray, N., Başterzi, A. D., Oğlağu, Z., Şahin, Z. K., ve Yılmaz, B. (2019). Hak İhlaline Uğramış Akademisyenler için Hukuk ve Psiko-Sosyal Destek Rehberi. Türkiye İnsan Hakları Vakfı. https://tihvakademi.org/wp-content/uploads/2020/02/hukukvepsikososyaldestekR.pdf
• Barış için Akademisyenler. (2022). Barış için Akademisyenlere Yönelik Hak İhlalleri. https://barisicinakademisyenler.net/node/314
• BBC News Türkçe. (2018). OHAL sona erdi: İki yıllık sürecin bilançosu - BBC News Türkçe. https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-44799489
• Becker, D. (2004). Dealing with the consequences of organized violence in trauma work. In Berghof Handbook for Conflict Transformation: Transitional Justice and Reconciliation (pp. 1–16). Berghof. https://berghof-foundation.org/library/dealing-with-the-consequences-of-organised-violence-in-trauma-work
• Bellet, B. W., Jones, P. J., & Mcnally, R. J. (2018). Trigger warning: Empirical evidence ahead. Journal of Behavior Therapy and Experimental Psychiatry, 61, 134–141. https://doi.org/10.1016/j.jbtep.2018.07.002
• Bianet. (2020). TÜİK Türkiye’nin Nüfusunu Açıkladı - bianet. https://m.bianet.org/bianet/yasam/219571-tuik-turkiye-nin-nufusunu-acikladi
• Briere, John. N. & Scott, C. (2014). Principles of trauma therapy: A guide to symptoms, evaluation, and treatment (DSM-5 update). SAGE Publications.
• DEMOS Araştırma Derneği. (2021). Muhreç Barış Akademisyenleri anlatıyor-III. https://demos.org.tr/muhrec-baris-akademisyenleri-anlatiyor-iii/
• DW. (2018). Türkiye’de OHAL’in bilançosu | Türkiye | DW | 18.07.2018. https://www.dw.com/tr/türkiyede-ohalin-bilançosu/a-44705773
• Eğitim-Sen. (2016). Akademisyenlere yönelik her türlü yıldırma ve sindirme uygulamalarına son verilmelidir! https://egitimsen.org.tr/akademisyenlere-yonelik-her-turlu-yildirma-ve-sindirme-uygulamalarina-son-verilmelidir/
• Euronews. (2020). 15 Temmuz Darbe Girişimi Sonrasında Kaç Kişi Görevinden İhraç Edildi, Kaç Kişi Tutuklandı? https://tr.euronews.com/2020/07/15/verilerle-15-temmuz-sonras-ve-ohal-sureci
• Expression Interrupted. (2018, April 18). Barış akademisyenlerinin 301’den yargılanması için bakanlık onayı. Expression Interrupted. https://expressioninterrupted.com/tr/baris-akademisyenlerinin-301den-yargilanmasi-icin-bakanlik-onayi/
• Hepp, U., Gamma, A., Milos, G., Eich, D., Ajdacic-Gross, V., Rössler, W., Angst, J., & Schnyder, U. (2006). Prevalence of exposure to potentially traumatic events and PTSD: The Zurich Cohort Study. European Archives of Psychiatry and Clinical Neuroscience, 256(3), 151–158. https://doi.org/10.1007/S00406-005-0621-7
• Herman, J. L. (2015). Trauma and Recovery: The Aftermath of Violence--From Domestic Abuse to Political Terror. Basic Books.
• Hirschberger, G. (2018). Collective trauma and the social construction of meaning. Frontiers in Psychology, 9(AUG), 1441. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2018.01441
• Jadaliyya Turkey Page Editors. (2020, September 15). The Solidarity Academies. Jadaliyya. https://www.jadaliyya.com/Details/41681
• Knipscheer, J., Sleijpen, M., Frank, L., De Graaf, R., Kleber, R., & Dückers, M. (2020). Prevalence of potentially traumatic events, other life events and subsequent reactions indicative for posttraumatic stress disorder in the Netherlands: A general population study based on the Trauma Screening Questionnaire. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(5), 1725. https://doi.org/10.3390/ijerph17051725
• Küçükparlak, I. (2016, September). Toplumsal travmaların psikolojik etkileri. Toraks Bülteni, 80–82.
• Martín-Baró, I. (2003). Poder, ideología y violencia (L. Blanco, Amalia; de la Corte (ed.)). Editorial Trotta, S.A.
• Namer, Y., Hünler, O. S., Düzen, N. E., Uysal, M. S., Duman, E., Hasateş, C. (2018). Students’ accounts of academic displacement. 15th IMISCOE Annual Conference, 2-4 July, Barcelona, Spain.
• Odman, A. (2018, April 2). Dayanışma Akademileri: Yakıcı ihtiyacı erdeme dönüştürmek? 1+1 Express. https://birartibir.org/dayanisma-akademileri-yakici-ihtiyaci-erdeme-donusturmek-2/
• Ogle, C. M., Rubin, D. C., Berntsen, D., & Siegler, I. C. (2013). The frequency and impact of exposure to potentially traumatic events over the life course. Clinical Psychological Science : A Journal of the Association for Psychological Science, 1(4), 426–434. https://doi.org/10.1177/2167702613485076
• Özinanır, C. I. (2018, December 5). Dayanışma Akademileri Müştereklerin Neresinde Duruyor? Müşterekler. https://musterekler.sehak.org/2018/12/05/dayanisma-akademileri-mustereklerin-neresinde-duruyor-can-irmak-ozinanir/
• T24. (2016). ’Barış bildirisi’ne karşı “Türkiye İçin Akademisyenler” örgütlenmesi: Polis ve askerimizin yanındayız! https://t24.com.tr/haber/akademiden-bir-bildiri-daha-geldi-devletin-yanindayiz-operasyonlara-destek-veriyoruz,323921
• T24. (2019). 1071 akademisyenden Anayasa Mahkemesi’nin meslektaşları için verdiği “hak ihlali” kararına karşı bildiri. https://t24.com.tr/haber/1071-akademisyenden-anayasa-mahkemesi-nin-meslektaslari-icin-verdigi-hak-ihlali-kararina-karsi-bildiri,832686
• TİHV Akademi. (2018a). Olağanüstü Hal Koşullarinda Üniversite (No. 2; İnsan Hakları Için Akademisyenler – “Zor Koşullar Altında İnsan Hakları Aktivistleri Olarak Akademisyenleri Desteklemek”). http://www.tihvakademi.org/wp-content/uploads/2018/07/Tihv-Akademi-Bülten-2.pdf
• TİHV Akademi. (2018b). Türkiye’de İhraç Edilen Akademisyenler. https://tihvakademi.org/ihrac-haritasi/
• TİHV Akademi. (2019a). Hak İhlalleri, Kayıplar ve Güçlenme Süreçleri. https://tihv.org.tr/wp-content/uploads/2020/04/akademisyen-ihraclari.pdf
• TİHV Akademi. (2019b). Türkiye’de Akademisyen Aktivizminin Bir Örneği Olarak Barış Akademisyenleri (No. 4; İnsan Hakları Için Akademisyenler – “Zor Koşullar Altında İnsan Hakları Aktivistleri Olarak Akademisyenleri Desteklemek”). http://www.tihvakademi.org/wp-content/uploads/2019/04/BULTEN04.2019TR.pdf
• TurkuazLab. (2021). Dimensions of polarization in Turkey 2020 - strategies and tools for mitigating polarization in Turkey. https://www.turkuazlab.org/en/dimensions-of-polarization-in-turkey-2020/
• Villagrán Valenzuela, L. (2016). Trauma psicosocial: naturaleza, dimensiones y medición. Universidad Autónoma de Madrid.
• Zara, A. (2018). Collective trauma cycle: The healing role of reconciliation, forgiveness and restorative justice in collective traumas. Journal of Clinical Psychiatry, 21(3), 301–311. https://doi.org/10.5505/kpd.2018.36449