TÜRKİYE’DE FEMİNİST HAREKETİN TOPLUMSAL GÜCÜ: İSTANBUL SÖZLEŞMESİ’NİN FESHEDİLMESİ ÜZERİNE SİYASAL STRATEJİ TARTIŞMALARINI YENİDEN DÜŞÜNMEK

Yıl 2023, Cilt: 21 Sayı: 82, 117 - 148, 25.06.2023

Ezgi Öziş

Öz

Bu çalışma, siyasal strateji tartışmalarına referansla ve Türkiye’deki siyasal alanın yapısal ve konjonktürel özgüllükleri bağlamında, bir toplumsal hareket olarak Türkiye’de feminist örgütlenmelerin kapsamını, örgütsel dinamiklerini ve toplumsal gücünü belirleyen etmenleri tartışmayı amaçlamaktadır. İstanbul Sözleşmesi’nin kabul süreci ele alındığında dönemin özellikleri vurgulanırken feminist mücadelenin etkisi, örgütlenme deneyimlerini de göz önüne alarak, değerlendirilmelidir. Bu doğrultuda, çalışma tarihsel arka planı ele almakla birlikte yapısal analiz etrafında feminist örgütlenmeleri bir toplumsal hareket olarak güçlü ve zayıf yönlerini, Türkiye’de feminist mücadele alanındaki dönüm noktaları bağlamında ele almaktadır. Feminist hareketin toplumsal sınıf temelli yaklaşımı aşan özgüllüğü, kapsayıcı olma özelliğini öne çıkarıp hareketin görünür ve sürdürülebilir olmasını desteklerken hareketin siyasal alana yansımaları bağlamında belirli sınırları beraberinde getirmektedir. Bu hareketin toplumsal gücünü eyleyiş biçimleri ve aktörlerle ilişkili olarak irdelemek hem kapsayıcı bir siyasal stratejiye dair tartışmaları geliştirmek hem de teorik yaklaşımları güçlendirerek feminist örgütlenmenin başarı ve etki alanını geliştirmek için önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Siyasal Strateji, Feminist Örgütlenme, Toplumsal Hareketler

Kaynakça

• Acar-Savran, Gülnur (2004), Beden Emek Tarih: Diyalektik Bir Feminizm İçin, (İstanbul: Kanat Yayınları, 1. Baskı).
• Acar-Savran, Gülnur (2005), “80’li Yılların Kampanyaları ve Özel Alanın Politikası (Sorunlar ve Sorular)” içinde Çakır, Devrim (ed.) Özgürlüğü Ararken: Kadın Hareketinde Mücadele Deneyimleri (İstanbul: Amargi Yayıncılık), 81-100.
• Amnesty International, “İstanbul Sözleşmesi yaşatır. İşte nedenleri!”, 10.05.2021, https://www.amnesty.org.tr/icerik/istanbul-sozlesmesi-yasatir-iste-nedenleri Amnesty International, “Let’s Talk About Yes!”, 01.10.2022, https://www.amnesty.org/en/latest/campaigns/2018/11/rape-in-europe/
• Arat, Yeşim (2021) “Democratic Backsliding and the Instrumentalization of Women’s Rights in Turkey”, Politics & Gender, 1-31, https://doi.org/10.1017/S1743923X21000192
• Birgün, “120 kadın örgütünden İstanbul Sözleşmesi mitingine çağrı: Haykırmaya devam ediyoruz, İstanbul Sözleşmesi’nden Vazgeçmiyoruz!”, 14.06.2021, https://www.birgun.net/haber/120-kadin-orgutunden-istanbul-sozlesmesi-mitingine-cagri-haykirmaya-devam-ediyoruz-istanbul-sozlesmesi-nden-vazgecmiyoruz-348323
• Brenner, Johanna (2000) Women and the Politics of Class (New York: Monthly Review Press, 1. Baskı).
• Carnoy, Martin (1984) The State and Political Theory (Princeton: Princeton University Press, 1. Baskı).
• Chappell, Louise (2000) “Interacting with the state: Feminist strategies and political opportunities” International Feminist Journal of Politics (Cilt:2, Sayı:2) 244-275, DOI: 10.1080/14616740050137456
• Chibber, Vivek, “Nothing Ventured, Nothing Gained”, 23.02.2018, https://jacobinmag.com/2018/02/vivek-chibber-reform-revolution-socialist-strategy/
• Chibber, Vivek, “Our Road to Power”, 05.12.2017, https://www.jacobinmag.com/2017/12/our-road-to-power
• Collin, Françoise/Kaufer,Irène (2015), Feminist Güzergah (Ankara: Dipnot Yayınları) (Çev.Gülnur Acar Savran)
• Council of Europe, Chart of signatures and ratifications of Treaty 210, https://www.coe.int/en/web/conventions/full-list?module=signatures-by-treaty&treatynum=210
• Council of Europe, Convention on preventing and combating violence against women and
• Della Porta, Donatella (2013) “Political opportunity/political opportunity structure” içinde Snow, David A./Della Porta, Donatella/ Klandermans, Bert/ McAdam, Doug (eds.) The Wiley-Blackwell Encyclopedia of Social and Political Movements, Blackwell Publishing. DOI: 10.1002/9781405198431.wbespm15 domestic violence, 12.04.2011, https://rm.coe.int/168046031c
• Dildar, Yasemin (2022) “Toplumsal Yeniden Üretim Feminizmi: Birleşik Teori Yaklaşımının Olanakları ve Sınırlılıkları”, Praksis (57) 35-56.
• Doyle, Jessica L. (2018) “Government co-option of civil society: exploring the AKP’s role within Turkish women’s CSOs” Democratization (Cilt:25, Sayı.3), 445-463, DOI: 10.1080/13510347.2017.1373096
• DW, “AKP, anayasa değişikliği teklifini TBMM'ye sundu”, 09.12.2022, https://www.dw.com/tr/akp-anayasa-değişikliği-teklifini-tbmmye-sundu/a-64046270
• DW, “Erdoğan'dan Kılıçdaroğlu'nun başörtüsü çıkışına yanıt”, 05.10.2022, https://www.dw.com/tr/erdoğandan-chpye-başörtüsü-yanıtı-anayasayı-değiştirelim/a-63341708
• DW, “İstanbul Sözleşmesi kararına tepkiler”, 20.03.2021, https://www.dw.com/tr/i̇stanbul-sözleşmesinden-çekilme-kararına-tepkiler/a-56937068
• DW, “İstanbul Sözleşmesi’nden vazgeçmiyoruz”, 27.03.2021, https://www.dw.com/tr/i̇stanbul-sözleşmesinden-vazgeçmiyoruz/a-57026024
• DW, “Kadın ve LGBTİ örgütlerinden Anayasa teklifi çağrısı”, 04.01.2023, ,https://www.dw.com/tr/kadın-ve-lgbti̇-örgütlerinden-anayasa-teklifi-çağrısı/a-64276383
• Eslen-Ziya, Hande/Kazanoğlu, Nazlı (2022) “De-democratization under the New Turkey? Challenges for women’s organizations”, Mediterranean Politics (Cilt:27,Sayı.1) 101-122, DOI: 10.1080/13629395.2020.1765524
• Gazioğlu, Elif (2011) “Mobilizing for women’s organizations: getting into activism” Fe Dergi (Sayı.1) 72-82.
• Gülel, Devran (2021) “Feminist movement and law-making in Turkey: a critical appraisal from 1998 to 2018”, Women's History Review, (Cilt:30, Sayı.1) 2-27, DOI: 10.1080/09612025.2019.1695357
• Güneş, Ayşe/Ezikoğlu, Çağlar (2022) “Legal and Political Challenges of Gender Equality and Crimes Against Women in Turkey: The Question of Istanbul Convention”, Women & Criminal Justice, DOI: 10.1080/08974454.2022.2040695
• McAdam, Doug / Tarrow, Sidney / Tilly, Charles (2001) Dynamics of Contention (Cambridge: Cambridge University Press) doi:10.1017/CBO9780511805431
• Meclis Haberleri, “Başörtüsüne Yönelik Anayasa Değişikliği Teklifi TBMM’de”, 09.12.2022, https://www.tbmm.gov.tr/Haber/Detay?Id=a5bff081-7940-488c-9085-0184f76228ab
• Müftüler-Baç, Meltem (2005) “Turkey’s Political Reforms: The Impact of the European Union”, Southeast European Politics and Societies (Cilt:10, Sayı.1) 16–30.
• Negron-Gonzales, Melinda (2016) “The feminist movement during the AKP era in Turkey: challenges and opportunities” Middle Eastern Studies (Cilt:52, Sayı.2) 198-214, DOI: 10.1080/00263206.2015.1125339
• Ovadia, Stella (2005) “Feminist Hareketin İlk Günleri (Örgütlenme Zorlukları, Özgün Örgütlenme Deneyimleri)” içinde Çakır, Devrim (ed.) Özgürlüğü Ararken: Kadın Hareketinde Mücadele Deneyimleri (İstanbul: Amargi Yayıncılık), 59-80.
• Öniş, Ziya/ Yılmaz, Şuhnaz (2009) “Between Europeanisation and Euro-Asianism: Foreign Policy Activism in Turkey during AKP Era”, Turkish Studies (Cilt:10, Sayı.1) 7–24.
• Özdemir, Esen “Şirin Tekeli ile Söyleşi: Karı Kuvvetlerinden Feminist Harekete”, 30.06.2016, https://www.5harfliler.com/sirin-tekeli-ile-soylesi-kari-kuvvetlerinden-feminist-harekete/
• Post, Charlie, “What Strategy for the US Leff?”, 23.02.2018, https://jacobinmag.com/2018/02/socialist-organization-strategy-electoral-politics
• Resmi Gazete, Cumhurbaşkanı Kararı, Karar Sayısı: 3718, Sayı: 31429, 20.03.2021, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2021/03/20210320-49.pdf
• Resmi Gazete, Milletlerarası Sözleşme, Karar Sayısı: 2012/2816, Sayı: 28227 (Mükerrer), 08.03.2012, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/03/20120308M1-1.htm
• Resmi Gazete, Milletlerarası Sözleşme, Karar Sayısı: 85/9722, Sayı: 18898, 14.10.1985, https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/18898.pdf
• Tarrow, Sidney (1989) Democracy and Disorder: Protest and Politics in Italy 1965-1975, (Oxford: Clarendon Press, 1. Baskı)
• Tarrow, Sidney (2011 [1996]) Power in Movement: Social Movements and Contentious Politics, (New York: Cambridge University Press, 3. Baskı)
• Tekeli, Şirin (2006) “The Turkish Women’s Movement: A Brief History of Success”
• Tocci, Nathalie (2009) “Europeanization in Turkey: Trigger or Anchor for Reform?”, South European Society and Politics (Cilt:10, Sayı. 1) 73–83.
• Uz, Sinem/Özpınar, Cihan (2020), “Kesişimsellik ve Tarihsel Materyalizm: Farklı Tâbiyet Formlarının Bütünlüğü Sorunu”, Praksis (52) 69-90.
• Uzgören, Elif (2021) “Internationalism and Europeanisation in the Struggle Over Gender Equality: Women’s Rights/Feminist Movement in Turkey” içinde Süleymanoğlu-Kürüm, Rahime/Cin, F.Melis (eds.) (2021) Feminist Framing of Europeanisation: Gender Equality Policies in Turkey and the EU (Palgrave Macmillan) 109-130.
• Vogel, Lise (2013 [1983]). Marxism and the Oppression of Women: Toward a Unitary Theory. (Leiden/Boston: BRILL).
• Wood, E. Meiksins (2008 [1995]), “Demos’a Karşı “Biz Halk Olarak”: Antikten Moderne Yurttaşlık Anlayışı” içinde Wood, Ellen Meiksins (2008 [1995]), Kapitalizm Demokrasiye Karşı, (Ankara:Yordam Yayınları) (çev. Şahin Artan), 238-275.