Eğitimde Bilgi Kirliliğini Önlemek İçin Devlet Okullarında Okul Kütüphanelerine İşlerlik Kazandırma: Bir Ütopya

Yıl 2024, Cilt: 22 Sayı: 85-86, 60 - 71, 16.10.2025

Namık Kemal Demir

Öz

Dünyada ve ülkemizde hızla artan bilgi kirliliği yaşamımızın her anında karşımıza çıkmaya başlamıştır. Bu yetişkinleri etkilemektedir fakat ortaöğretim seviyesinde öğrencileri çoğunlukla olumsuz olarak etkilemektedir. Öğrenciler kitle iletişim aracığıyla aradıkları bilgiye ulaşmaktadır. İnternet, cep telefonları her türlü bilgiye kolayca ulaşma olanağı vermektedir. Bilgiye her istediği anda ulaşma birçok tehlikeleri içinde barındırmaktadır. Sözlük, ansiklopedi, kitaplar ağırlıklı olarak doğru bilgileri taşırken öğrenciler bu kaynakları kullanmamaktadır. İletişim araçları ise çoğu zaman bilinçli olarak ortama sunulan, yalan, uydurulmuş, gerçeği saptıran, istedikleri düşünme şekline yönlendiren bilgiler taşımaktadır. Bu durum hep sürecektir. Bilgi kirliliğinin eğitimde öğrencilere yansımasının önüne geçmek, gerekmektedir. Bu çalışmada öğrencileri korumak için devlet okullarında, okul kütüphanelerine işlerlik kazandırma önerilmektedir. Bir yerin okul kütüphanesi olabilmesi için bilgi belge yönetimi mezunu kütüphaneci, koleksiyon, bütçe, yeterli mekân, teknolojik olanaklar, kullanıcı olması gerekmektedir. Burada en önemli görev okul yöneticisi, öğretmenlere düşmektedir Çalışma, “doküman analizi (incelemesi)” yöntemiyle yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

okul kütüphaneleri , okul kütüphanecisi , bilgi kirliliği , ütopya

Kaynakça

• Ak, Ş. & Çetintaş, H. B. (2015). Eğitimde Zenginleştirilmiş Kütüphanelerin Yeri ve Önemi: Ahmet Mesut Yılmaz İlkokulu Zenginleştirilmiş Kütüphane Uygulaması. Milli Eğitim. 44.(208), 18-32.
• Alaca, E. ve Önal, H. İ. (2017). Teachers in e-libraries: Research and application. Journal of Teacher Education and Educators, 6 (1), 89-116.
• Bilgi kirliliği nedir? (2020). https://www.habererk.com
• Boz, E. C. (2020). Okul kütüphanelerinde kullanıcı ve hizmetler: Okul kütüphanelerinde kullanıcılara sunulan hizmetler ve bu hizmetlere erişim. Kütüphane ve Bilgi Merkezleri Platform Bülteni, (11). 8-17. https://marmara.gov.tr/UserFiles/Attachments/ 2020/06/08/0ca589c7-e4c4-48f6-800a-c9b9be65ae57.pdf
• Çakmakkaya, İ. (2017). Okul kütüphanelerinde ve eğitim sürecinde dijital olanaklar. Eğitim Bilim Toplum Dergisi, 15(57), 106-118.
• Çakmak, T. ve Eroğlu, Ş. (2020). Zenginleştirilmiş kütüphanelerdeki mevcut durum ve uygulamaların analizi: Ankara’nın Çankaya İlçesindeki 12 okulda gerçekleştirilen araştırmanın sonuçları. Türk Kütüphaneciliği, 34 (1), 3-28.
• Demir, G. (2023). Türkiye’deki okul kütüphanelerinde z-kütüphane projesi ve proje’ye esin kaynağı olan dünya örnekleri: Çeşitli boyutları ile okul kütüphaneleri. (Güler Demir, Burak Savaş Sarıçoban, Ed). İdeal Kültür Yayıncılık.
• Demir, N.K. (2023). Yönetimin özel lise okul kütüphanesindeki önemi ve kütüphanecinin yapabildikleri: Çeşitli boyutları ile okul kütüphaneleri. (Güler Demir, Burak Savaş Sarıçoban, Ed ). İdeal Kültür Yayıncılık.
• Duran, E. ve Ertan Özen, N. (2018). Ortaokul öğrencilerinin z-kütüphane ile ilgili görüşleri. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(69), 65-77.
• Durukan, A. Y. (2019). Okul kütüphaneleri: Bilgi merkezleri Kütüphanelermüzeler-arşivler. (Mehmet Ali Akkaya ve Hüseyin Odabaş, Ed ). Hiperyayın.
• Erten Bilgiç, D. ve Göreci, N. E. (2021). Eylem alanlarının tanımlanması ve işlevsellik bağlamında z-kütüphanelerin irdelenmesi. Mimarlık Bilimleri ve Uygulamaları Dergisi, 6(2). 462-475.
• Gürkaynak, İ., Üstel, F., ve Gülgöz, S. (2008). Eleştirel düşünme. 3.bs. ERG.
• Harari, Y. N. (2018). 21. Yüzyıl için 21 Ders. (S, Siral.Çev.). Kolektif Kitap.
• İleri, A. (2019). Nitelikli eğitimin vazgeçilmezi: Okul Kütüphaneleri. ERG=Eğitim Reformu Girişimi. https://www.egitimreformugirisimi.org/nitelikli-egitimin-vazgecilmezi-okul-kutuphaneleri/
• İnam, A. (2017). Ahmet İnam’la Eğitim Üzerine: Söyleşi. Tedmem.
• MEB. (2024) Millî Eğitim Bakanlığı Okul Kütüphaneleri Yönetmeliği. 23.11.2024. Resmî Gazete Sayısı: 32731
• Öğreten, T. (2017) Abide Araştırması Sonuçları Değerlendirmesi. https://www.dw.com Deutsche Welle Türkçe.
• Öztürk, H. ve Tağa, T. (2018). Ortaokul öğrencilerinin bir yıllık z-kütüphane deneyimleri: Bir durum çalışması. Türk Kütüphaneciliği. 32(1). 7-18.
• Soysal, Ö. (1998) “Türk Kütüphaneciliği: Bilginin Yazgısı.” Türk Kütüphaneciler Derneği.
• Sevgisunar, M.K. (2023). Cumhuriyetin kuruluşundan I. maarif şurası sonrası döneme kadar (1923-1939); ulusal basın ve söz konusu şura metinlerine yansıyan “okul kütüphanesi”, “kütüphane” ve “bilgi” kavramları (düşünceler ve uygulamalar): Çeşitli boyutları ile okul kütüphaneleri. (Güler Demir, Burak Savaş Sarıçoban. Ed) İdeal kültür yayıncılık.
• Şanlıer, N. (2015). Beslenme ve Diyetetik Alanında Bilgi Kirliliği. (9). Sasam Enstitüsü. Ankara 4 Nolu Şubesi Sanal ortamda bilgi kirliliği (2021). https://www.siberay.com
• Uyar, F. ve Yılmaz, M. (2019). Zenginleştirilmiş kütüphanelerin Türkiye’deki eğitime katkıları: Zonguldak Alaplı İMKB Teknik ve Endüstri Meslek Lisesi araştırması. Bilgi ve Belge Araştırmaları Dergisi, (11). 1-24.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2024). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. 12.bs. Seçkin yayıncılık.
• Yıldırım, Ö. (2019) Ütopya nedir. Ütopyalar. https://felsefe.gen.tr.
• Yılmaz, B. (2020). Türkiye’de Z-Kütüphane uygulaması üzerine bazı eleştiriler: Yazı dizisi 2, BBY Haber. https://www.bbyhaber.com/bby/2020/02/26/turkiyede-z-kutuphane-uygulamasi-uzerine-bazi-elestiriler-yazi-dizisi-2-Prof-dr-bulent-yilmaz