Joseph Beuys’un Performanslarında Doğa, Hayvan ve İnsan Arasında Kurulan Dönüştürücü İlişki

Yıl 2025, Cilt: 1 Sayı: 3, 37 - 53, 23.12.2025

Pınar Soytürk

Öz

Joseph Beuys (1921-1986), performans sanatı, toplumsal eylem ve kavramsal sanat bağlamında gerçekleştirmiş olduğu çalışmalarıyla 20. yüzyılın en tartışmalı ve dikkat çeken sanatçılarından biridir. Yaratıcı vizyonu, disiplinlerarası bir ifade biçimi olan performans sanatını; sanatçı ve izleyici arasında doğrudan etkileşim sağlayan, eylemi sanat üretiminin merkezine konumlandıran ve sürece odaklanan bir anlatım biçimi olarak yorumlamıştır. Bu çalışma, Beuys’un performanslarındaki dönüştürücü ilişki kavramını, amaçlı örneklem çerçevesinde seçilmiş dört performansı üzerinden ele almaktadır. Ölü bir Tavşana Resimler Nasıl Anlatılır (1965), Kuyruklu Piyano için Homojen İnfiltrasyon (1966), Amerika’yı Seviyorum, Amerika da Beni Seviyor (1974) ve 7000 Meşe (1982). Beuys’un sanat pratiğinde, doğa, hayvan ve insan arasındaki etkileşim; sembolik materyaller, ritüelistik eylemler ve kültürlerarası yapılan göndermeler aracılığıyla yeniden kurgulanmıştır. Bu performanslar, izleyicinin algısında değişimlere yol açan, ekolojik farkındalığı artıran ve sanatın toplumsal işlevi bağlamında bireyin düşünme biçimlerini çeşitlendiren çok katmanlı yapılar olarak değerlendirilmektedir. Çalışmanın amacı, Beuys’un söz konusu performanslarında doğa, hayvan ve insan arasında kurulan dönüştürücü ilişkiyi; ekolojik, toplumsal ve algısal boyutlarda değerlendirerek sanatçının performans sanatına olan katkısını tartışmaktır.

Anahtar Kelimeler

joseph beuys , kavramsal sanat , performans , sanat eleştirisi , toplum

Kaynakça

• Arapoğlu, F. (2021). Beuys ve Fluxus. M. Graf (Ed.), 100 yıl Beuys (s. 58–72). Akbank Sanat.
• Aydoğan, K. E. (2008). Sanatta disiplinlerarası bir yaklaşım: Performans sanatı. ART-E. Batur, M., & Kuyucuk, E. (2022). Performans sanatı: Bedenin sınırları. İnönü Üniversitesi Kültür ve Sanat Dergisi, 8(1), 44–53.
• Balcı, H. (2023). Joseph Beuys’un çalışmalarında kendilik pratikleri ve özneleşme süreci. Sanat & Tasarım Dergisi, 13(2), 545–560.
• Cançat, A. (2022). Fluxus okumaları. Sanat ve Tasarım Dergisi, 2(1), 22–35.
• Carlson, M. (2004). Performance: A critical introduction (2. bs.). Routledge.
• Bowen, D. (2014). Fluxus. M. Kelly (Ed.), Encyclopedia of aesthetics (2. bs.). Oxford University Press. Eroğlu, Ö. (2022). Joseph Beuys’u anlamaya çalışmak. Tekhne Yayınları.
• Huang, X. (2025). Beuys and the beast: symbolic conflict in human-animal performance. Asian Arts and Social Journal, 1(1).
• Kuzu, E. S. (2019). Joseph Beuys ve sanatının ezoterik bağlamda incelenmesi ve “Sibirya Senfonisi, Birinci Bölüm” adlı performansının ikonografik olarak incelenmesi. Kesit Akademi Dergisi, (21), 334–349.
• Goldberg, R. (2011). Performance art: From futurism to the present (3. bs.). Thames & Hudson.
• Graf, M. (2021). 100 yıl Beuys. M. Graf (Ed.), 100 yıl Beuys (s. 3–8). Akbank Sanat.
• Kıran, H. (2011). Şamanist imgelerden resimsel dile. Sanat ve Tasarım Dergisi, 1(1), 101–110.
• Küpeli, A., Köken, M., & Aksoy, M. (2020). Joseph Beuys sanatında spiritüel materyaller. Uluslararası Sanat ve Estetik Dergisi, 4, 54–65.
• Küpeli, A. E. (2021). İnteraktif bir eylem aracı olarak performans sanatı. idil, 77, 40–52. https://doi.org/10.7816/idil-09-75-04
• Martinez, V., & Demiral, A. (2014). 20. ve 21. yüzyılda sanatta malzeme olarak beden: Performans sanatı. Sanat ve Tasarım Dergisi, 6(6), 180–201. https://doi.org/10.20488/austd.96090
• Menay, S., & Özkan, M. (2020). Performans sanatında hayvan bedeni kullanımı: Joseph Beuys örneği. Ulakbilge Sosyal Bilimler Dergisi. 55, 1617-1626.
• Montagnino, F. (2018). Joseph Beuys’s rediscovery of man-nature relationship: a pioneering experience of open social innovaiton. Journal of Open Innovation: technology, market, and company, 4(50).
• Muraz, Ö., & Dokak, H. (2019). Çağdaş sanatta sanat nesnesi olarak beden. Fine Arts, 14(2), 136–144. https://doi.org/10.12739/NWSA.2019.14.2.D0232
• Schechner, R. (2003). Performance theory (rev. ed.). Routledge.
• Sucuoğlu, M. (2014). Fluxus bağlamında hazır nesne kullanımı ve Joseph Beuys örneğinde araştırılması. [Yüksek Lisans tezi]. Akdeniz Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü.
• Şahin, D. (2022). Joseph Beuys’un sanatında yağ ve keçe. Yedi: Sanat, Tasarım ve Bilim Dergisi, 27, 125–135.
• Şahin, D., & Arat, N. (2022). Joseph Beuys’un 7000 Meşe projesinin Greimas’ın göstergebilim çözümleme yöntemiyle incelenmesi. İnönü Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 228–242. https://doi.org/10.54282/inijoss.1077870
• Tisdall, C. (1979). Joseph Beuys. New York: Solomon R. Guggenheim Museum. Türk, A. (2020). Canlı hayvanla empati kurma deneyimi olarak performans sanatı. idil, 76, 1784–1791.
• Ulusoy, B. (2021). “Bir şifacı”: Çağdaş sanatta şaman arketipi. Uluslararası Sanat-Tasarım Konferansı. Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Fakültesi, İzmir.
• Ulusoy, B. R. (2024). Pollock ve Beuys’un sanat üretiminde “şifacı” arketipinin dönüşümü. Kesit Akademi Dergisi, 10(41), 337–351.
• Uz, A., & Uz, N. (2018). Eğitim ve sanatta yenilikçi, sıradışı yönleriyle Joseph Beuys. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 5(9), 48–58.
• Walters, V. (2010). Working ‘in the opposite direction’ Joseph Beuys in the field. Anthropological Journal of European Cultures, 19(2), 22-43.
• Görsel Kaynakça
• Şekil 1. https://www.artgallery.nsw.gov.au/collection/works/434.1997.9/
• Şekil 2. http://www.howartmuseum.org.cn/portal/en-US/Artwork/Detail/ea37dc65-1a85-6ee1-878e-cb85ec4c2eac
• Şekil 3. https://beuysart.org/kunstwerke/infiltration-homogen-fur-konzertflugel
• Şekil 4. https://www.kidsofdada.com/blogs/magazine/35963521-joseph-beuys-i-like-america-and- america-likes-me
• Şekil 5. https://www.kidsofdada.com/blogs/magazine/35963521-joseph-beuys-i-like-america-and-america-likes-me
• Şekil 6. https://www.awatrees.com/2019/12/06/joseph-beuys-the-art-of-arboriculture/
• Şekil 7. https://www.awatrees.com/2019/12/06/joseph-beuys-the-art-of-arboriculture/