Dijital Sanatta Aufhebung Çözümlemeleri: Machine Hallucinations, Deniz Yılmaz ve Pulse Room

Yıl 2025, Cilt: 1 Sayı: 3, 92 - 108, 23.12.2025

Naime Nur Acar

Öz

Bu makale, Hegel’in Aufhebung kavramını dijital sanat bağlamında ele alarak, yadsıma, koruma ve aşma hareketinin çağdaş üretimlerde nasıl görünür hale geldiğini üç örnek üzerinden çözümler. Nitel bir çoklu vaka deseninde; yakın okuma ile görsel-işitsel analiz yöntemleriyle Refik Anadol’un Machine Hallucinations serisi, Bager Akbay’ın yapay zekâ destekli şiir projesi olan Deniz Yılmaz’ı ve Rafael Lozano-Hemmer’in etkileşimli yerleştirmesi Pulse Room incelenmiştir. Bulgular, veri, algoritma ve sensör temelli süreçlerin bir yandan arşiv/hafıza ve biyometrik girdileri estetik ortamlara aktarıldığını diğer yandan izleyiciyi eş-üretici konumuna taşıyarak sanat eserlerini süreç ve ilişkisellik üzerinden yeniden tanımladığını göstermektedir.Machine Hallucinations, kentsel görsel belleği istatistiksel izler halinde koruyup mimari ölçekli bir akışa yükseltir; Deniz Yılmaz, şiirde niyet ve müelliflik kavrayışlarını algoritmik üretim bağlamında yeniden tartışmaya açar; Pulse Room ise tekil kalp ritimlerini kolektif bir ışık mimarisine dönüştürerek tekillik-evrensellik geçişini deneyimsel kılar. Çalışma, dijital sanatın neomaddesellik, katılımcılık ve arşiv-estetik eksenlerinde Hegelci Aufhebung’u hem duyusal hem kavramsal düzeylerde görünür kıldığını ortaya koyar; küratoryal sunum ve koruma stratejilerine ilişkin uygulanabilir çıkarımlar üretir.

Anahtar Kelimeler

aufhebung , dijital sanat , yapay zeka , neomaddesellik

Aufhebung Analyses in Digital Art: Machine Hallucinations, Deniz Yılmaz, and Pulse Room

Öz

This article examines Hegel’s concept of Aufhebung in the context of digital art and analyzes how its three moments (negation, preservation, and elevation) manifest in contemporary practice. Using a qualitative multi-case design that combines close reading with visual-auditory analysis, the study investigates Refik Anadol’s Machine Hallucinations series, Bager Akbay’s AI-assisted poetry project Deniz Yılmaz, and Rafael Lozano-Hemmer’s interactive installation Pulse Room. The findings indicate that data-, algorithm-, and sensor-based processes translate archives and biometric inputs into aesthetic environments while repositioning the spectator as a co-producer, thereby redefining the artwork through process and relationality. Machine Hallucinations preserves statistical traces of urban visual memory and elevates them into an architectural-scale flow; Deniz Yılmaz reopens debates on intention and authorship in poetry within algorithmic production; Pulse Room transforms singular heartbeats into a collective light architecture, making the passage between singularity and universality experiential. Overall, the study shows that digital art renders Hegelian Aufhebung perceptible at sensuous and conceptual levels and offers practical implications for curatorial presentation and preservation strategies.

Anahtar Kelimeler

aufhebung , digital art , artificial intelligence , neomateriality

Kaynakça

• Akbay, B. (2015). Deniz Yılmaz [GitHub deposu]. GitHub. Erişim: 20 Ağustos 2025, https://github.com/bagerakbay/denizyilmaz
• Akbay, B. (2023). Eğer teknolojiyi kullanmayı bilmiyorsanız o size kullanır. Lacivert Dergi. Erişim: 20 Ağustos 2025, https://www.lacivertdergi.com/yazarlar/bager-akbay/arsiv
• Anadol, R. (2019). Machine hallucinations – NYC [Dijital medya yerleştirmesi]. Refik Anadol Studio. Erişim: 20 Ağustos 2025, https://refikanadol.com/works/machine-hallucination-nyc/
• Atan, A., Uçan, B., & Bilsel, Ç. (2015). Dijital sanat uygulamaları üzerine bir inceleme. İstanbul Aydın Üniversitesi Dergisi, 26, 1–14.
• Ballı, Ö. (2020). Yapay zekâ ve sanat uygulamaları üzerine güncel bir değerlendirme. Sanat ve Tasarım Dergisi, 26, 277–306.
• Beiser, F. (2005). Hegel. Routledge.
• Bozok, E., & Bostancı, M. (2020). Yeni medyanın sanata yansımaları: Refik Anadol çalışmaları. In Dijital İletişimi Anlamak–3 (pp. 162–176). Sakarya Üniversitesi İletişim Fakültesi.
• Floridi, L., & Chiriatti, M. (2020). GPT-3: Its nature, scope, limits, and consequences. Minds and Machines, 30(4), 681–694. https://doi.org/10.1007/s11023-020-09548-1
• Gülpınar, F., & Boyraz, Ş. (2024). Yapay zekâ çağında sanat ve müelliflik. Yıldız Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(1), 1–14. https://doi.org/10.14744/ysbed.2024.00039
• Hegel, G. W. F. (2018). The phenomenology of spirit (T. Pinkard, Trans.). Cambridge University Press. (Original work published 1807)
• Hegel, G. W. F. (1975). Aesthetics: Lectures on Fine Art (Vol. 1, T. M. Knox, Trans.). Oxford University Press.
• Kwastek, K. (2013). Aesthetics of interaction in digital art. MIT Press.
• Lozano-Hemmer, R. (2006). Pulse room [Etkileşimli ışık yerleştirmesi]. Rafael Lozano-Hemmer Official Website. https://www.lozano-hemmer.com/pulse_room.php
• Manovich, L. (2013). Software takes command. Bloomsbury Academic. https://doi.org/10.5040/9781472544988
• Özdoğan, N., & Yayan, G. H. (2024). Görsel iletişim tasarımında dijital sanat ve örnekleri. Kesit Akademi.
• Paul, C. (2020). Digital art now: Histories of (im)materialities. International Journal for Digital Art History, 5, 2.2–2.11. https://doi.org/10.11588/dah.2020.5.75504
• Sağlamtimur, Z. Ö. (2010). Dijital sanat. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(3), 213–238.
• Toptaş, R. (2022). Türkiye’de dijital sanat, sanatçıları ve eserleri hakkında bir araştırma. Star Sanat ve Tasarım Araştırmaları Dergisi, 3(5), 170-186.
• Vargün, Ö. (2023). Teknoloji ve sanatın dönüşümü: Dijital sanat. Journal of Arts, 6(1), 49–54. https://doi.org/10.31566/arts.1968
• Yıldız, E., & Gültekin, T. (2016). İletişimsel açıdan sanatçı algısında Aufhebung çözümlemeleri. İdil, 5(23), 811–830.
• Görsel 1: Machine Hallucinations – NYC, kurulum görüntüsü (2019). Not. Refik Anadol Studio’nun “Machine Hallucinations – NYC” sayfasından uyarlanmıştır. © Refik Anadol Studio. URL: https://refikanadol.com/works/machine-hallucination-nyc/ [Erişim tarihi: 31.08.2025]
• Görsel 2: Machine Hallucinations – NYC, kurulum görüntüsü (2019). Not. Refik Anadol Studio’nun “Machine Hallucinations – NYC” sayfasından uyarlanmıştır. © Refik Anadol Studio. URL: https://refikanadolstudio.com/projects/machine-hallucination/ [Erişim tarihi: 31.08.2025]
• Görsel 3: Deniz Yılmaz, projesinde kullanılan yazım düzeneği, atölye görünümü (2015). Deniz Yılmaz projesinde kullanılan yazım düzeneği, atölye görünümü. URL: Sayborg.net. Yurdumun Şair Robotu: Deniz Yılmaz’ın ilginç hikâyesi [Fotoğraf]. © Deniz Yılmaz. URL: https://sayborg.net/yurdumun-sair-robotu-deniz-yilmaz-ilginc-hikayesi/ [Erişim tarihi: 31.08.2025]
• Görsel 4: Pulse Room, yerleştirme görünümü (2006). Not. Rafael Lozano-Hemmer’in resmî sitesindeki eser sayfasından uyarlanmıştır. © Rafael Lozano-Hemmer. URL: https://www.lozano-hemmer.com/pulse_room.php [Erişim tarihi: 31.08.2025]