GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE TÜRKİYE’DE YABANCI SERMAYE MEVZUATI

Yıl 2015, Cilt: XIX Sayı: 3-4, 123 - 148, 01.12.2015

İrem Töre

Öz

Yabancı sermaye Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerin kalkınma finansmanına önemli rol oynamaktadır. Türkiye’de tarihsel gelişim incelendiğinde, yabancı sermaye uzun bir geçmişe sahiptir. Bu çalışma Türkiye’de yabancı sermaye mevzuatını tarihsel bakış açısı ile Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönemi, Cumhuriyet Dönemi ve 1980 sonrası dönem şeklinde bir ayrıma gidilerek incelenmiştir. Çünkü bu süreçler içinde olup bitenler bilinmeden Türkiye’de yabancı sermayeye yönelik hukuki düzenlemelerin değerlendirilmesi mümkün değildir. Yabancı sermaye Türkiye’de 1980’lere kadar önemli bir gelişme gösterememiştir. Bunun nedenlerinden biri hukuki mevzuatın yabancı sermaye girişini kısıtlamış olmasıdır. Bu çalışma Türkiye ekonomisinin yabancı sermaye sorunsalını mevzuat yönünden incelemiş, yabancı sermaye sorununa 1980’de yaşanan finansal serbestleşme sürecine kadar devletin mevzuatlarla çizmiş olduğu çerçeve açıklanmıştır. Özellikle finansal hareketliliğe sınırlama getiren 1567 Sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun, Türkiye ekonomisinde yabancı sermaye hareketlerini kısıtlamıştır. Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun’un yürürlüğe gir me nedenlerini anlamak adına öncelikle yabancı sermaye yatırımlarının Osmanlı’nın son dönemlerinden itibaren geçirdiği tarihsel gelişimi incelemek anlamlı olacaktır. 1980 dönüşümüyle başlayan serbesti hareketinin yabancı sermaye ayağı mevzuat değişiklikleriyle incelenerek, özellikle 32 sayılı Türk Parasını Kıymetini Koruma Hakkında Karar ve 5821 sayılı Yabancı Sermaye Teşvik Kanunu ışığında finansal serbesti dönüşümü çerçevesinde yasal düzenlemelerin yabancı sermaye lehine olan kısımlarının yabancı sermayeyi çekme konusundaki engelleri kaldırmada ne derece başarılı olduğu açıklanacaktır. Gerçekleştirilen ekonomik dönüşümlerin mevzuat ile desteklenmesi etkisini zamanla göstermiş ve yabancı yatırımcılar daha yoğun bir şekilde Türkiye’ye ilgi göstermeye başlamışlardır.

Anahtar Kelimeler

Yabancı sermaye, mevzuat, osmanlı dönemi, cumhuriyet dönemi, 5821 sayılı Yabancı Sermaye Teşvik Kanunu

The Regulations of Foreign Capital from Past to Present in Turkey

Öz

Kaynakça

• Açıkalın, S. ve Ünal, S. Doğrudan Yatırımlar ve Portföy Yatırımları: Global ve Yerel Faktörlerin Türkiye Üzerindeki Göreceli Etkisi (Ekin Yayıncılık, 2008)
• Ağır, H., Türkiye’de Finansal Liberalizasyon ve Finansal Gelişme İlişkisinin Ekonometrik Analizi (BDDK Kitapları, Yayın No. 8. 2010)
• Alpar, C., Çok Uluslu Sirketler ve Ekonomik Kalkınma, Ankara, 1977
• Altun, Ş., Türkiye’de Yabancı Sermayenin Tarihsel Gelişimi (G.M. Matbaacılık, 2008
• Arıkan, D., Türkiye’de Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları (Arıkan Basım Yayım Dağıtım, 2006)
• Başirli, M., ‘Osmanlı’da Borsa: Dersaadet Tahvilât Borsası’ndan Eshâm Ve Tahvilât Borsası’na Yeni Düzenleme Girişimleri’ (2009) 19(1) Fırat Universitesi Sosyal Bilimler Dergisi 185-208
• Blomstorm, M. ve Kokko, A., ‘Multinational Corporations and Spillovers’ (1998) 12(2) Journal of Economic Surveys s.1-31.
• Bosdağlıoğlu, Y., ve Evlimoğlu, U., ‘Türkiye’de Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarının Tarihsel Süreçte Gösterdiği Gelişme: Hukuksal ve Ekonomik Yansımaları’ (2014) 6(11) Dicle Universitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, s.32-52
• Brewer, T., David K., ve Lim, L., Investing in Developing Countries. A Guide for Executives (Lexington Books, 1986)
• Clarke G.R., ‘How Institutional Quality and Economic Factors Impact Technological Deepening In Developing Countries’ (2001) 13 Journal of International Development 1097-1188
• Coyne, J.E., Targeting the Foreign Direct Investor (Kluwer Academic Publishers, 1995)
• Çelikel, A., ve Gelgel, G., Yabancılar Hukuku (Beta Basım Yayın, 2010)
• Demircan, H., ‘Dünyada ve Türkiye’de Yabancı Sermaye Yatırımları ve Stratejileri’ http://www.hazine.gov.tr/arastirma_inceleme/ar_inc_35.pdf 15.08.2004 s.11. Erişim Tarihi: 10.07.2016
• Dumrul, C., ve Dumrul, Y., ‘Osmanlı İmparatorluğu’nun Kapitalist Paternde Sanayileşmesinin Önündeki Engeller Üzerine Bir İnceleme’ (2014) 23 Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi s. 146-170
• Eren, A., Türkiye Ekonomisi (Ekin Kitapevi, 2008)
• Eşiyok, A. ‘İktisadi Dönemler İtibari ile Türkiye Ekonomisinde Kalkınma (1923-2004)’ Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş, Ekonomik Araştırmalar, 2006, <http://www.kalkinma.com.tr/data/file/raporlar/ESA/GA/2006- GA/GA-06-02-02_Turkiye_Ekonomisinde_Kalkinma_(1924_2004).pdf Erişim Tarihi:12 Mayıs 2016
• Goldstein, I., ve Razin, A., ‘Foreign Direct Investment versus Foreign Portfolio Investment’ (2005) NBER Working Paper, No:W11047
• Gökyayla, C.D., ve Süral, C., ‘4875 Sayılı Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu ve Getirdiği Yenilikler’ (2004) 6(2) Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi s.131-167 İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi s.107-134
• Gürak, H., ‘Küresellesme Nereye Götürüyor? Dogrudan Yabancı Yatırımlar, Verimlilik ve Gelir Dagılımı’ (2003) 2(20) Verimlilik Dergisi
• İnalcık, Tarihi İstatistikler Dizisi Başlarken, Osmanlı İmparatorluğu’nun ve Türkiye’nin Nüfusu 1507-1927 (Tarihi İstatistikler Dizisi, Cilt: II, 1996 Ankara, DİE)
• Karaca, C., Türkiye’nin Güncel Ekonomik Mali Sorunları ve Politikaları ( Ekin Yayınevi, 2016)
• Kepenek, Y. ve Yentürk, N., Türkiye Ekonomisi (2011 İstanbul: Remzi Kitapevi)
• Koçtürk, M. ve Eker, M., ‘Dünyada ve Türkiye’de Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları ve Çok Uluslu Şirketlerin Gelişimi’ (2012) 18(1) Tarım Ekonomisi Dergisi s.35-42
• Köse, M. ‘Osmanlıda Borsa ve Galata Bankerlerinin Devletin Mali Yapısındaki Yeri’ (2001) 8(18) Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi 229-251
• Mucuk, M., Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları Teori ve Türkiye Uygulaması (Çizgi Kitapevi 2011)
• OECD 2002 Yıllık Raporu< http://www.oecd.org/about/2080175.pdf> Erişim tarihi: 04.07.2016
• Özel, S., ‘Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu Üzerine Bir Değerlendirme’ 23(1-2) Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni 599-618
• Pamuk, S., Osmanlı-Türkiye İktisadi Tarihi 1500-1914 (GerçekYayıncılık, 1997)
• Saggi, K., ‘Trade, Foreign Direct Investment and International Technology Transfer: A Survey’ (2002) 17(2) The World Bank Research Observer 191- 235
• Seyidoğlu, H., Uluslararsı İktisat: Teori Politika ve Uygulama (15. Baskı, Güzem Can Yayınları 2003)
• Şener, S., ve Kılıç, C., ‘Osmanlıdan Günümüze Türkiye’de Yabancı Sermaye’ (2008) 10(1) Bilgi Dergisi 22-49
• Şirin, E., Türkiye’de Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları ve Vergilendirme Rejimi (Vedat Kitapçılık, 2006)
• T.C Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar Karar No.89/14391 (Kabul Tarihi 11.8.1989)
• Takim, A. ve Yilmaz, E., ‘Economic Policy During Ataturk’s Era in Turkey 1923 – 1938’ (2010) 4(4) African Journal of Business Management 549-554
• Tellan, D.Ö., ‘Tüketimin Karşı Devrimi: Türkiye’de 1980 Sonrası Uygulanan İktisat Politikalarının Toplumsal Sonuçlarına Eleştirel Bir Bakış’ (2008) 19(67) Ekonomik Yaklaşım Dergisi s.1-19
• Tokgöz, E., Türkiye’nin İktisadî Gelişme Tarihi 1914-2001 (Ankara İmaj Yayınevi, 2001)
• Tülen, H., ‘Yabancı Yatırımcıların Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu Çerçevesinde Taşınmaz Edinmelerinin Anayasaya Aykırılığı Sorunu Üzerine Bir İnceleme’ (2008) 12(1-2) Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 51-99
• Tüleykan, H. ve Bayramoğlu, S., ‘Türkiye’de 24 Ocak Kararları İle Başlayan Finansal Serbestleşmenin Günümüz İktisadi ve Mali Yapısına Yansımaları’ (2016) The Journal of Academic Social Science Studies s. 402-420
• Van Horne, J., Financial Market Rates and Flows (3. Baskı, Prentice-Hall 1990)
• World Bank Group , ‘Turkey Partnership: Country Program Snapshot’ (October 2013)
• Yılmaz, L. ‘4875 Sayılı Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu’nun Getirdiği Yenilikler’ (2006) 10 İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 173-190