BİREYSEL BAŞVURUDA İHLALİN ORTADAN KALDIRILMASININ BİR ARACI OLARAK "YENİDEN YARGILAMA" KARARI VE İCRASI

Yıl 2018, Cilt: XXII Sayı: 1-2, 93 - 143, 01.06.2018

Ramazan Gümüşay

Öz

Anayasa Mahkemesi, bireysel başvuru incelemesi sonucunda ihlalin varlığına veya yokluğuna hükmetmektedir. İhlalin varlığı durumunda, söz konusu ihlalin ortadan kaldırılması amacıyla farklı karar türleri öngörülmüştür. Bu çalışmada ihlal kararlarından birisi olan “yeniden yargılama” kararı ve bu kararın icrası tartışılacaktır. Diğer bir deyişle, Anayasa Mahkemesi’nin verdiği “yeniden yargılama” kararının derece mahkemesi tarafından icra edilmesi süreci incelenecektir. Daha sonra ise Anayasa Mahkemesi’nin verdiği “yeniden yargılama“ kararı örneklerine yer verilecektir. Son kısımda, benzerlik nedeniyle AİHM kararları kapsamında yargılamanın yenilenmesine de değinilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Yeniden yargılama, icra, ihlal, bireysel başvuru

THE ENFORCEMENT OF "RETRIAL" JUDMENTS AS A MEANS OF THE REDRESSING THE VIOLATION IN THE INDIVIDUAL APPLICATION

Öz

After ruling out the existence or non-existence of violation of a right, the Constitutional Court may choose a remedy to redress the violation. In this paper, one of the remedies, called “retrial” and its enforcement will be discussed. In other words, it will be assessed the process by which first instance court will enforce the judgment of the Constitutional Court. Furthermore, some leading cases held by the Constitutional Court will be evaluated in terms of “retrial” of matter in order to redress the violation. In the last part of the paper, I touched upon the relevant case law of the European Court of Human Rights for the similarities with Turkish Constitutional Court judgment.

Anahtar Kelimeler

Retrial, enforcement, violation of a right, individual application

Kaynakça

• ABDELGAWAD, Elisabeth Lambert; Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarının İnfazı, Strasbourg Üniversitesi, (Çev. İnan Sevinç), 2. Basım, Avrupa Konseyi Yayınları, Ankara 2012.
• Anayasa Mahkemesi’nin Kuruluşu ve Yargılama Usûlleri Hakkında Kanun Tasarısı ile Anayasa Komisyonu Raporu, (1/993), TBMM 23. Dönem, Yasama Yılı: 5, Sıra Sayısı: 696.
• ARSLAN, Ramazan/ YILMAZ Ejder/ AYVAZ, Sema Taşpınar; Medenî Usul Hukuku, 3. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara 2017.
• AYDIN, Öykü Didem; “Türk Anayasa Yargısında Yeni Bir Mekanizma: Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. XV, S. 4, Y. 2011. (121-170).
• BİLİR, Faruk; “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Yargılamanın Yenilenmesi”, Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. I, S. 2, Kayseri 2006. (3-29).
• BUDAK, Ali Cem/ KARAASLAN, Varol; Medenî Usul Hukuku, 1. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara 2017.
• CENGİZ, Serkan; Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin AİHS m. 41 Kapsamındaki Hükümlerinin (Adil Karşılık) Mahiyeti ve Unsurları, 1. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara 2016.
• CENTEL, Nur/ ZAFER, Hamide; Ceza Muhakemesi Hukuku, 14. Bası, Beta Yayınevi, İstanbul 2017.
• ÇAĞLAYAN, Ramazan; İdari Yargı Kararlarına Karşı Başvuru Yolları (Fransa-Türkiye Mukayeseli Bir Deneme), 1. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara 2017.
• ÇELİK, Yeşim; Türk Hukukunda Bireysel Başvuru ve Anayasa Mahkemesi Uygulaması, 1. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara 2016.
• D.J. Harris/ M.O’Boyle/ E.P. Bates/ C.M. Buckley, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Hukuku, 1. Baskı, Yüksek Yargı Kurumlarının Avrupa Standartları Bakımından Güçlendirilmesi Ortak Projesi.
• DOĞAN, İlyas; İnsan Hakları Hukuku Ders Kitabı, 1. Baskı, Astana Yayınları, Ankara 2013.
• DOĞRU, Osman; “İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarının İç Hukuka Etkileri”, Anayasa Yargısı Dergisi, C. 17, Y. 2000. (Kararların İç Hukuka Etkileri). (194-225).
• DOĞRU, Osman; Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Rehberi, 1. Baskı, Legal Yayınevi, İstanbul 2012. (Bireysel Başvuru).
• DÖNER Ayhan/KÖKÜSARI, İsmail; “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarının Anayasa Mahkemesi Kararları Bakımından Yargılamanın Yenilenmesi Nedeni Olup Olmayacağı Sorunu”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. XII, S. 1-2, Y. 2008. (663-686).
• DÖNER, Ayhan; “Anayasa Mahkemesi’nde Görülen Davalar”, Hukuk Davaları, C. 1, 1. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara 2016. (Anayasa Mahkemesi). (467-556).
• DÖNER, Ayhan; İnsan Haklarının Uluslararası Alanda Korunması ve Avrupa Sistemi, 1. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2003.
• ERDEM, Mustafa Ruhan/ KORKMAZ, Ömer; “Yargılamanın Yenilenmesi Nedeni Olarak Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin İhlali”, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 5, S. 2, Y. 2003. (182-212).
• EREN, Abdurrahman; Türkiye’de İnsan Haklarının Korunması; Uluslararası Koruma Mekanizması ve Ulusal İnsan Hakları Kurumlarının Rolü, 1. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara 2007.
• GEDİK, Ömer; Anayasa Mahkemesi Kararlarının Yorum Yöntemleri Açısından İncelenmesi, (Danışman: Prof. Dr. İbrahim Ö. Kaboğlu), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 2013.
• GÖZLER, Kemal; İnsan Hakları Hukuku, 1. Baskı, Ekin Yayınevi, Bursa 2017.
• GÖZÜBÜYÜK, Şeref/ GÖLCÜKLÜ, Feyyaz; Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Uygulaması, 11. Bası, Turhan Kitabevi, Ankara 2016.
• GÜMÜŞAY, Ramazan; “Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru Yolunda İhlal Kararlarının İcrası”, (Danışman: Prof. Dr. Ayhan Döner), Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzincan 2018.
• HACIOĞLU, Burhan Caner; “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin İhlal Kararının Türk Ceza Muhakemesi Hukukunda Yeni Bir Muhakemenin Yenilenmesi Sebebi Olarak Kabulü ve İzlenecek Muhakeme Usulü Üzerine Bir İnceleme”, Atatürk Üniversitesi Erzincan Hukuk Fakültesi Dergisi, C. VIII, S. 1-2, Erzincan 2004. (93-113).
• HAMDEMİR, Berkan; Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru, 1. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara 2015.
• KANADOĞLU, Korkut; Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru, 1. Baskı, XII Levha Yayınları, İstanbul 2015.
• KARAMAN, Ebru; “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarının Yerine Getirilmemesinden Doğan Sorumluluk”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 1. Baskı, C. LXXII (72), S. 1, Legal Yayıncılık, İstanbul 2014. (Kararların Yerine Getirilmesi). (411-434).
• KARAMAN, Ebru; Karşılaştırmalı Anayasa Yargısında Bireysel Başvuru Yolu, 1. Baskı, XII Levha Yayınları, İstanbul 2013. (Bireysel Başvuru).
• KARAN, Ulaş; Bireysel Başvuru Kararlarının İcrası: Eski Alışkanlıklar, Yeni Sorunlar (Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru Usulünün İlk Dört Yılına Dair Bir Değerlendirme), Anayasa Mahkemesi Kararlarının İzlenmesi Yoluyla Bireysel Başvuru Usulünün Güçlendirilmesi Projesi, İstanbul Bilgi Üniversitesi İnsan Hakları Hukuku Uygulama ve Araştırma Merkezi Yayını, İstanbul 2017. (Eski Alışkanlıklar, Yeni Sorunlar).
• KARAN, Ulaş; Öğretide ve Uygulamada Anayasa Mahkemesi Kararlarının Bağlayıcılığı ve İcrası, 1. Baskı, On İki Levha Yayınları, İstanbul 2018. (Kararların Bağlayıcılığı ve İcrası).
• KARSLI, Abdurrahim; Medeni Muhakeme Hukuku, 3. Baskı, Alternatif Yayınları, İstanbul 2012.
• KAYA, Seyithan; Türk Anayasa Yargısında Bireysel Başvuru, (Danışman: Prof. Dr. Mehmet Tevfik Gülsoy), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum 2013.
• KILINÇ, Bahadır; “Bireysel Başvuruda Anayasa Mahkemesi Kararlarının Yerine Getirilmesi”, Haşim Kılıç’a Armağan, C. II, Ankara 2015. (1557-1582).
• KILINÇ, Bahadır; Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarının İnfazı, 1. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2006. (Kararların İnfazı).
• KORKMAZ, Ramazan; Medenî Usûl Hukuku Açısından Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru, 1. Baskı, XII Levha Yayınları, İstanbul 2014.
• ÖNER, Şebnem Nebioğlu; “İkincillik İlkesi Bağlamında Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Denetim Organları ve Türk Anayasa Mahkemesi Kararlarında İhlal ve Sonuçlarının Ortadan Kaldırılması Usulleri”, Haşim Kılıç’a Armağan, C. II, Ankara 2015. (1635-1691).
• ÖZBEK, Veli Özer/ DOĞAN, Koray/ BACAKSIZ, Pınar/ Tepe, İlker; Ceza Muhakemesi Hukuku, 8. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara 2016.
• ÖZBEY, Özcan; Türk Hukukunda Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Hakkı, 2. Bası, Adalet Yayınevi, Ankara 2013.
• ÖZDEK, Yasemin; Avrupa İnsan Hakları Hukuku ve Türkiye, Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü İnsan Hakları Araştırma ve Derleme Merkezi Yayınları, Ocak 2004.
• ÖZTÜRK, Bahri; “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarından Sonra İç Hukukta Yargılamanın Yenilenmesi”, İnsan Hakları Konferansı, 2. Baskı, Ankara Barosu İnsan Hakları Merkezi Yayınları, Ankara 2007. (335-359).
• PEKCANITEZ, Hakan/ ATALAY, Oğuz/ ÖZEKES, Muhammet; Medenî Usûl Hukuku, 4. Bası, Yetkin Yayınları, Ankara 2016.
• PINAR, İbrahim; İdari Yargı Kararlarının Uygulanması ve Anayasa Mahkemesince İptal Edilen Hükümlerin Yeniden Yürürlüğe Konulması, 1. Baskı, Sözkesen Matbaacılık, Ankara 2008.
• SURLU, Mehmet Handan; “Avrupa Mahkemesi İnsan Hakları Kararlarının İcrası Bağlamında Adli Yargı Açısından Yargılamanın Yenilenmesi”, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Adli Yargı Sempozyumu, 1. Baskı, Türkiye Barolar Birliği Yayınları, Ankara 2004. (633-677).
• ŞAHBAZ, İbrahim; “Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru ve Sorunlar”, Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru (Anayasa Şikayeti/Anlamı, Kapsamı ve Olası Sorunlar) Paneli, 1. Baskı, Türkiye Barolar Birliği Yayınları, Ankara 2011. (71-127).
• TANRIVER, Süha; “Tabiî Hâkim İlkesi ve Medenî Yargı”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S. 104, Y. 25, Ocak-Şubat 2013. (11-35).
• TANRIVER, Süha; Medenî Usûl Hukuku, 2. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara 2018. (Medeni Usul Hukuku).
• TEZCAN, Durmuş/ ERDEM, Mustafa Ruhan/ SANCAKDAR, Oğuz; Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Işığında Türkiye’nin İnsan Hakları Sorunu, 2. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara 2004.
• URAL, Sami Sezai; Hak ve Özgürlüklerin Korunması Bağlamında Bireysel Başvuru, 1. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2013.
• ÜNAL, Şeref; “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarının Türk İç Hukukuna Etkileri”, Anayasa Yargısı Dergisi, C. 17, Y. 2000. (63-85).
• YENİSEY, Feridun/ NUHOĞLU, Ayşe; Ceza Muhakemesi Hukuku, 5. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara 2017.
• YILDIRIM, Kadir; Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ile Divan Kararlarının Hukuksal Niteliği ve Taraf Devletlerde Uygulanması, Kazancı Hukuk Yayınları, İstanbul 1997.
• “Recommendation No. R (2000) 2 of the Committee of Ministers to member states on the re-examination or reopening of certain cases at domestic level following judgments of the European Court of Human Rights”, http://sutyajnik.ru/rus/cases/law/Recommendation_No_R_2000 2_eng.htm, (E. T. 04.08.2018).
• http://www.anayasa.gov.tr/icsayfalar/istatistikler/pdf/istatistik-30Haziran .pdf, s. 11. (E.T. 15.10.2018).
• ÖNAY, Işık; “Anayasa Mahkemesinin Bireysel Başvuru Kararlarında Maddi Tazminata Hükmetme Yetkisi ve Mahkemenin Bu Konudaki Uygulamaları Üzerine Düşünceler”, https://anayasatakip.ku.edu.tr/wp-content/uploads/sites/34/2017/09/Is%CC%A7%C4%B1k-O%CC%88 nay-Bireysel-Bas%CC%A7vuru-Kararlar%C4%B1nda-Maddi-Tazmina ta-Hu%CC%88kmetme-Yetkisi-ve-Mahkemenin-Bu-Konudaki-Uygula malar%C4%B1-U%CC%88zerine-Du%CC%88s%CC%A7u%CC%88 nceler.pdf.