OSMANLI TAŞRASINDA SUÇ VE SUÇLULAR (1919 OCAK AYI ERZİNCAN SANCAĞI ÖRNEĞİ)

Yıl 2013, Cilt: XVII Sayı: 1-2, 1 - 29, 01.06.2013

Abdulkadir Gül

Öz

Bu çalışmada Erzincan sancağı örneği esas alınarak Osmanlı taşrasında suç ve suçlular olgusu incelendi. Giriş kısmında Erzurum vilayetine ait çeşitli suç istatistik cetvellerinin tanıtımı yapıldı. Özellikle cinayet suçlarının kazalara göre dağılımı yapıldı. Vukuat kaydındaki suç türlerinden örnekler verilerek, icmal cetvellerinde belirtilen aynı nitelikli suçun nasıl farklı içerik ve hikâyesinin olduğu ortaya konuldu. Erzincan sancağı suç istatistik kayıtları esas alınarak suçlular; yaş, tahsil, gelir düzeyleri, meslekleri ve ikamet durumlarına göre tasnif edilip değerlendirildi. İlave olarak, bu istatistik cetvelindeki verileri desteklemek için çeşitli arşiv kayıtlarına da müracaat edildi. Aynı sancağa bağlı olunsa bile her kazanın kendisine mahsus sosyal, ekonomik ve jeopolitik konumlarından dolayı suç türleri ve oranlarının da şekillendiği görülür. Bu bakış açısıyla imparatorluk genelinde suç olgusunun, çeşitli bölge ve zaman dilimlerine göre oldukça farklı seyir gösterdiği anlaşıldı.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Erzincan, Suç.

CRIME AND GUILTIES IN OTTOMAN OUTBACKS (The sample or Erzincan District in the First Quarter of the 20th Century)

Öz

In this study, the case of crime and guilties in Ottoman outback are studied by grounding on the sample of Erzincan district. Various criminal statistics which belong to Erzurum province are presented in introduction. Especially, the distributions of crimes of murders by accidents are given. Some examples are given from the types of crime in charge sheet and it is proved how the same type of crime in condensed statement has a different content and story. By grounding on the crime statistic record of Erzincan district, the guilties are classified and evaluated according to their age, education, level of income, job, and residence status. Additionally, various archival records are applied to support the data in this statistical chart. Even if they are the cities of the same district, each city has its own crime types and rates because of its social, economic and geopolitical position. With this point of view, the concept of crime is different according to various regions and time periods throughout the empire.

Anahtar Kelimeler

Ottoman, Erzincan, Crime.

Kaynakça

• (editör: Osman Köse), Osmanlı’dan Günümüze Eşkıyalık ve Terör, Samsun 2009.
• (derleyen: Noémı Lévy, AlexandreToumarkıne), Osmanlı’da Asayiş, Suç ve Ceza 18.-20 Yüzyıllar, İstanbul ?.
• (derleyen Noémı Lévy, Nadir Özbek, AlexandreToumarkıne), Jandarma ve Polis Fransız ve Osmanlı Tarihçiliğine Çapraz Bakışlar, İstanbul 2009. Ahmed Lütfi, Mirat-ı Adalet, İstanbul 1304.
• Ahmet Akgündüz, Osmanlı Kanunnâmeleri ve Hukukî Tahlilleri, İstanbul 1990-96.
• Ahmet Polat, “ Suç İstatistiklerine İlişkin Sorunlar ve Öneriler”, Polis Bilim-leri Dergisi Cilt:10 (1) Turkish Journal of Police Studies Vol: 10 (1). Ali Bardakoğlu, “Hırsızlık”, D.İ.A, c. 17.
• Çağatay Uluçay, XVII. Asırda Saruhan’da Eşkıyalık ve Halk Hareketleri, İstanbul 1944.
• Erdal Karakaş, “Elazığ Şehrinde Suçların Dağılışı ve Özellikleri”, Doğu Coğrafya Dergisi, Sayı. 15, s. 83-112, Erzurum 2006.
• ___, “Suç Coğrafyası Çalışmalarında Veri Kaynakları”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt.19, Sayı.2, s.25-41, Elazığ 2009.
• ___, “Uygulamalı Coğrafya ’da Suç Haritaları I. Veri Kaynakları”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt.15, Sayı.1, s. 57-69, Elazığ, 2005.
• ___,“Uygulamalı Coğrafya ’da Suç Haritaları II. Suç Harita Tipleri”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt.15, Sayı.2, s. 31-50, Elazığ 2005.
• Fatma Şimşek, Haldun Eroğlu, Güven Dinç, “Osmanlı İmparatorluğunda İskat-ı Cenin”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi The Journal of International Social Research Volume 2/6 Winter 2009.
• Ferdan Ergut, Modern Devlet ve Polis, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Toplumsal Denetimin Diyalektiği, İstanbul 2012. H. Tahsin Fendoğlu, Türk Hukuk Tarihi, İstanbul 2000.
• Halil Cin-Ahmet Akgündüz, Türk Hukuk Tarihi, c.1, İstanbul 1990. Halil İnalcık, “Örf”, İ.A, c.9.
• Karen Barkey, Eşkıyalar ve Devlet, Osmanlı Tarzı Devlet Merkezileşmesi, (çev Zeynep Altok), İstanbul 1999.
• Kemal H. Karpat, Osmanlı Nüfusu (1830–1914) Demografik ve Sosyal Özellikleri, İstanbul 2003. M. Fuad Köprülü, “Fıkıh”, İ.A, c.4. Mehmet Akif Aydın, “Ceza”, D.İ.A, c. 11.
• Mehmet Akman, “Osmanlı Ceza Muhakemesi Hukukuna Hâkim Olan İlkeler”, Osmanlılar, c.6, Ankara 1999.
• Mehmet Akman, Osmanlı Devleti’nde Ceza Yargılaması, İstanbul 2004.
• Mehmet Öz, “Modernleşme-Öncesinde Osmanlı Toplumunda Eşkıyalık Hareketlerinin Niteliği ve Özellikleri”, Osmanlı’dan Günümüze Eşkıyalık ve Terör, (editör: Osman Köse), Samsun 2009.
• Muammer Demirel, Sultan II. Abdülhamid ile Erzurum Vilayeti Arasındaki Yazışmalar (1894-1904), İstanbul 2007.
• Mustafa Akdağ, Türk Halkının Dirlik Düzenlik Kavgası, Ankara 1995. Mustafa Avcı, Osmanlı Hukukunda Suçlar ve Cezalar, İstanbul 2004.
• Mustafa Şentop, Tanzimat Dönemi Osmanlı Ceza Hukuku Kanunlar-Tadiller-Layihalar-Uygulama, İstanbul 2004. Mücteba İlgürel, “Celali İsyanları”, DİA, c.7.
• Nadir Özbek, “Osmanlı İmparatorluğu’na İç Güvenlik, Siyaset ve Devlet, 1876-1909”, Türklük Araştırmaları Dergisi, sa.16, 2004.
• ___, “Osmanlı İmparatorluğu’nda Sosyal Yardım Uygulamaları”, Tanzimat Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu, İstanbul 2008.
• Orhan Kılıç, “XVI. Yüzyılın İkinci Yarısında Osmanlı Devleti’nde Kalpazanlık Faaliyeti”, Osmanlılar, cilt.3, Ankara 1999. Ö. Lütfi Barkan, “Kanunnameler”, İ.A., c. 6.
• Ömer Düzbakar, “İslam-Osmanlı Ceza Hukukunda Hırsızlık, Suçu: 16-18. Yüzyıllarda Bursa Şer’iyye Sicillerine Yansıyan Örnekler”, TSA/12, S.2, Ağustos 2008. Raşit Gündoğdu, Kemal Erkan ve Ahmet Temiz, Jurnallerin Tahkik Raporları (1891-1893), İstanbul 2008.
• Sabri Yetkin, Ege’de Eşkıyalar, İstanbul 1996. Sami Önal, Harbiye’den Dersim’e, (1890-1914), İstanbul 2006.
• Serkiz Karakoç, Külliyât-ı Kavânîn, TTK Kütüphanesi yazma no. 4377, 5654. ___,Tahşiyeli Kavânîn, İstanbul 1339.
• Sulhi Dönmezer, Kriminoloji, İstanbul 1994. Veysel Kunt, Suç ve Çocuk, (Yüksek Lisans Tezi), Ankara 2003.
• William J. Griswold, Anadolu’da Büyük İsyan 1591-1611, (çev Ülkü Tan-sel), İstanbul 2000.
• Yaşar Tekin, Şer'iyye Sicilleri Işığında Osmanlı Devleti’nde Ta'zir Suç ve Cezaları, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul, 1995.
• Yılmaz Yurtseven, Klasik Dönem Osmanlı Ceza Hukuku'nda Tazir Suç ve Cezaları, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Konya, 2001.